دور باطل تحریم و تهدید

دیپلماسی ایرانی: صبح امروز امریکا و کره جنوبی از زمین لرزه ای مشکوک در خاک کره شمالی خبر دادند که ممکن است با آزمایش های هسته ای در ارتباط باشد. زیاد طول نکشید که رسانه رسمی کره شمالی اعلام کرد سومین آزمایش هسته ای خود را با موفقیت به انجام رسانده است. شورای امنیت در واکنش به این اقدام، یک جلسه فوری تشکیل داد و ژاپن خواستار وضع تحریم های بیشتر علیه کره شمالی شد. دیپلماسی ایرانی این مسئله را در گفت و گو با دکتر اسماعیل بشری، پژوهشگر ارشد گروه خلع سلاح مرکز تحقیقات استرات‍ژیک بررسی کرده است:

آیا رفتار کره شمالی در برنامه هسته ای اش، منجر به تغییر نگاه در جامعه جهانی نسبت به استفاده از انرژی هسته ای نشده است؟

حساب کره شمالی را باید از همه کشورهایی که به دنبال استفاده از انرژی هسته ای هستند جدا کرد. کره شمالی به طور رسمی اعلام کرده است که به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای است. وضعیت کره شمالی حتی با هند یا پاکستان متفاوت است. هند و پاکستان به ان پی تی نپیوستند و سال ها به دنبال دستیابی به سلاح اتمی بودند. هدف آن ها برقراری موازنه قدرت در مقابل یکدیگر بود. این دو کشور چندین سال با هم در جنگ بودند و تنها راه پایان این جنگ را دستیابی به سلاح هسته ای می دانستند و تصور می کردند که با دستیابی به سلاح هسته ای می توانند یک صلح پایدار در منطقه ایجاد کنند. این منطق در مورد هند و پاکستان استفاده شد و این دو کشور بعد از دستیابی به سلاح هسته ای به موازنه رسیدند.

اما در مورد کره شمالی وضعیت متفاوت است. بعد از فروپاشی بلوک شرق، کره شمالی نظام ایدئولوژیک کمونیستی را پیگیری می کرد و نمی خواست از آن عدول کند. در حالی که چین به عنوان یکی از کشورهای مهم بلوک شرق در عین این که ایدئولوژی کمونیستی را ادامه داده است، آرام آرام خود را با اقتصاد بین المللی هماهنگ کرد و مشی اقتصادی سرمایه داری را اتخاذ کرد. اما کره شمالی به مواضع خشن حزبی پایبند است و برای جلوگیری از فروپاشی خود دو راه حل در نظر دارد: موشک های دوربرد و سلاح هسته ای. کره شمالی بارها به طور رسمی اعلام کرده که به دنبال دستیابی به سلاح هسته ای و موشک های دوربرد قاره پیما برای تهدید امریکا است و همین مسئله باعث بروز تنش های مداوم و مستمر در منطقه شرق آسیا شده است.

به لحاظ حقوقی جامعه جهانی چه گزینه هایی برای برخورد با این اقدام کره شمالی دارد؟

تا هنگامی که کره شمالی عضو ان پی تی بود، می شد از ساز و کارهای حقوقی استفاده کرد. به این معنا که بازرسان آژانس انرژی اتمی اجازه دسترسی به تاسیسات هسته ای این کشور را داشتند. اما کره شمالی تعمدا از ان پی تی خارج شد تا بتواند اهداف خود در زمینه دستیابی به سلاح هسته ای برای بقای خود را پیگیری کند. در حال حاضر تنها وسیله ای که می تواند در سطح بین المللی مورد استفاده قرار گیرد قطعنامه های شورای امنیت و وضع تحریم علیه کره شمالی است. به نظر می رسد تحریم هایی که انجام شده است تاثیر خود را داشته است.

تاکنون تحریم های زیادی علیه کره شمالی وضع شده است. آیا ممکن است تحریم های بیشتر منجر به تغییر رفتار کره شمالی شود؟

تحریم هایی که تا کنون در مورد کره شمالی اجرا شده است، باعث بروز فقر فزاینده میان مردم این کشور شده است. به گونه ای که حتی خبرهایی از آدم خواری در اثر کمبود مواد غذایی هم به گوش می رسد. بنابراین می توان گفت که تحریم های اعمال شده از نظر اجتماعی و اقتصادی کمرشکن بوده است. اما این که این کشور هم چنان کار خود را ادامه داده و وقفه ای در برنامه هسته ای خود ایجاد نکرده، به این دلیل است که رهبران کره شمالی تصور می کنند می توانند از این طریق کشورهای طرف مذاکره خود، یعنی امریکا، روسیه، ژاپن، کره جنوبی و چین را وادار کنند که تحریم ها را کاهش دهند. در حالی که آن ها درصدد هستند که با استفاده از ابزار تحریم منجر به تغییر رفتار کره شمالی شوند. روی همین حساب این مسئله یک دور باطل شده است. یعنی نه کره شمالی دست از برنامه هسته ای خود بر می دارد چون فکر می کند از این طریق می تواند تداوم حیات خود را تضمین کند و نه طرف های مذاکره کره شمالی حجم تحریم ها را پایین می آورند چون هدف تغییر رفتار کره شمالی بوده و این هدف هنوز حاصل نشده است.

چین که تنها حامی بین المللی کره شمالی به شمار می رود، در جلسه پیشین شورای امنیت در مورد آزمایش موشکی کره شمالی با دیگر اعضای شورای امنیت همراهی کرد و کره شمالی را محکوم کرد. آیا می توان گفت که در میزان حمایت چین از کره شمالی تغییر ایجاد شده است؟

چین قاعدتا به این قطعنامه هم رای مثبت خواهد داد. در قطعنامه قبلی شورای امنیت علیه کره شمالی، چین همگام با سایر کشورهای عضو شورای امنیت نسبت به آزمایش های موشکی کره شمالی ابراز نگرانی کرد و این اقدامات را محکوم کرد. البته کره شمالی مدعی بود که این آزمایش تنها یک آزمایش علمی برای تست موشک دوربرد ماهواره بر برای قراردادن ماهواره در جو است. اما کره شمالی در برنامه های دراز مدت خود اعلام کرده است که قصد دارد موشک دوربردی بسازد که توانایی مسلح شدن به سلاح هسته ای را داشته باشد و بتواند با استفاده از آن امریکا را هدف قرار دهد. طبیعی است که چین در این مورد هم با دیگر اعضای شورای امنیت همراه خواهد شد و این آزمایش را محکوم خواهد کرد. این آزمایش هسته ای، که سومین آزمایش هسته ای کره شمالی است طبیعتا توسط کشورهای عضو شورای امنیت تهدیدی علیه صلح و امنیت بین المللی محسوب می شود و چین نمی تواند در مقابل آن مقاومت کند.

اما این به آن معنا نیست که چین، کره شمالی را رها خواهد کرد. قاعدتا چین هنوز هم متحد کره شمالی است. اگر امریکا و دیگر کشورهای عضو شورای امنیت بخواهند برخورد جدی تری ورای تحریم ها با کره شمالی داشته باشند، چین قطعا با آن مخالفت خواهد کرد. لذا در صورتی که تصمیم شورای امنیت اقدام نظامی علیه کره شمالی باشد، قطعا با مخالفت چین رو به رو خواهد شد./12

انتشار اولیه:سه شنبه 24 بهمن 1391 / بازانتشار: یکشنبه 29 بهمن 1391