مدالیته الزام‌آور؛ تمام خواست ایران از آژانس

به گزارش خبرگزاری فارس، نوامبر 2011 بود که آژانس تحت فشار آمریکا یک ضمیمه 64 پاراگرافی منتشر کرد که حاوی ادعاهایی درباره وجود بُعد نظامی در برنامه هسته ای ایران بود و خواستار پاسخگویی تهران به آن شد.

اما ایران به خاطر سابقه بد آژانس هر گونه ورود به این مباحث را مشروط کرد و گفت، بررسی این موضوع زمانی امکانپذیر است که یک مدالیته میان ایران و آژانس نهایی شود که معین کند وظایف و تعهدات هر یک از دو طرف در هر مقطع چیست. به این ترتیب، دور جدید مذاکرات تهران و آژانس، با وجود همه بدبینی های ایران، از بهمن ماه سال گذشته آغاز شد.

ماجرای مدالیته 2007

اما علت این بدبینی ایران را باید در ماجرای مدالیته سال 2007 جست وجو کرد. در مدالیته ای که سال 2007 بین ایران و آژانس برقرار شد، 6 سئوال از سوی آژانس مطرح شده بود که ایران به همه آنها پاسخ داد. تهران بدون اینکه اسناد مطالعات ادعایی را دریافت کرده باشد، به بحث محتوایی و جدی درباره آنها پرداخت و نهایتا هم یک ارزیابی 117 صفحه ای مبسوط درباره مطالعات ادعایی به آژانس ارائه کرد که به روشنی ثابت می کرد آنچه آمریکایی ها به عنوان سند به آژانس ارائه کرده اند، در واقع جعلیاتی بیش نیست.

اما آژانس به تعهدات اصلی خود در چارچوب مدالیته عمل نکرد. در واقع، این نهاد بین المللی برخلاف تعهد رسمی و مکتوب خود به ایران، نتوانست اسناد مطالعات ادعایی را از آمریکا دریافت و به ایران ارائه کند و مهمتر از آن با وجود مختومه شدن رسیدگی به موضوعات باقی مانده، پرونده ایران در شورای حکام به حالت عادی در نیامد و همچنان در دستور نوبه ای این شورا ماند.

در واقع، اگرچه ایران به تکالیف خود درچارچوب مدالیته عمل کرد و آژانس تایید کرد که ایران به همه سئوالات پاسخ داده، حدود یک سال بعد، اویلی هاینونن، معاون وقت پادمان های آژانس، نمایندگان برخی از کشورها در شورای حکام را جمع کرد و با نشان دادن یک پاورپوینت ادعا کرد که ایران فعالیت ها و مطالعاتی در زمینه ساخت سلاح هسته ای داشته است. به این ترتیب، بر خلاف توافق مدالیته، بند جدیدی تحت عنوان «مطالعات ادعایی» علیه ایران در گزارش های مدیرکل گشوده شد که در دوره آمانو، وی این موضوع را برجسته تر کرد و حتی از حالت ادعا با لحن حقوقی نزدیک به قطعیت در آخرین گزارش های خود به آن اشاره کرد.

منشاء جنجال در پارچین

در واقع، در گزارش نوامبر 2011 و نیز طبق ادعای موسسه ISIS  عنوان شده بود که ایران در پارچین محفظه های بزرگی ساخته است که در آن تست های انفجاری با قدرت بالا صورت می گیرد. نکته این بود که این ادعا در سال 2000 نیز مطرح شده بود و در حالی دوباره اکنون مطرح می شد که در سال های 2004 و 2005، دو بار بازرسان آژانس بر اساس توافق با ایران از پارچین بازدید کردند و در نهایت البرادعی در پاراگراف 16 از گزارش مورخ 27/8/1384 خود نوشت: «ایران به آژانس درباره ساختمان های درخواست شده در منطقه مورد علاقه آژانس اجازه دسترسی داد و نمونه برداری انجام شد. آژانس هیچ فعالیت غیرمعمول در این ساختمان ها مشاهده نکرد. ارزیابی نهایی منوط به آنالیز نمونه های محیطی است». ( 87 /2005/ Gov)

وی سپس در تاریخ 27 فوریه 2006 پس از منفی بودن نتیجه نمونه گیری ها در گزارشی دیگر نوشت: «در اول نوامبر 2005 به آژانس اجازه دسترسی به یک مرکز نظامی در پارچین داده شد. چندین نمونه محیطی برداشته شد. آژانس هیچ فعالیت غیر معمول در این ساختمان ها مشاهده نکرد و در نتیجه آزمایش های محیطی هیچ گونه مواد هسته ای را نشان نداد». (Gov/2005/15, para 32)

با این حال، در سفر دوم «هرمان ناکارتس»، معاون امور پادمان های آژانس به تهران، در میان گفت وگوها، یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس در یک تماس تلفنی به نماینده خود اعلام کرد، در صورتی که ایران با بازرسی از پارچین موافقت نمی کند، سفر و مذاکرات را نیمه تمام گذاشته و به وین بازگردد.

این در حالی بود که ایران از ابتدا اعلام کرد اساسا مخالف بازرسی از پارچین نیست اما این اقدام باید در چارچوب یک مدالیته میان ایران و آژانس انجام شود و هر گونه درخواست فوری و خارج از چارچوب مدالیته پذیرفته نیست.

با توجه به تمام سوابقی که گفته شد، در دور جدید مذاکرات باید مشخص شود چه چیزی مبهم است؟ هدف از بازرسی ها چیست؟ محدوده بازرسی ها کجاست؟ در ازای آن چه مزیتی برای ایران در نظر گرفته خواهد شد؟ محدوده سئوالات و ابهامات که از طرف کشورهای عضو علیه ایران مطرح می شود، کی پایان می یابد؟ آیا تحریم ها لغو خواهد شد؟ آیا پرونده ایران از شورای امنیت به آژانس باز می گردد؟ آیا پرونده ایران در آژانس به روال عادی خود باز خواهد گشت؟ خلاصه اینکه چارچوب مدالیته باید یک بار برای همیشه اقداماتی که ایران باید انجام دهد را روشن کند و تعهدات طرف مقابل نیز در ازای این اقدامات مشخص و اجرای آنها قطعی باشد. تنها در این چارچوب می توان انتظار حل و فصل نهایی موضوعات باقی مانده میان ایران و آژانس را داشت.