قشون کشی جدیدی در راه است؟

ديپلماسي ايراني: پيشينه اتفاقات اخير در مالي به تحولات در نظام بين الملل بر مي گردد. گروه هاي افراط گرا و تندروي اسلامي كه بعد از حمله امريكا به افغانستان و عراق، اين كشور ها را براي خود نا امن مي ديدند، با توجه به اين كه ماهيت تلماسه اي دارند، كشورهاي افريقايي را مورد توجه قرار دارند. ماهيت تلماسه اي يعني اين كه با توجه به شرايط و چگونگي وزش باد، مانند تپه هاي شني جا به جا مي شوند. يعني در محل استقرار خود ثبات ندارند. اصطلاح ديگري هم در مورد اين گروه ها به كار برده مي شود و آن هم اين كه اين گروه هاي افراط گرا حالت مك دونالدي پيدا كرده اند و در همه جاي دنيا شعبه دارند و دامنه تهديد خود را گسترده كرده اند. امروز تهديد القاعده تنها در افغانستان ديده نمي شود، در امريكا و اروپا نيز ترس از القاعده ديده مي شود. القاعده يك موازنه ترس در همه كشورها ايجاد كرده كه هيچ كشوري از نفوذ اين گروه احساس امنيت نمي كند.

اما در افريقا حضور نيروهاي القاعده و افراط گرا به تحولات  عراق بر مي گردد. بعد از تشكيل دولت در عراق و سر و سامان گرفتن وضعيت در اين كشور، بسياري از نيروهاي افراطي به شمال افريقا و منطقه صحرا مهاجرت كردند. منطقه صحرا از جمله كشورهاي چاد، ليبي، الجزاير، نيجر، مالي و موريتاني بهترين مكان براي فعاليت اين گونه گروه ها است. اين افراد در اين منطقه حضور پيدا كردند و در سال 2007 اعلام كردند كه نام گروه شان القاعده مغرب اسلامي است. آن ها به خود نام القاعده را دادند چون نسبت به حضور غرب نگاه انتقادي را دنبال مي كردند. يكي از اصول  تفكر القاعده اين است كه هر جا غرب و به ويژه امريكا حضور دارند، بايد با نمادهاي بيروني اين حضور مقابله كرد. آن ها اعلام كردند كه تمام كشورهاي شمال افريقا از جمله مصر،‌ تونس،‌ ليبي، الجزاير و مراكش داراي دولت ها و رهبران غرب گرا هستند و كشتن رهبران اين كشورها شرعي است. پايگاه هاي اين گروه ها در منطقه صحرا به خصوص منطقه مرزي بين مالي و الجزاير قرار داشت.

تحولاتي كه در شمال افريقا ايجاد شد، باعث شد بسياري از گروه هايي كه با مداخله ناتو در ليبي از اين كشور خارج شده بودند، به سمت الجزاير حركت كردند. پايگاه اصلي اين نيروها در جنوب الجزاير و شمال مالي قرار گرفت. با توجه به اين كه وضعيت دولت در الجزاير نسبتا با ثبات است، از طرفي داراي رانت نفتي است و از طرف ديگر داراي ارتباطاتي با غرب است. بنابراين اين گروه ها نمي توانستند چندان با خود دولت درگير شوند. از طرف ديگر مشكلات در مالي باعث شد كه اين گروه ها بتوانند در مالي دست به كودتا بزنند. در اين كودتا بخشي از نظاميان عليه بخش ديگري از نظاميان كودتا كردند و انجام اين كودتا به اين معنا بود كه بخشي از نيروهاي القاعده و ارتش از اين فضا استفاده كردند و منطقه شمال مالي را از حاكميت دولت خارج كردند. آن ها بعد از اين اقدام اعلام كردند كه با جنبش توحيد و جهاد غرب افريقا تحت عنوان جنبش انصارالدين همراهي دارند. پرچم اين گروه هم شبيه پرچم القاعده است.

اما مسئله اي كه اينجا اتفاق افتاده اين است كه كودتايي در مالي اتفاق افتاده است. بر اساس آْيين نامه اتحاديه افريقا و سازمان ملل هرگونه براندازي دولت رسمي يك كشور غير قانوني است و اگر كودتايي در كشوري رخ دهد، دولت كودتا به رسميت شناخته نخواهد شد. در نتيجه اتحاديه افريقا عضويت اين كشور را در اين اتحاديه به حالت تعليق در آورد. تا اين كه دولت در بخشي از منطقه مركزي توانست انتخاباتي برگزار كند و يك دولت صوري ايجاد شد. اما بخشي از همان نيروها كه در درون دولت بودند منطقه شمال را تحت تصرف خود قرار دادند. خارج شدن شمال مالي از حاكميت دولت تبعات خاصي دارد. بخشي از تبعات اين مسئله به كشورهاي منطقه اي و منطقه پيراموني مربوط است و بخشي از آن تبعات بين المللي است. وقتي نام القاعده به ميان مي آيد براي غرب به اين معنا است گروهي مانند الشباب در سومالي ممكن است سر كار آيد و بر اثر هرج مرج ناشي از اين اتفاق منافع غرب به خطر بيفتد. بنابراين غرب اين گروه ها را تروريست مي داند و براي مبارزه با اين گروه ها اقدام مي كند. از طرف ديگر اين منطقه جزء منطقه غرب افريقا است و نيروهاي اكواس تحت عنوان اكوموك در اين منطقه حضور دارند. اين ها تصور مي كنند كه حضور نيروهاي القاعده در اين منطقه ممكن است بعدا به موريتاني، سنگال،‌ بوركينافاسو و بنين سرايت پيدا كند. در نتيجه اعلام مي كنند كه ما حاضريم به اين منطقه كمك نظامي بفرستيم. آن چه در كنفرانس سازمان ملل و اتحاديه افريقا با آن موافقت مي شود، فرستادن سه هزار و دويست نيرو به اين منطقه است. علاوه بر اين كه اتحاديه افريقا از سازمان ملل خواسته است كه بر اساس منشور سازمان ملل وارد مسئله شود. اين اقدامات به اين دليل است كه ممكن است اين منطقه تبديل به پايگاهي براي القاعده شود.

از طرف ديگر مشاهده مي كنيم كه الجزاير مخالف مداخله نظامي در شمال مالي است. به اين دليل كه نگاه الجزاير اين است كه بخشي از نيروها در داخل اين كشور حضور دارند و اگر در مالي با آن ها برخورد نظامي شود، همه اين نيروها به الجزاير سرريز مي كنند. هرچند كه الجزاير اگر بخواهد اصولي نسبت به اين موضوع واكنش نشان دهد بايد با اين تهديدات به صورت ريشه اي برخورد كند. اما نگاه كوتاه مدت اين است كه حضور اين نيروها در الجزاير باعث تهديد امنيت اين كشور خواهد شد. اما با وجود مخالفت الجزاير اين طرح تصويب شده است و هم از سازمان ملل خواسته شده كه وارد عمل شود و هم نيروهاي اتحاديه افريقا و هم نيروهاي اكواس. علاوه بر اين بخشي از اين نيروها جزء نيروهاي طوارق هستند و طوارق در مالي و الجزاير و ليبي حضور دارند، دولت الجزاير اين نگراني را دارد كه حمله به مالي باعث شود كه طوارق در داخل الجزاير عليه دولت مركزي تحريك شوند. با اين حال به نظر نمي رسد اين سه هزار و دويست نيرو بتوانند كاري از پيش ببرند. /12

انتشار اوليه: شنبه 4 آذر 1391 / بازانتشار: سه شنبه 7 آذر 1391