مرسی به دنبال تعادل در سیاست خارجی است

دیپلماسی ایرانی: رئیس جمهور مصر به همراه هفت نفر از وزرای کابینه و 70 سرمایه دار مصری برای گفت وگو با مقام های چینی روز دوشنبه راهی چین  شد. سخنگوی رسمی ریاست جمهوری مصر در این خصوص می گوید: مصر پس از انقلاب 25 ژانویه در راستای ارتباط با همه کشورها  گام خواهد برداشت و تامین منافع و احترام متقابل اصل سیاست خارجی جدید مصر خواهد بود.هدف از دیدار رئیس جمهوری از چین گشودن کانالهای همکاری و جذب فرصتهای سرمایه گذاری است.درباره اهداف سفر مرسی به چین و پیامدهای آن با جواد منصوری معاون اسبق وزارت خارجه و سفیر سابق ایران در چین گفتگو کرده ایم که متن آن در ذیل می آید.

برخی کارشناسان سفر آقای مرسی به چین را در راستای تغییر جهت گیری سیاست خارجی مصر از غرب و به خصوص آمریکا به سوی شرق تحلیل می کنند. ارزیابی جنابعالی از سفر آقای مرسی به چین به چه صورت است؟

روابط چین و مصر در دوره مبارک هم نسبتا فعال بود. علت این امر هم این بود که مصر در سیاست خارجی چین به ویژه در ارتباط با آفریقا و خاورمیانه جایگاه ویژه ای داشت. تصور چینی ها این بود که مصر به عنوان یک کشور بزرگ حتی در روابط با کشورهای اسلامی هم می توانست برای دولت چین تعیین کننده باشد. لذا در طی دو دهه گذشته فعالیت ها و اقدامات چین در مصر بسیار گسترده شده و حتی بخشی از روابط چین با آفریقا از طریق مصر انجام می گیرد.

از سوی دیگر مرسی با آغاز ریاست جمهوری خود طبعا باید تحولی در سیاست خارجی مصر نشان دهد که به نظر می رسد سفر به چین به عنوان اولین سفر خارجی آسیایی ایشان خیلی معنادار است. به اضافه اینکه بعد از آن هم می خواهد به ایران بیاید.

از این لحاظ روابط مصر با چین می تواند روی بسیاری از روابط خارجی مصر تاثیرگذار باشد. زیرا مصر نه تنها در بعد اقتصادی، بلکه در بعد همکاری های بین المللی و صنعتی و حتی بحث های استراتژیک نیز تمایل دارد با چین همکاری کند. چینی ها هم از این فرصت حتما استفاده خواهند کرد.

لذا من به تغییر جهت گیری سیاست خارجی مصر به صورت ناگهانی معتقد نیستم. اما مصری ها سعی می کنند به تدریج به این سمت حرکت کنند. یعنی با فاصله گرفتن از آمریکا به نوعی در روابط خود با شرق و غرب تعدیل ایجاد کنند.

با توجه به احتیاج چین به دریای مدیترانه و کانال سوئز و نیز با توجه به رقابت آمریکا و چین به خصوص در عرصه اقتصادی و توجه به این مسئله که کشور مصر برای آمریکا از یک جایگاه استراتژیک برخوردار است، به نظر جنابعالی فعالیت های چین برای نفوذ بیشتر در مصر چه واکنشی از سوی آمریکا در بر خواهد داشت؟

آمریکا و اسرائیل کلیه تحرکات چین در خاورمیانه و آفریقا را زیر نظر دارند. زیرا به خوبی می دانند این تحرکات در وضعیت روابط این کشورها با اسرائیل و آمریکا به ویژه در بلند مدت تاثیرگذار است.

از سوی دیگر چین به دنبال پایگاهها و جایگاه ویژه خود می باشد و لذا از روابط خود با مصر حتما برای نوعی مقابله با آمریکا استفاده خواهد کرد. متقابلا آمریکا و اسرائیل نیز روابط چین و مصر را زیرنظر خواهند گرفت؛ زیرا همانطور که عرض کردم می دانند این روابط می تواند روی بخشی از روابط آنها با قاره آفریقا و خاورمیانه تاثیرگذار باشد.

