آیا 2013 سال اقدام در مورد برنامه هسته ای ایران است؟

دیپلماسی ایرانی: در اوایل سال 2006، جان مک کین و جو لیبرمن، موجی را در واشینگتن به راه انداختند که پیش بینی می کرد ایالات متحده سرانجام باید بین اجازه داده به ایران برای هسته ای شدن و اقدام نظامی برای متوقف کردن جمهوری اسلامی، یکی را انتخاب کند. اکنون سال ها از این پیش بینی می گذرد و در هر سال پیش بینی های مشابهی در مورد مواجه شدن رئیس جمهور آمریکا با این دو راهی مطرح شده است.

اما 7 سال از 2006 می گذرد و هنوز چنین انتخابی اتفاق نیفتاده است. آیا 2013 سال متفاوتی خواهد بود؟

آنچه از خرد جمعی شماری از دیپلمات ها در واشینگتن استنباط می شود این است احتمالا چنین رویدادی در سال 2013 تجربه نخواهد شد. به نظر می رسد که سال آینده نیز مانند سال های گذشته سپری شود. مذاکرات هم بدون نتیجه ادامه خواهد یافت. همچنین ایران پیشرفت غیر قابل انکاری در غنی سازی اورانیوم انجام خواهد داد اما در عین حال از تحریک بیش از حد آمریکا یا اسرائیل برای تصمیم گیری در زمینه اقدام نظامی علیه تاسیسات جمهوری اسلامی ، خودداری خواهد کرد.

با این حال احتمال اینکه در سال آینده در نهایت تغییری شگرف در بن بست هسته ای ایران ایجاد شود ، زیاد است. برای مثال نوعی از اقدام نظامی، دستیابی ایران به بمب هسته ای یا گونه ای از توافق دیپلماتیک. موضوع هیجان برانگیز این است که یکی از افرادی که می تواند در این زمینه نقش داشته باشد، دنیس راس، مشاور اوباما در امور ایران در دور نخست ریاست جمهوری وی است که تا کنون در 5 دولت آمریکا در بخش خاورمیانه فعال بوده است.

راس که در پایان سال 2011 ، کاخ سفید را ترک کرد، بر این باور است پیش بینی کنندگان آینده مساله هسته ای ایران، از یک نکته غافل شده اند. راس می گوید سال آینده متفاوت خواهد بود و سه دلیل را برای آن بر می شمارد: رویکرد ایران در جهت افزایش ظرفیت هسته ای، عزم راسخ اوباما برای بازداشتن ایران، و تغییر فضای سیاسی و اقتصادی در ایران به گونه ای که می تواند در تغییر رفتار مقامات جمهوری اسلامی تاثیرگذار باشد.  

افزایش ظرفیت هسته ای آن چیزی است که اوباما نیز در سومین مناظره انتخاباتی خود در ماه اکتبر به آن اشاره کرد. افزایش ظرفیت موجب می شود که آمریکا نتواند به موقع در جهت متوقف کردن برنامه هسته ای ایران اقدام کند. به بیان دیگر، در این شرایط ایران به مقادیر کافی از اورانیوم غنی شده با خلوص متوسط دست می یابد و می تواند ظرف مدت چند هفته آن را به سلاح هسته ای تبدیل کند.  

راس در توضیح اظهارات اوباما این نکته را خاطرنشان می کند که موضع رئیس جمهور آمریکا نشان دهنده خط قرمزی برای ایران است که به دقت طراحی شده است. اوباما در نخستین سال حضور خود در کاخ سفید ، سرگرم بحث در این مورد بود که باید با ایران هسته ای کنار آمد یا اینکه آن را مهار کرد. وی سپس تصمیم گرفت ایران را از هسته ای شدن باز دارد و حتی در صورتی لزوم از گزینه نظامی استفاده کند. اوباما پیش از ملاقاتی که در سال گذشته با بنیامین نتانیاهو ، نخست وزیر اسرائیل داشت ، خاطرنشان کرد، مجهز شدن ایران به سلاح هسته ای غیر قابل پذیرش است.

به گفته راس، طیفی از رایزنی های محرمانه و علنی با نتانیاهو که در پاییز  سال جاری انجام شد، اوباما را بر آن داشت تا تعریفی از زمان افزایش ظرفیت هسته ای ایران ارائه دهد. تعریفی که در به تعویق انداختن خط قرمز مورد ادعای نتانیاهو در مورد ایران و کمتر شدن صدای طبل جنگ نیز موثر بود.

نتانیاهو از پاییز امسال اعلام کرد که خط قرمز مورد نظر اسرائیل در اواسط سال 2013 خواهد بود. زمانی که ایران به ظرفیتی از غنی سازی اورانیوم دست می یابد که در صورت مقابله نشدن با آن ظرف مدت چند هفته جمهوری اسلامی را وارد باشگاه هسته ای می کند.

البته تصور اینکه اوباما به بهانه افزایش ذخایر اورانیوم غنی شده با خلوص بالا ، جنگ دیگری در خاورمیانه را توجیه کند، دشوار است. بنا بر عقیده راس، اوباما پیش از هر اقدامی نخست پیشنهاد نهایی را به رهبر ایران ارائه می دهد که شامل ادامه فعالیت های هسته ای صلح آمیز به طور محدود است. وی به این ترتیب نشان خواهد داد که آخرین تلاش ها را نیز در مورد ایران انجام داده است.

راس از مدت ها پیش این ایده را مطرح کرده بود که اوباما باید چنین پیشنهاد جامعی را روی میز بگذارد. راس بر این باور است که رویکرد کنونی در قبال ایران شامل پیشنهاد تعدیل تحریم ها در مقابل تعلیق عنی سازی با  خلوص بالا و انتقال ذخایر موجود به خارج از کشور، کارایی ندارد. چرا که در این روند یک مشکل ساختاری وجود دارد و ایرانیان گمان می کنند در مقابل یک آبنبات از آنها درخواست الماس می شود.

اما آیا مقامات تهران این توافق بزرگ را می پذیرند؟ راس که معتقد است اوباما باید در دور نخست ریاست جمهوری اش این پیشنهاد را مطرح می کرد بر این باور است که نشانه هایی از ایران ارسال می شود که حاکی از آماده سازی فضا توسط رسانه های دولتی برای اعلام چنین توافقی است. راس ادعا می کند دلیل چنین رویکردی در ایران ، تحریم های اقتصادی از یک سو و ریسک اقدام نظامی علیه تاسیسات هسته ای در صورت حاصل نشدن توافقی با آمریکا از سویی دیگر است.  

مشاور اسبق اوباما می گوید ایرانیان در حال حاضر مجاب نشده اند که ایالات متحده برای اقدام نظامی آماده می شود و در چنین شرایطی احتمال موفقیت دیپلماسی کمتر از 50 درصد است. اما در صورتی که تا پایان 2013 دیپلماسی موثر واقع نشود، چشم انداز استفاده از گزینه نظامی تقویت خواهد شد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10

انتشار اولیه: دوشنبه 4 دی 1391 / بازانتشار: جمعه 8 دی 1391