آیا آمریکا این فرصت را به فال نیک می گیرد؟

دیپلماسی ایرانی: باراک اوباما، با پیروزی مجدد در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، آزادی عمل دیپلماتیک و فضای سیاسی گسترده تری برای پیشنهاد یک مصالحه خاص به ایران در اختیار دارد که می تواند شامل لغو برخی از تحریم هایی باشد که در نیم دهه گذشته علیه برنامه های هسته ای ایران اعمال می شود . البته این امر به برداشتن گام هایی از سوی ایران بستگی دارد. اما هم اکنون شواهد اندکی در دست است که نشان دهد اوباما در این جهت گام بر می دارد.

هرچند موضع همیشگی شاهین ها، نو محافظه کاران ، قانونگذاران جمهوریخواه و اعضای لابی حامی اسرائیل در واشینگتن همچنان بر قوت خود باقی است و آنها خواستار افزایش فشار تحریم ها علیه ایران هستند، در مقابل درخواست هایی نیز از سوی میانه رو ها مطرح می شود که با سیاست هایی که در دوران ریاست جمهوری نیکسون دنبال می شد، همخوانی داشته و محور آن ارائه یک پیشنهاد به ایران ، فراتر از پیشنهاد هایی است که تا کنون در مذاکرات به جمهوری اسلامی ارائه شده است. در نشست های استانبول، بغداد و ترکیه که در بهار سال جاری و اوایل تابستان برگزار شد ، پیشنهاد هایی از جانب آمریکا و شرکایش مطرح شده که مورد موافقت تهران قرار نگرفت.

در اوایل ماه دسامبر، ائتلافی بالغ بر 20 دیپلمات، مقام نظامی و جاسوسی و دیگر کارشناسان امور ایران نامه ای به اوباما نوشتند و در آن پیشنهاد پیش گرفتن راهی جدید در مورد ایران را مطرح کردند. محور این نامه بر مبنای یک توافق مقدماتی شامل تعلیق غنی سازی 20 درصدی در ایران و نه لزوما توقف تمامی برنامه های غنی سازی استوار بود. همچنین لغو تدریحی تحریم های مالی و بین المللی علیه ایران نیز دیگر پیشنهاد مطرح شده در این نامه بود. در بین امضاء کنندگان این نامه ، نام های آشنایی مانند جیمز دابینز، مشاور سابق وزارت خارجه آمریکا، توماس پیکرینگ، دستیار سابق وزارت خارجه و پائول پیلار،  مقام سابق سیا به چشم می خورد. به گمان آنها هدف دولت آمریکا باید محدود کردن برنامه های غنی سازی ایران و نه توقف کامل آن باشد. همچنین سطح غنی سازی مورد نیاز برای یک راکتور عادی در این نامه 3.5 درصد عنوان شده بود.

پیش از این هیچ مقام دولتی به طور علنی به این موضوع اشاره نکرده بود که توافق موفقتی باید شامل لغو تحریم های کلیدی علیه ایران باشد، بلکه آنها تا کنون به طور تلویحی و نه رسمی اعلام کرده اند که می توانند ادامه عملیات غنی سازی در ایران در سطحی که مورد نیاز راکتور ها باشد را بپذیرند. اما اکنون نظران امور ایران بر این باورند که هیچ توافقی با تهران میسر نخواهد بود، مگر اینکه ضمن به رسمیت شناختن حق غنی سازی در ایران، بخشی از تحریم ها  - و نه لزوما همه آنها- لغو شوند.

روزنامه نیویورک تایمز نیز در گزارش اخیر خود، پیشنهاد مشابهی را به اوباما ارائه داده است. در این گزارش آمده است که هر پیشنهادی که به ایران ارائه می شود باید شامل تعدیل معنادار تحریم ها باشد، چرا که در غیر این صورت ایران انگیزه ای برای همکاری نخواهد داشت.

مقامات آمریکایی بر این باورند که دلایلی برای خوش بینی وجود دارد. یک مقام دولت اوباما در گفت و گو با روزنامه واشینگتن پست در اواسط ماه سپتامبر ، خاطرنشان کرد: برآورد ما این است که احتمالا تمایلی برای توافق وجود دارد. البته هنوز مشخص نیست که آیا دولت اوباما قصد دارد تغییری در بسته پیشنهادی به ایران ایجاد کند یا خیر. این مقام آگاه ادامه داد که امکان شیرین تر کردن مشوق های پیشنهادی به ایران وجود دارد. با این وجود برخی مقامات بر این باورند که تغییری جدی در بسته پیشنهادی به ایران ایجاد نشده و پای یک توافق بزرگ در میان نیست.

این در حالی است که در مقابل موضع ایران نیز سرسختانه است و دلیل برای باور کردن این موضوع که موضع تهران نرم تر شده، وجود ندارد. در واقع، با وجود اینکه ایران نشانه های تازه ای مبنی بر تمایل برای توافق ارسال می کند اما مقامات عالی جمهوری اسلامی همچنان می گویند غنی سازی 20 درصدی تعلیق نخواهد شد. کارشناسان می گویند، این مخالفت تهران زمانی هشدار دهنده است که بسته پیشنهادی سخاوتمندانه ای به ایران ارائه شود و تهران همچنان بر این موضع پافشاری کند.

این در حالی است که برخی از مقامات تهران در مورد مذاکره با آمریکا موضع متعادلی اتخاذ کرده اند. محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه وی یکی از برادران معروف لاریجانی اخیرا اعلام کرد، برای حافظت ار منافع جمهوری اسلامی، حتی در قعر جهنم نیز با آمریکا و دیگران مذاکره می کنیم. برخی دیگر از مقامات مانند محسن رضایی، فرمانده سابق سپاه پاسداران نیز بر این باورند که توافق با آمریکا می تواند برای ایران سودمند باشد. محمد رضا نقدی، فرماده بسیج نیز می گوید در صورتی که ایالات متحده رفتار خود را اصلاح کند، امکان مذاکره وجود دارد.

از سوی دیگر گزارش رسانه ها و منابع خبری روسی ، حاکی از آن است که مذاکرات ایران با گروه 1+5 (آمریکا، انگلیس، فرانسه، چین، روسیه و آلمان) می تواند به زودی برگزار شود.

گفتنی است مذاکرات ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی به موازات مذاکرات هسته ای با 1+5 نیز می تواند گشایشی باشد. آژانس می گوید در مذاکره با ایران پیشرفت داشته و تهران نیز این نظر را تایید می کند. دور بعدی مذاکرات نیز برای 16 ژانویه برنامه ریزی شده است.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10