باز هم همان حکایت همیشگی

دیپلماسی ایرانی: حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی، روز پنجشنبه - ۲۳ شهریورماه- با اکثریت آرا قطعنامه ای را مورد تصویب قرار دارد که در آن از ایران انتقاد کرده است. در این بیانیه از اینکه ایران همچنان از قطعنامه های شورای امنیت سرپیچی می کند، ابراز نگرانی جدی شده است. در این قطعنامه همچنین نگرانی آژانس در مورد فعالیت های ایران در پادگان پارچین بازتاب یافته و آمده است پاکسازی در این محوطه به طور جدی بازرسی ماموران آژانس (در صورت اجازه دسترسی ایران) با اختلال مواجه می کند. به این قطعنامه که در چهارمین روز از نشست شورای حکام، به تصویب می رسد، تنها کوبا رای  منفی داده و مصر، اکوادور و تونس هم رای ممتنع دادند. این دوازدهمین قطعنامه شورای حکام در طول ۹ سال گذشته است که علیه ایران صادر می شود. یوکیو آمانو، دبیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز در این اجلاس گفته است ایران باید متوجه این پیغام شود که باید تلاش بیشتری برای متقاعد کردن جامعه بین المللی نسبت به برنامه هسته ای خود کند. وی اظهار امیدواری کرده است که ایران این پیغام را کاملا دریابد، و در سطوح اساسی با آژانس همکاری کند. وی همچنین ضمن بر شمردن هدف آژانس مبنی بر ایجاد همکاری با ایران یادآور شده که همکاری با آژانس به نفع ایران است.

به نظر می رسد که نه در قطعنامه اخیر آژانس و نه در سخنان دبیرکل آژآنس حرف تازه ای وجود ندارد. حرف همیشگی آژانس این است که به تکرار می گوید: از کلیه مکان هایی که در ایران بازدید شده، فعالیت هسته ای نظامی مشاهده نکرده ایم. در عین حال مورد مکان های اعلام نشده و یا بازرسی نشده نمی توانیم صلح آمیز بودن فعالیت ها را در آن مکان ها را تضمین کنیم. در مقابل حرف ایران این است که می گوید: اگر بنا بر اجرای قطعنامه های شورای امنیت باشد، تا چه زمانی فعالیت های هسته ای خود را باید متوقف کنیم تا آژانس صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران را تضمین کند که به لغو تحریم ها بینجامد؟ این دو منطق سال ها است مطرح و تکرار شده است.

بی تردید می توان گفت که تا کنون پرونده فعالیت های هسته ای هیچ کشوری به اندازه ایران در آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد بحث و ریز بینی و تنش قرار نگرفته است. وجود پرونده هسته ای ایران موجب شده تا ضوابط سخت گیرانه تری برای نظارت بر فعالیت های هسته ای سایر کشورهای عضو وضع شود. ضوابطی که مبتنی بر عدم اعتماد به کشورها و موجب انجام هزینه های بازرسی بیشتر خواهد بود. طبعا در زمینه این سخت گیری ها، استناد غیر مستقیمی به نام جمهوری اسلامی ایران به عنوان بانی چنین ضوابط سخت گیرانه ای خواهد شد. در این شرایط آیا راه حلی بر این معضل وجود دارد؟

مسوولین ایرانی می گویند که تعلیق غنی سازی اورانیوم را به طور موقت یک بار آزموده ایم و طی مدت یکسال و نیم پاسخی برای حل و فصل موضوع دریافت نکردیم. از تعلیق مجدد هم طرفی نخواهیم بست. هر قدمی که به عقب برداریم، طرف مقابل یک قدم به جلو می آید. عقب نشینی ما و پیشروی آن ها را تا تسلیم کامل ایران به خواسته های آنان پایانی نیست. از این رو، بنا بر آن شده است که از همان اول ایستادگی و از حقوقمان دفاع کنیم.

