طرح صلحی که دیر ارائه شد

دیپلماسی ایرانی: بشار اسد، رییس جمهوری سوریه، در نخستین سخنرانی عمومی خود طی چندماه گذشته مخالفان حکومتش را «عروسک های خیمه شب بازی»  غرب و  «تروریست های» مورد حمایت قدرت های خارجی خوانده  و گفت که مقابله با «تروریست ها» متوقف نخواهد شد. آیا این سخنان نشان دهنده ایستادگی بشار اسد در مقابل فشارهاست؟ آیا از این سخنان بویی از آشتی و توافق به مشام می رسد؟ پرسش هایی از این دست را  با حجت الله جودکی، تحلیل گر مسائل خاورمیانه در میان گذاشته ایم که در زیر می خوانید:

 به نظر شما آیا این سخنرانی از اهمیت خاصی برخوردار است؟ آیا می توان نشانه ای ازتغییر در مواضع بشار اسد دید؟ آیا این سخنان نشان می دهد که بشار اسد قصد عقب نشینی از مواضع پیشین خود در مقابل مخالفین دارد؟

این سخنرانی بسیار با اهمیت است، زیرا نشان می­دهد آقای بشار اسد تحلیل درستی از اوضاع کشورش ندارد یا اینکه عمدا بسیاری مسائل را نادیده می­گیرد. وی در این سخنرانی اوضاع کنونی را برجسته کرد و به علل نارضایتی در کشورش نپرداخت. او همچنان ریشه بحران را در خارج از سوریه و نه در داخل آن و ادامه بحران توسط تروریست­های خارجی می­داند. لذا راه حل وی این است که با شعارهای تند وطنی و بسیج مردم سوریه در مقابل دشمن خارجی مقاومت کند!

بشار اسد در این سخنرانی طرحی را برای برون رفت از بحران ارائه داد. به نظر شما آیا می توان گفت که این طرح می تواند در حال حاضر از بحران جاری بکاهد؟

این طرح مشکلی را حل نمی­کند، زیرا نگرش وی به اوضاع سوریه واقع بینانه نیست. اگر وی پیشتر یعنی حداقل یک سال قبل این طرح را ارائه می­کرد، شاید می­توانست تا اندازه­ای اوضاع را کنترل کرده و با واگذاری بخشی از قدرت به مردم مانع از گسترش بحران و تبدیل آن به جنگ داخلی و در نتیجه فروپاشی اقتصاد سوریه و ممانعت از کشته شدن بیش از 60 هزار نفر و آواره شدن بخش قابل توجهی از مردم و زخمی شدن پیکر سوریه شود.

بشار اسد در سخنان خود آمادگی خود را برای مذاکره با اافرادی که به گفته وی به سوریه «خیانت» نکرده اند، اعلام کرد. منظور بشار اسد از این افراد چه کسانی است؟

وی کسانی که با قدرت فوق العاده آقای بشار اسد مخالف هستند را خائن می­داند، احتمالا منظور او از مخالفان، آنهایی هستند که با وجود انتقاد به اوضاع، حاکمیت او را قبول دارند! اگر آقای بشار اسد این طرح را به شکل اورژانسی بلافاصله بعد از قیام­ مردمی ارائه می­کرد، شاید می­توانست نقشی مثل خوان کارلوس پادشاه اسپانیا داشته باشد که بعد از استبداد فرانکو پرچم دمکراسی برافراشت و اسپانیا را از بحران نجات داد. ولی او شیوه دیگری پیشه کرد که حاصل آن 60 هزار کشته و صدها هزار مجروح و آواره است. اقدامات او مخالفانی را که تظاهرات می­کردند به مسیرهای دیگری سوق داد. درست است که برخی از کسانی که امروز در سوریه می­جنگند تکفیری و مرتبط با القاعده هستند و نیز مخالفان اسلام گرای او به شدت تندرو و خشونت گرا می­باشند، اما آقای بشار حتی لیبرال­های مخالف خود را هم نپذیرفت. این سخن او درست است که بسیاری از دشمنان سوریه در پشت سر مخالفان مسلح قرار دارند، بدون شک چنین است، اما نقش اول در ایجاد این بحران را خود او و سیاست­های غلط و غیر واقع بینانه­اش دارد.

در حالی که شورای ائتلاف ملی سوریه، اصلی ترین  گروه مخالف حکومت بشار اسد، آمریکا، ترکیه و بریتانیا از اظهارات بشار اسد انتقاد کرده اند، ایران از سخنرانی رییس جمهوری سوریه حمایت کرده است. به نظر شما با توجه به این مخالفت شورای ائتلاف ملی سوریه با راه حل بشار اسد مخالفت کرده است آیا امکان توافقی در مورد راه حلی برای بحران موجود وجود دارد؟

بعید است توافقی صورت بگیرد. زیرا آقای بشار اسد راه را بسته است. اکنون مخالفان او به چند دسته تقسیم می­شوند: اول، مخالفان مسلح که در حال جنگ با نیروهای حامی بشار اسد هستند؛ ثانیا، مخالفان لیبرال که در کنفرانس دوحه ائتلاف ملی سوریه را تشکیل دادند و توسط بخشی از جامعه جهانی به رسمیت شناخته شدند و با فشار غرب و قطر این تشکل به حیاتش ادامه می­دهد. ثالثا، کردها که بیشترین سود را از اقدام آقای بشار بردند و اکنون حاکمیت آن منطقه را بدون حضور حکومت سوریه در اختیار دارند. و رابعا، مخالفان منتقد داخلی که در درون سوریه هستند و نقش چندانی در تحولات سوریه ندارند و آقای بشار امیدوار است با آنها وارد مذاکره شود که نتیجه آن از قبل معلوم است.

به نظر می­رسد سوریه عملا به سه بخش تقسیم شده است. بخش­هایی در دست مخالفان مسلح قرار دارد و آنها با استفاده از آن مناطق جنگ چریکی علیه حکومت را گسترش می­دهند. مناطقی که در دست کردها است و سرانجام مناطقی که دولت سوریه هنوز در آنجا حضور دارد.

نکته مهم در بحران سوریه تنها از میان رفتن حکومت بشار نیست، مشکل اساسی بعد از نابودی دولت فعلی سوریه است. احتمالا بحران سوریه سرآغاز درگیری مذهبی و فرقه­ای خواهد بود که غرب و اسرائیل برنده واقعی آن هستند و طرفین درگیر دارای انگیزه قوی مذهبی تلاش خواهند کرد به "احدی الحسنیین" برسند، یعنی یا پیروز و یا شهید شوند که در هر صورت بازنده خواهند بود.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه: چهارشنبه 20 دی 1391 / باز انتشار: دوشنبه 25 دی 1391