اما و اگر های منطقه پرواز ممنوع

دیپلماسی ایرانی: چندی است زمزمه اجرای طرح منطقه پرواز ممنوع در مطبوعات ترک و غربی مطرح شده است. این مسئله در اظهارات مقامات ترکیه و نیز امریکا نیز دیده می شود. رجب طیب اردوغان هفته گذشته در این رابطه گفت بحران سوریه دیگر از طریق راه های متداول قابل حل نیست. از طرف دیگر مقامات پنتاگون گفته اند در صورتی که قرار باشد طرح منطقه پرواز ممنوع در سوریه اجرا شود، امریکا با آن همراهی خواهد کرد. دیپلماسی ایرانی اما و اگر های اجرای چنین طرحی را در گفت و گو با امیر موسوی، تحلیل گر مسائل استراتژیک بررسی کرده است:

پنتاگون اعلام کرده است که در صورتی که قرار بر اجرای منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه باشد، امریکا با این مسئله همراهی خواهد کرد. به نظر شما به طور کلی امکان برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه وجود دارد؟

بله؛ امکان برقراری منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه وجود دارد به شرطی که اتحادیه عرب و کشورهایی مانند ترکیه و فرانسه و امریکا نیز از این تصمیم حمایت کنند و به اجرای آن کمک کنند. زمینه اجرای این طرح آماده است. با توجه به این که این کشورها نمی توانند به مخالفین ضد هوایی مانند موشک های زینگر و سلاح های دیگر بدهند، بهترین راه برای محدود کردن قدرت ارتش سوریه اجرای منطقه پرواز ممنوع است.

آن ها نگرانند که این سلاح ها را در اختیار افراد مخالف دولت سوریه بگذارند و در آینده نتوانند این افراد را کنترل کنند. با توجه به این که سوریه با رژیم صهیونیستی همسایه است این نگرانی بیشتر هم می شود. لذا به نظر می رسد تنها راه آن ها اجرای منطقه پرواز ممنوع است. اما باز هم در این زمینه تردید هایی وجود دارد.

البته به نظر می رسد آن ها پیشنهادات خود را مطرح کرده اند، این پیشنهادات در سفر کلینتون به ترکیه ارائه شده است و زمینه ها برای انجام این کار آماده شده است. ترکیه اعلام کرده است که به تنهایی نمی تواند این طرح را اجرا کند. از طرف دیگر هم می بینند که ارتش سوریه بر اکثر مناطق مسلط شده است و مخالفین سوریه در شرایط سختی قرار گرفته اند.

چه موانعی بر سر اجرای چنین طرحی وجود دارد؟ آیا همان طرح لیبی قرار است اجرا شود؟

تفاوت لیبی با سوریه در این است که سلاح های استراتژیک لیبی طی موافقتنامه 2005 از این کشور گرفته شده است. لیبی نه موشک داشت و نه امکانات استراتژیک و نه سلاح های گسترده. حتی هواپیماهای لیبی مشکل داشت. در حالی که شرایط سوریه کاملا متفاوت است. سوریه هنوز تمام سلاح های استراتژیک خود را در اختیار دارد. نگرانی غربی ها این است که سوریه نسبت به بحث اسرائیل و حتی ترکیه عکس العمل نشان داد. از طرف دیگر ترکیه نگران وضعیت کردها است. با توجه به این که مناطقی در سوریه در دست کردهای پ ک ک قرار گرفت و این مسئله برای ترکیه بسیار گران تمام می شود. احزاب ترکیه با تشدید مخالفت های ترکیه با دولت سوریه به شدت مخالف هستند. بنابراین ترکیه نیز بسیار نگران است.

لذا ترکیه مایل است این بحث ها را از طریق اردن دنبال کند ولی اردن چندان همراهی نمی کند. اردن نیز نگران آینده سیاسی خود و شرایط امنیتی کشور خود است. با توجه به این که هنوز سوریه قدرت ضربه زدن دارد. لذا این کار به یک اجماع بین المللی و منطقه ای نیاز دارد.

