به این شراکت پایان دهید آقای رئیس جمهور

خلیل کراولی|ترجمه: ساناز نفیسی

اعتماد: با بررسی اجمالی سیاست های ایالات متحده امریکا و ترکیه در سوریه به نظر می رسد این دو کشور برای خاتمه جنگ داخلی و بحران موجود در سوریه به صورتی مسالمت آمیز با یکدیگر همکاری می کنند. پس از نشست رسمی مقامات ترکیه با هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه امریکا، کلینتون اعلام کرد که وزرای خارجه دو کشور از مخالفان بشار اسد در سوریه حمایت کرده و خواهان فراهم کردن زمینه های لازم برای انتقال مسالمت آمیز قدرت هستند. در 23 آگوست مقامات رسمی دو کشور در آنکارا برنامه عملیاتی خود را که هدف از آن سرنگونی حکومت بشار اسد است، مطرح و برای اعمال این برنامه دیدگاه های خود را عنوان کردند. اگرچه دو کشور در سرنگونی رژیم حاکم بر سوریه با یکدیگر اتفاق نظر دارند ولیکن نسبت به سرنوشت قدرت در سوریه پس از اسد توافق ندارند. مقامات امریکایی معتقدند پلورالیسم دینی و قومیتی، از جمله اصولی است که باید در سوریه پس از سرنگونی اسد تضمین شود. اما در مقابل، حکام سنی ترکیه ضمن برقراری ارتباط با برادران سنی خود که از مخالفان اسد هستند، تلاش دارند این بحران را در چارچوب یک تعارض مبتنی بر فرقه گرایی و با پایمال کردن حقوق کردها و مجازات گروه علویت در سوریه که از آنها تحت عنوان دشمن یاد می کنند، حل کنند. به عبارتی دیگر، ترکیه به دلیل نگاه ملی گرایانه و دینی خود ضمن حمایت از سنی ها در سوریه، خواهان مقابله با کردها و گروه های شیعی در این کشور است که این خود مانع همکاری امریکا و ترکیه در حل بحران سوریه بوده و موجب می شود ترکیه متحد خوبی برای امریکا جهت ایجاد حکومت دموکراتیک مبتنی بر چند قومیتی در دمشق قلمداد نشود. در حقیقت جهت گیری مقامات ترکیه نسبت به بحران موجود در سوریه می تواند زمینه های لازم را برای تشدید قوم گرایی در این کشور فراهم کند.

فیلیپ گوردون، مشاور وزیر امور خارجه امریکا در اروپا و اوراسیا بر این مساله تاکید دارد که مخالفان در سوریه نیاز دارند به صورت کلی واحد و فارغ از هرگونه تفاوت های دینی و قومیتی لحاظ شوند. کلینتون نیز پس از ملاقات با احمد داووداوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه ضمن تایید اظهارات گوردون بر حمایت از تمام گروه های دینی و قومیت های مختلف در سوریه در برابر حکومت اسد تاکید کرد. این در حالی است که مقامات ترکیه با اعمال سیاست های تبعیض آمیز و عدم حمایت از گروه ها و فرقه های مختلف در سوریه زمینه های لازم را برای تشدید و افزایش تنش ها در این منطقه فراهم می کنند. رجب طیب اردوغان، نخست وزیر کنونی ترکیه ضمن تاکید بر مقاومت در برابر فشار کردها برای استقلال در مناطق شمال شرقی سوریه، به گزینه دخالت نظامی نیز در صورت لزوم اشاره می کند، چرا که هر تحولی در مناطق کردنشین سوریه بر مواضع و سیاست های کردهای ترکیه تاثیر گذار است. از این رو ترکیه در سیاست خود در قبال سوریه همواره به این موضوع توجه دارد.

بنابراین حمایت دولتمردان ترکیه از سنی های مخالف بشار اسد صرفا بر مبنای دلایل ایدئولوژیکی نیست و علت اصلی را باید در مخالفت سنی ها با کردها در سوریه جست وجو کرد.

حزب توسعه و عدالت در ترکیه (AKP) دایما علویان سوریه را به عنوان یک گروه شرور معرفی کرده و آنها را به عنوان حکومت اقلیت محکوم می کند. حسین چلیک، سخنگوی حزب توسعه و عدالت هشت سپتامبر 2011 و در یک کنفرانس خبری با کنایه اقلیت علوی را به رژیم بعث تشبیه کرده و ادعا کرد که رژیم بعث با اتکا بر 15 درصد آرا توانست زمینه را برای بقای خود فراهم کند و این در حالی است که علویان سوری نیز دارای چنین درصدی بوده، پس می توانند به این طریق موجودیت خود را حفظ کنند. از سوی دیگر حزب عدالت و توسعه، علوی های مقیم ترکیه را به عنوان اقلیتی مسلمان که حدود یک پنجم جمعیت این کشور را تشکیل داده اند متهم به حمایت از علویان سوری می کند. چلیک، سخنگوی این حزب در یک کنفرانس خبری به انتقاد کمال قلیچداراوغلو، رهبر حزب جمهوریخواه خلق به سیاست های قوم گرایانه ترکیه اشاره می کند. کمال قلیچداراوغلو ضمن انتقاد از عملکرد دولتمردان ترکیه علت حمایت ترکیه از رژیم بعث را همبستگی فرقه یی اعلام کرد. اردوغان نیز ضمن واکنش به اظهارات او، ادعا کرد که انگیزه رهبر حزب جمهوریخواه خلق ترکیه نوعی همراهی با رییس جمهور سوریه به دلیل اشتراکات مذهبی و اعتقادی است. او گفت، نباید فراموش کرد که مذهب و عقیده دوست هر فرد نمایانگر عقاید آن فرد است.