در مقابل، دیگر کشورهای غربی هم با استناد به قطعنامه های تحریمی شورای امنیت سازمان ملل به طورهماهنگ تحریم های یکجانبه ای را علیه ایران اعمال کرده و حلقه تحریم ها را هرچه تنگ تر می کنند. به طوری که اخیرا رقابت در تشدید تحریم ها به یکی از عناوین ثابت در مبارزه کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا تبدیل شده، کشورهای اروپایی هم به طور مستمر به تحریم های بیشتر می اندیشند و سردمداران جنگ طلب اسراییل هم کار تهدید حمله نظامی علیه ایران را به عهده گرفته و بر آمریکا فشار می آورند تا از گزینه نظامی اسراییل علیه ایران حمایت کند.

اقدامات تحریمی موجب کاهش صدور نفت و کاهش تولیدات ملی شده است. افزایش افسار گسیخته قیمت ها، اثرات روانی تحریم ها و نبود افق روشنی برای بهبود آن، تقاضا را برای انباشت ارزهای خارجی به عنوان پشتوانه مالی قابل اطمینان بالا برده و موجب صعود غیر عادی بهای ارزهای خارجی و به بیانی کاهش ارزش پول ملی شده است. تمهیداتی همچون دور زدن تحریم ها مسکنی موقتی بوده و یک حرکت انفعالی ایران در قبال بازیگران قدرتمند اقتصادی کشورهای تحریم کننده جهانی است. در حالی که صورت مساله اصلی در چرایی تحریم ها و نه در چگونگی دور زدن آن ها است.

 ما اعلام می کنیم که ساخت سلاح هسته ای در دکترین نظامی ایران جایگاهی ندارد؛ بنابراین باید تولید صلح آمیز انرژی هسته ای با هزینه هایی که برای به دست آوردن آن می پردازیم قابل توجیه و پذیرش باشد. کشورهای غربی پذیرش چنان هزینه هایی را برای دستیابی به انرژی هسته ای صلح آمیز غیر عادی دانسته و آن را به انگیزه های پنهانی ایران در ساخت سلاح هسته ای مربوط می دانند. به نظر می رسد که ما نتوانسته ایم در داخل نیز این هزینه ها را به درستی برای مردم توجیه کنیم و حرکات تبلیغی ناصواب ما در مواقعی برداشتی نادرست ایجاد شده است. گویا چنین تبلیغی از سوی غرب و چنان برداشتی از سوی مردم کشورمان چندان هم برای مسوولین بالای کشور نا خوشایند نبوده است. برگزاری جشن های هسته ای و طرح شعار "انرژی هسته ای حق مسلم ماست" در هیچ کشوری برای تولید ساده انرژی هسته ای سابقه ندارد. نیروگاه اتمی بزرگ بوشهر هم کم تر از 3 درصد انرژی برق کشور را تامین خواهد کرد و نمی توان آن را به دستاوردی ملی و تاثیرگذار در پیشرفت کشور تعبیر کرد. بنابراین، این تحرکات می تواند برداشت های نادرست از فعالیت های هسته ای نزد افکار داخلی و خارجی را تقویت کند. تساهل و تسامح مقامات مسوول برای انکار اتهامات نظامی بودن فعالیت های هسته ای می تواند بسیاری از افراد ساده اندیش را بفریبد و هزینه های بی حساب تحمیل شده به کشور در این مسیر را به حلاوت اتمی شدن احتمالی کشور توجیه کند. در کنار این، به دشمن خارجی هم ابزاری برای وارد آوردن اتهامات خود می دهد. واقع بینی مصلحتی اخیر رییس دولت مبنی بر این که - داشتن یک یا دو بمب اتمی در مقابل هزاران کلاهک هسته ای غرب چه جایگاهی دارد- با جشن های گاه به گاه هسته ای گذشته در تقابل آشکار است. پنهان کاری در اعلام میزان ذخیره ارزی، انحلال خزنده سازمان مدیریت وبرنامه ریزی، عدم اعلام آمار و ارقام واقعی رشد اقتصادی و تورم به اندازه کافی شفافیت اطلاعات را مخدوش خواهد کرد تا بتوان همه نارسایی های مدیریتی دولت را در آن پنهان کرد.