اسرائیل نیز در این موقعیت تلاش می کند از روابط خود با چین در جهت تاثیرگذاری بر مصر استفاده کند؛ زیرا در سال های گذشته روابط ویژه ای میان چین و اسرائیل وجود داشته اما به دلیل رفتارها و سیاست های خصمانه ای که اسرائیل در منطقه در پی گرفته چینی ها از این روابط ناراضی بودند. لذا ممکن است روابط چین و مصر در تضعیف روابط چین و اسرائیل موثر باشد.

گفته شده آقای مرسی قرار است در دوم مهرماه به آمریکا نیز سفر کند. به نظر جنابعالی آیا مصر نیز قصد دارد همچون ترکیه در عرصه بین الملل ظاهر شود؟ یعنی سعی کند با یک دیپلماسی قوی با تمامی قدرت های بزرگ رابطه داشته باشد؟

البته هر دولتی در دنیا به عنوان یک وظیفه اولیه بیشترین تلاش را می کند که منافع ملی خود را به حداکثر برساند. در حال حاضر طبعا دولت جدید مصر باید یک ارزیابی جدیدی از وضعیت بین المللی و روابط خود با کشورهای دیگر و دیدگاه دیگران درباره مصر داشته باشد.

به همین دلیل است که رئیس جمهور مصر ترجیح می دهد سفرهایی به کشورهای تاثیرگذار داشته باشد. لذا نه تنها به آمریکا بلکه بعد از آن سفرهایی هم به اروپا خواهد داشت. لذا ما باید بدانیم بعد از این سفرها تصمیمات و رفتارها چطور خواهد بود.

برخی کارشناسان معتقدند اقدام مرسی در برقرای رابطه بیشتر با چین جنبه داخلی دارد. یعنی از آنجا که نظامیان در رژیم سابق رابطه مستحکمی با آمریکا داشتند، مرسی قصد دارد با این اقدام ارتباط نهادهای سابق با غرب را متوازن کند. چون گفته می شود هنوز در مصر یک رژیم دوگانه وجود دارد و قدرت کاملا به رژیم جدید منتقل نشده است. نظر جنابعالی در این باره به چه صورت است؟

طبیعی است که کشور بزرگی مانند مصر با روابط گسترده ای که با غرب داشته ناگهان نمی تواند تمام این روابط را دگرگون کند. لذا باید به تدریج تغییراتی را انجام دهد.

نکته دیگر آنکه آقای مرسی سعی می کند در روابط خارجی مصر به نوعی توازن و تعادل را در جهت منافع مصر حفظ کند. یعنی ضمن آنکه استقلال داشته باشد اما در عین حال از ایجاد درگیری و تنش در روابط خارجی حتی المقدور خودداری کند.

البته این سیاست مصر است و اینکه آیا غرب به این سیاست رضایت می دهد یا خیر یک مسئله دیگر است. ولی چون معمولا غرب تمامیت خواه و انحصارگرا است ممکن است به این سیاست مصر رضایت ندهد. لذا این موضوع به شرایط آینده بستگی دارد.

یکی از محورهای مذاکرات آقای مرسی با چینی ها مسئله سوریه عنوان شده است. با توجه به آنکه مرسی پس از چین برای شرکت در اجلاس سران عدم تعهد به ایران خواهد آمد آیا می توان گفت وی نظرات چینی ها درباره سوریه را برای اخذ تصمیم در تهران منتقل خواهد کرد؟

البته در مذاکرات آقای مرسی با مقامات چین قاعدتا مسائل زیادی مطرح خواهد شد از جمله مسئله سوریه. قطعا مسئله فلسطین، مسئله مربوط به همسایگان مصر و نیازهای اقتصادی این کشور نیز مطرح خواهد شد و تنها مسئله سوریه نخواهد بود. بنابراین این مسئله طبیعی است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/16

انتشار اولیه : سه شنبه 7 شهریور 1391 / باز انتشار: شنبه 11 شهریور 1391