در مقابل دولت اوباما با عقاید آن دسته از دولتمردان ترکیه که با هرگونه تبعیض بر مبنای دین و قومیت مخالفت می کنند موافق بوده و بر این نکته تاکید دارد که واشنگتن با هرگونه عملیات تروریستی علیه کردها و گروه علوی در سوریه مخالفت می کند. البته همان گونه که گوردون اشاره می کند، حمایت امریکا از کردها و علوی ها هرگز به معنای حمایت و پشتیبانی این کشور از جنبش ها و حرکت های جدایی طلب نیست، بلکه آنچه برای امریکا اهمیت و اولویت دارد ایجاد زمینه های لازم برای برخورداری مردم سوریه از برابری فارغ از تفاوت های موجود میان آنها است. با این حال امریکا خواهان توجه به خواسته های کردها مبنی بر شناسایی آنها به عنوان یک گروه مستقل است و این دقیقا همان چیزی است که موجب نگرانی مقامات و دولتمردان ترکیه است. همان گونه که پیش از این نیز اشاره کردیم دولت ترکیه برای حفظ ملی گرایی خود همیشه با اقلیت کرد مقیم در سرزمین ترکیه نیز دارای مشکل بوده است. مقامات این کشور طی سه سال اخیر حدود هشت هزار سیاستمدار و فعال کرد را صرفا به دلیل مطالبات شان بازداشت کرده اند.

صالح محمدمسلم، رهبر حزب اتحادیه دموکرات که یک حزب کردی در کردستان سوریه است ضمن انتقاد نسبت به سیاست های اردوغان بر این نکته تاکید کرد که ترکیه نباید با کردها مقابله کرده و نسبت به آنها فوبیا داشته باشد. او معتقد است، علت هراس دولتمردان ترک از پذیرفتن پلورالیسم و حمایت از کردها در سوریه آن است که آنها تصور می کنند پذیرش این اصول موجب می شود اقلیت های قومی و دینی در این کشور برای اصلاح قانون اساسی با هدف تضمین برابری تمام گروه ها، حکومت را تحت فشار قرار دهند.

از طرف دیگر به نظر می رسد سیاست تبعیض آمیز ترکیه برای حل بحران و جنگ داخلی در سوریه این تصور را برای گروه های سنی ایجاد می کند که آنها باید برای رهایی همکیشان معتقد و با ایمان خویش به مقابله با علوی ها و کردها برخیزند. این تصور می تواند عواقب وخیمی را به دنبال داشته باشد؛ چراکه این امر از یک طرف منجر به نزاع میان سنی ها و اقلیت شیعه در ترکیه شده و از طرف دیگر می تواند زمینه های لازم درگیری میان شیعیان و سنی ها را در سراسر خاورمیانه فراهم کند.

تاکنون دولتمردان ترکیه تلاش کرده اند تا به لحاظ ژئوپولتیک سیاست های خود را در راستای سیاست های امریکا قرار دهند، اما سیاست های فرقه گرایانه و تبعیض آمیز ترکیه برای حل بحران سوریه نشان دهنده آن است که اگر ترکیه بر سیاست های خود پافشاری کند این دو کشور نمی توانند برای حل این بحران با یکدیگر همکاری کنند. به همین دلیل دولت امریکا برای برخورداری از یک هم پیمان واقعی و قابل اعتماد بر آنکارا فشار آورده و تلاش دارد تا این کشور را نسبت به ملاحظات قوم گرایانه خود منصرف کرده و آنها را برای ایجاد و برقراری پلورالیسم و کثرت گرایی در سوریه تشویق کند. در یک کلام، اگر امریکا با همکاری ترکیه بتواند به هدف خود که همانا سرنگونی حکومت بشار اسد است، دست یابد باید برای ادامه همکاری خود با ترکیه و تحقق اهداف و آرمان هایش مقامات این کشور را وادار به تجدیدنظر و اصلاح سیاست های قوم گرایانه و تبعیض آمیزشان کند؛ در غیر این صورت ترکیه متحد و هم پیمان مناسبی برای امریکا نخواهد بود.

عضو ارشد موسسه آسیای مرکزی و قفقاز و پژوهشگر مرکز مطالعات راه ابریشم

منبع: فارین افرز