عضویت روسیه در سازمان تجارت جهانی: زمینه ها و تبعات

دیپلماسی ایرانی: بعد از تاسیس سازمان تجارت جهانی و علاقه کشورها برای عضویت در این سازمان برای بهره مندی از مزایا و امتیازات پیوستن در این سازمان، طبیعی بود که از همان ابتدا اقتصادهای رو به رشد نیز متقاضی پیوستن به این سازمان باشند. اما از آن جا که تاسیس این سازمان و برخورداری از امتیازات و مزایای آن قاعدتا در چارچوب سیاست و روابط بین الملل تعریف می شد، قدرت های بزرگ موسس سازمان و خصوصا امریکایی ها معمولا در پیوستن اعضای جدید برخوردی سیاسی داشتند و ملاحظات سیاسی را در پیوستن دیگران به این سازمان در نظر می گرفتند.

طبیعی بود که کشورهای موسس سازمان تجارت جهانی، علی الخصوص امریکا برای پیوستن رقبای قدیمی و کشورهایی که آینده اقتصادی درخشانی برای آن ها پیش بینی می شد، مانع تراشی کنند. آن ها سعی می کردند به این ترتیب از پیوستن رقبای اقتصادی خود به این سازمان مهم تجاری در جهان جلوگیری کنند و مانع از توسعه و پیشرفت اقتصادهای این کشورها با آن سرعتی که انتظار می رفت شوند.

هرچند این روند از سوی امریکایی ها به صورت سیاسی پیگیری می شد، اما در برهه تاریخی لازم بود در جهان شرایطی ایجاد شود که این مانع تراشی امریکایی ها مشروعیت نداشته باشد. به نظر می رسد که بعد از فروپاشی شوروی که باعث شد رقابت استراتژیک میان امریکا و شوروی تقریبا از بین برود، یک دیدگاه نسبتا متفاوت از گذشته در دید سیاستمداران و دولتمردان امریکایی به وجود آمد که بر اساس آن به نظر می رسید امریکایی ها برای پیوستن کشور بزرگی که جایگزین شوروی شده بود و روسیه نام داشت از سیاست گذشته خود دست برداشته اند. البته این مسئله قابل انکار و چشم پوشی نیست که روسیه جایگزین شوروی است و تقریبا همان رقابت استراتژیک را در سطح جهان حداقل در ایده آل های خود پیگیری می کند. لذا طبیعی بود که امریکایی ها با ملاحظه و احتیاط به پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی نگاه کنند. تمام تلاش آن ها این بود که زمان بخرند تا از این طریق بتوانند نگاه روشنی از وضعیت روسیه جدید پیدا کنند و آن گاه اجازه دهند که روسیه از مزایا و امتیازات عضویت در سازمان تجارت جهانی برخوردار شود.

به طور طبیعی وقتی اقتصاد جهانی با بحران مواجه شد، کشورهایی که درگیری کمتری با اقتصاد جهانی داشتند از جمله روسیه که عضویت در سازمان تجارت جهانی را نداشت، صدمات کمتری دیدند. بحران اقتصادی جهانی این نکته را به روشنی نشان داد. لذا روس ها با وجود این که با موانعی بر سر عضویت در سازمان تجارت جهانی رو به رو بودند، اما از یک طرف وقتی بحران اقتصادی جهانی به وقوع پیوست چندان ناراحت نبودند که پیوستن آن ها به سازمان تجارت جهانی به تعویق افتاده و روند پیوستن طولانی شده است. اما حالا که بحران به آهستگی به سمت بهبود حرکت می کند و از طرف دیگر روابط امریکا و روسیه بعد از گذشت حدود بیست سال وضعیت متفاوتی را تجربه می کند، به نظر می رسد که روس ها و امریکایی ها شاهد شرایطی بودند که هر دو طرف را اقناع می کرد و به هر دو طرف این منطق را تحمیل می کرد که با بده بستان سیاسی خود را در یک توافق و تفاهم نسبت به همکاری در سطح بین المللی و به خصوص در اقتصاد بین المللی و تجارت بین المللی قرار دهند.

بنابراین به نظر می رسد این تفاهم و توافق میان امریکا و روسیه نهایتا مانع تراشی امریکایی ها را در برابر پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی تخفیف داد و تسهیل کرد. به این ترتیب روس ها موفق شدند در چارچوب شرایط جدید از فرصت استفاده کنند و با موافقت ضمنی امریکایی ها الزامات و شرایط پیوستن به سازمان تجارت جهانی را تامین کنند و به این سازمان بپیوندند. البته به طور طبیعی برای کشورهایی مانند روسیه که ممکن است هم چنان بر اساس استاندارهای سازمان تجارت جهانی همه شرایط لازم برای پیوستن را در حال حاضر به طور کامل احراز نکرده باشند، این فرصت وجود دارد که بتواند به این سازمان بپیوندد و در یک دوره زمانی مشخص خود را به طور کامل آماده کند تا بتواند از مزایا و امتیازات سازمان تجارت جهانی استفاده کند. معنای آن این است که پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی برای این کشور که ممکن است فعلا به طور کامل آمادگی برآورده ساختن تمام توقعات سازمان تجارت جهانی را نداشته باشد، باعث می شود این کشور فعلا از برخی امتیازات استفاده کند تا وقتی که اقتصاد خود را به طور کامل آماده پذیرش سازمان می کند، آن گاه از تمام امتیازات و مزایای سازمان نیز استفاده کند.

بنابراین در جمع بندی باید به دو دسته از عوامل و مسائل توجه داشت. اول جنبه سیاسی و بین المللی است که در دیدگاه امریکایی ها و روس ها از نظر استراتژیک تغییر ایجاد شده و آن ها را آماده رسیدن به یک توافق و تفاهم در سطح کلان برای پیوستن روسیه به سازمان تجارت جهانی نموده است. دوم جنبه اقتصادی موضوع است که در واقع روس ها به آهستگی خود را با شرایط سازمان به طور نسبی تطبیق دهند و سازگار نمایند. آن ها هم اکنون می توانند به همان نسبت از مزایا و امتیازات عضویت در سازمان تجارت جهانی استفاده کنند و در یک دوره زمانی خود را به طور کامل تطبیق دهند و از همه این مزایا استفاده کنند./12