در چنین شرایطی پرونده فعالیت های هسته ای ایران در اجلاس فصلی شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی مطرح می شود و دوازدهمین قطعنامه علیه فعالیته ای هسته ای ایران از سوی آژانس صادر می شود. اظهار نظر منفی یوکیو آمانو در سخنرانی ابتدایی اجلاس و صدور این قعطنامه از سوی شورای حکام نشانه هایی از آرام تر شدن لحن آن ها در مورد ایران نیستند. در این شرایط اظهار نظر وزیر امور خارجه، مبنی بر پیش برد مذاکرات با اعضای 1+5 به صورت برد-برد چه معنایی خواهد داشت؟ به این قطعنامه از 35 عضو شورای حکام تنها کوبا رای منفی داده و مصر، اکوادور و تونس هم رای ممتنع دادند.  به عبارت دیگر چین و روسیه نیز به این قعطنامه رای مثبت داده اند. پیش از این نیز همه اعضای موثر شورای امنیت، از جمله روسیه و چین، به قطعنامه های تحریمی علیه ایران رای مثبت داده اند. در حالی که همین کشورها قطعنامه های شورای امنیت علیه بشار اسد را وتو کرده اند! آیا می توان امیدوار بود که به سادگی اجماع جهانی علیه برنامه هسته ای ایران شکسته شود؟ در این شرایط برد کشور با چه هزینه ای و چگونه می تواند حاصل شود؟

به نظر نگارنده، بیش از آن که برد واقعی و پایدار ایران به مذاکراه با کشورهای قدرتمند و زور گوی غربی و شرقی وابسته باشد؛ به بازگشت انسجام  و وحدت داخلی بند است. کشورهای غربی به کمک توسعه وسایل ارتباطی اینترنتی، شکاف های پدید آمده در جامعه ایران را به دقت رصد کرده اند. پیش بینی تحولات زنجیره ای در کشورهای دیکتاتور زده عربی هم به یمن رشد آگاهی های مردمی میسر گردید. در این کشورها اینترنت و ماهواره از عوامل مهم تبادل اطلاعات بین آن ها بوده است. از گسترش آگاهی ها، دراین زمانه، گریزی نیست. فشار جامعه جهانی بر حکومت ایران هم ناظر بر آگاهی از وجود مشکلات داخلی داست. به عبارت دیگر به جای تمکین به خواسته های ناحق بیگانگان یکبار دیگر می بایست همچون امام خمینی ، سر بر آستان کرامت ملت سر افراز ایران فرود آورد و زخم های کهنه را یکی یکی درمان کرد. تنها از این مسیر است که می توان با دشمن خارجی مبارزه کرد.

در خصوص مذاکرات هسته ای و همکاری های مورد انتظار آژانس بین المللی انرژی اتمی باید گفت که محور اصلی اتهامات به ایران موضوع انحراف احتمالی فعالیت های هسته ای به سوی اهداف نظامی است. مسوولین و مقامات جمهوری اسلامی بارها چنین انحرافی را انکار و به صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای اشاره کرده اند. متاسفانه و به هر دلیل این اعلام تاکنون جامعه جهانی را در مورد صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای قانع نکرده است. اما از آن مهم تر توجیه و تعیین دقیق اهداف و برنامه های هسته ای برای مردم است و این که به درستی دریابند هزینه هایی که به کشور وارد می شود در مقابل چه دستاوردی است؟ چنین اقدام شجاعانه ای به عهده متولی یا متولیان دیگری است تا بر مبنای آن اقدام، اعتماد ملی در داخل کشور بازسازی شود و همدلی بیشتری را با ارگان های حکومتی فراهم آورد. تنها با چنین اقدامی است که می توان در سطح بین المللی به اعتماد سازی پرداخت و کار مذاکره هسته ای ایران با گروه 1+5 را به صورت موفقیت آمیزی سامان داد./ 16