در انتظار معجزه اخضر ابراهیمی

دیپلماسی ایرانی: در حالی که سایه شکست ماموریت کوفی عنان بر تحولات سوریه سنگینی می کند، اواخر ماه اوت گذشته دبیر کل سازمان ملل و اتحادیه عرب آقای اخضر ابراهیمی الجزایری را به عنوان نماینده بین المللی رسیدگی به بحران سوریه به جانشینی کوفی عنان انتخاب کردند. از نظر شخصیتی وی دیپلمات تمام عیار و با تجربه ای است که بارها نمایندگی سازمان ملل متحد را در بحران های مختلف جهانی از جمله بحران داخلی لبنان(1989)، جنوب افریقا(1994)، افغانستان(1997)، عراق(2004) و اخیرا در بحران سوریه بر عهده گرفته و عموما به موفقیت هایی دست یافته است. از دیگر ویژگی های وی سعه صدر، سختکوشی و عدم تسلیم در برابر مشکلات ناشی از بحران ها است. از این نظر که وی یک عرب زبان است و با خصوصیت های اعراب آشنایی لازم را دارد و بعضا به پیچیدگی های عاطفی و قومیتی طرف های عربی آشناست، بر کوفی عنان برتری دارد. اما در عین حال وی بر مشکلات فراروی ماموریت خود به خوبی آگاه است و می داند که تحولات سوریه آن قدر پیچیده هست که موجب شکست هر نماینده بین المللی شود.

سوال اساسی این است که آیا وی در پایان دادن به بحران سوریه موفق خواهد شد یا خیر؟ بدون تردید امید به پیروزی تلاش های آقای اخضر ابراهیمی در گرو اراده لازم و واقعی طرف های منازعه در سوریه یعنی نظام موجود و طرف های مخالف برای رسیدن به یک راه حل مسالمت آمیز سیاسی است. در غیر این صورت تلاش های وی بی نتیجه خواهد بود. وی چه باید بکند تا این اراده را نزد طرفین ایجاد کند؟ جهت های منطقه ای و بین المللی تاثیرگذار در بحران سوریه را به توافق نزدیک سازد؟ در اولین گام علی رغم تاکید طرف های مختلف بر حمایت از اخضر ابراهیمی، هر دو طرف دولتی و مخالفان مسلح اعلام داشته اند به هر قیمتی جنگ را ادامه خواهند داد و این به معنای بن بست راه حل سیاسی است. ابراهیمی در حال حاضر هیچ گونه طرح یا ابتکار عملی را برای ورود به پرونده سوریه ارائه نداده و فعلا سفرهای منطقه ای خود را برای شنیدن اظهارات طرف های مختلف آغاز کرده است. وی به خوبی آگاه است که طرف های تاثیرگذار متعددی در بحران سوریه حضور دارند. بنابراین جهت های متعدد منطقه ای و بین المللی تحرکات و مواضع وی را رصد می کنند. وی می داند که سوریه امروز مرکز تسویه حساب های منطقه ای و محیط نزاع بین المللی شده است و لذا موفقیت وی در گرو هماهنگی با همه طرف ها است. البته وی در این زمینه صاحب تجربه است و در توافقنامه طائف برای پایان جنگ داخلی لبنان، عملکرد مثبتی ارائه داده است. در عین حال پرداختن به گوشه هایی از پیچیدگی بحران و دیدگاه های متفاوت از نگاه برخی از تحلیل گران مسائل سوریه، حجم مشکلات فراروی اخضر ابراهیمی را بیشتر آشکار می کند.

بخشی از جریان مخالف آقای بشار اسد در داخل و در خارج سوریه بر این اعتقادند که تنها راه موفقیت اخضر ابراهیمی، هموار کردن مسیر انتقال مسالمت آمیز قدرت است و نه فراهم کردن میز مذاکره مخالفان با ارکان نظام موجود ـ کما این که نبیل العربی، دبیرکل اتحادیه عرب پس از دیدار با اخضر ابراهیمی بر موضوع ماموریت انتقال قدرت توسط وی تاکید کرد ـ معارضان مسلح حامیان دخالت خارجی در سوریه نیز بر همین عقیده هستند. به عبارت دیگر این دسته از مخالفان تعیین نماینده ویژه را وقت تلف کردن بیشتر برای استمرار حیات رژیم دانسته و تحرکات بین المللی را بیشتر برای پوشش دادن به سرکوب و کشتار ارتش تعبیر می کنند.

بخشی دیگر، مشکلات ماموریت اخضر ابراهیمی را فراتر از تحولات میدانی جاری می دانند. این دسته معتقدند در بحران سوریه همه راه ها بسته است. تا زمانی که تحولی جدی و ریشه ای در میدان معرکه رخ  ندهد و موازنه قدرت به سود یک طرف نزاع به هم نریزد، راه حلی متصور نیست. لذا این دیدگاه مطرح می گردد که ابراهیمی سیاست صبر و سعه صدر را آن قدر در پیش خواهد گرفت تا این اتفاق عمیق و جدی رخ دهد و یکی بر دیگری تسلط میدانی واقعی پیدا کند. سپس وی با توجه به تجاربی که برای سامان دادن به اوضاع بعد از تحول دارد، فعال خواهد شد. همین دیدگاه انتخاب اخضر ابراهیمی را در واقع برای مرحله بعد از تحول جدی در سوریه می داند. او معتقد است به دلیل انقسام گسترده داخلی و حضور طرف های متعدد داخلی و خارجی در آینده سوریه، وی برای ایجاد تفاهم مشترک بین سهمیه خواهان جدید قدرت در سوریه قادر به ایفای نقش خواهد بود.

فرستاده جدید سازمان ملل به هر حال تحرکاتی را آغاز کرده و به کشورهای موثر در مسئله بحران سوریه، سفر خواهد کرد. او احتمالا به جمهوری اسلامی نیز علیرغم تاکید و تکذیب، خواهد آمد. نکته پایانی این که به دلیل شرایط بسیار پیچیده تحولات داخلی سوریه، از تحرکات ابراهیمی انتظار معجزه نمی رود. تنها می توان گفت که ماموریت وی بسیار سخت و طولانی است./12