با توجه به این که روسیه و چین با چنین طرحی مخالف هستند، احتمالا راهکار قانونی برای انجام این کار در دست نخواهند داشت...

این کار از طریق شورای امنیت انجام نخواهد شد. مصوبه مجمع عمومی سازمان ملل می تواند مبنایی برای اقدامات انفرادی  و تکروی خارج از شورای امنیت باشد.

واکنش روسیه و چین چه خواهد بود؟

روسیه تهدید کرده که با این کار مقابله می کند و اجازه اجرای چنین طرحی را نخواهد داد اما اگر این کار انجام شود، شرایط سختی در منطقه ایجاد خواهد شد. اما من بعید می دانم به این زودی چنین طرحی اجرا شود. با توجه به کنفرانس مکه و صحبت های ملک عبدالله، به نظر می رسد نسبت به تشدید شرایط در سوریه تردیدهایی وجود دارد. طرف مخالف دولت سوریه در مکه به تعلیق عضویت سوریه در سازمان همکاری های اسلامی بسنده کرد. ظاهرا آن ها نمی خواهند بیش از این جلو روند. صحبت های ملک عبدالله نسبتا ملایم بود. البته آینده سوریه بستگی به این دارد که چه تفاهمی با جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد.

به نظر شما اگر قرار باشد منطقه پرواز ممنوع بر فراز سوریه برقرار شود، چه راهکار اجرایی برای آن وجود دارد؟

بعید به نظر می رسد ترکیه به تنهایی دست به اقدامات اجرایی چنین طرحی بزند. چون در این صورت شرایط ترکیه بسیار سخت می شود و سوریه می تواند به ترکیه ضربه وارد کند. مخصوصا از لحاظ بحث کرد ها ترکیه بسیار آسیب پذیر است. لذا ترکیه نیاز به یک پوشش منطقه دارد. امریکا می تواند با همکاری اتحادیه عرب در این خصوص به ترکیه کمک کند. البته بعید است که این طرح در کل سوریه اجرا شود. احتمالا در بخشی از سوریه این طرح اجرا خواهد شد. اگر این طرح اجرا شود، عرصه بر دولت سوریه بسیار تنگ خواهد شد. تحولات اخیر نشان داد که گروه های مسلح توانمندی بالایی دارند و اگر بحث پروازها و قدرت هوایی دولت سوریه نبود، این ها پیشروی های بیشتری انجام می دادند. لذا من فکر می کنم این تیر خلاص بر دولت سوریه خواهد بود. الان مشاهده می کنیم که امریکا تبلیغ می کند که ایران در حال آموزش جنگ چریکی به دولت سوریه و ارتش این کشور است. این نشان می دهد که آن ها در حال آماده کردن خود برای چنین شرایطی هستند.

در جمع بندی نکته ای لازم می دانید اضافه کنید؟

من معتقدم شرایط بسیار حساس است. دولت سوریه نشان داده است که تا کنون توانایی لازم را برای کنترل مخالفان خود دارد. مخالفین در حال حاضر درصدد هستند که مواضع خود را حفظ کنند. حال این کار را یا با ایجاد منطقه پرواز ممنوع انجام خواهند داد و یا از طریق در اختیار قرار دادن امکانات بیشتر در اختیار مخالفین. الان این بحث مطرح است که به طور محدود ضد هوایی در اختیار مخالفین قرار گیرد. سقوط جنگنده سوریه پیامی دارد. هزینه در اختیار نهادن ضدهوایی و امکانات بیشتر در اختیار مخالفین، از ایجاد منطقه پرواز ممنوع کمتر است.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی/12

انتشار اولیه: شنبه 28 مرداد 1391/ باز انتشار: چهارشنبه 1 شهریور 1391