حکایت فرصت‌های هسته ای که از دست رفتند

دیپلماسی ایرانی: زمانی که چند ناظر آگاه در خصوص برنامه های هسته ای ایران گرد هم می آیند، بحث آنها به طریقی به فرصت های از دست رفته برای حل صلح آمیز مساله هسته ای ایران ، تغییر جهت می دهد.

برخی فرصت از دست رفته در جریان ریاست جمهوری جورج بوش در آمریکا را، مخالفت واشینگتن با پیشنهاد مذاکره ای می دانند که ایران آن را از طریق سوئیس (حافظ منافع آمریکا در ایران) در می 2003 مطرح کرده بود. دیگران هم از ناتوانی فرانسه، آلمان و انگلیس برای پذیرش توافقی در سال 2005 تاسف می خورند که به ایران اجازه می داد در مقابل اجرای طیفی از اقدامات اعتماد ساز، غنی سازی محدود را از سر گیرد.

من از اینکه در پاییز 2003 هیچ کس تعلیق داوطلبانه توسعه عملیات غنی سازی در ایران را به تکمیل بازبینی آژانس بین المللی انرژی اتمی بر طبق پروتکل الحاقی ارتباط نداد، افسوس می خورم.

در 16 اکتبر 2003،محمد البرادعی ، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی به تهران سفر کرد تا در خصوص طرح توافقی با وزیران امور خارجه فرانسه، انگلیس و آلمان با دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران گفت و گو کند. این پیشنهاد از ایران می خواست، فعالیت های مربوط به چرخه سوخت را متوقف کرده، به بازرسان بین المللی اجازه دسترسی گسترده بدهد و در عین حال ضمن ادامه مذاکرات هسته ای، پروتکل الحاقی را اجرا کند تا در مقابل از ارجاع پرونده هسته ای جمهوری اسلامی به شورای امنیت سازمان ملل جلوگیری شود. اما مشکلی که در این پیشنهاد وجود داشت، 5 روز بعد آشکار شد و آن عدم تعیین بازه زمانی برای این اقدامات بود. ایرانیان با درخواست تعلیق غنی سازی برای زمانی نامعلوم مخالفت کردند چرا که امیدوار بودند بلافاصله پس از کمرنگ شدن تهدید ارجاع پرونده به شورای امنیت، این فعالیت ها را از سر گیرند. در مقابل اروپاییان نیز از تعیین بازه زمانی خودداری کردند زیرا امیدوار بودند تعلیق غنی سازی در ایران نامحدود باشد. از سوی دیگر آژانس بین المللی انرژی اتمی نیز اعلام نکرد که چند سال برای بازبینی پروتکل الحاقی نیاز دارد.

محمد البرادعی هیچگاه موفق نشد ایران راضی شده برای تعلیق غنی سازی را قانع کند تا پایان بازبینی پروتکل الحاقی این تعلیق را ادامه دهد و اکنون ریسک یک درگیری بزرگ در منطقه وجود دارد.

ایران در سال 2005 فعالیت های غنی سازی را از سر گرفت و غرب نیز با ارجاع پرونده هسته ای ایران به شورای امنیت واکنش نشان داد. به این ترتیب ایران نیز اجرای پروتکل الحاقی را متوقف کرد. اما پرسش اینجاست که چرا ایران در سال 2006 از اجرای پروتکل الحاقی صرفنظر کرد و دیگر هیچگاه آن را اجرا نکرد؟

من پاسخ این پرسش را نمی دانم. این یک پازل است. شاید ایرانیان نمی خواهند وجه خود را با تجدید نظر در تصمیمی که اتخاذ شده از دست بدهند. یا اینکه گمان می کنند اجرای پروتکل الحاقی ، آژانس بین المللی انرژی اتمی را قادر می کند به فعالیت های هسته ای اعلام نشده ایران دسترسی پیدا کند. و آیا ایران همه اعتماد خود را به آژانس از دست داده است. آژانسی که آن را به دستمایه ای برای کشور های دشمن جمهوری اسلامی تعبیر می کند.

اما یک نکته قطعیت دارد و آن این است که اگر ایران بخواهد به درخواست های مکرر غرب برای اثبات ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای خود پایان دهد، اجرای دوباره پروتکل الحاقی، راه حل آن است. تنها اثبات ماهیت صلح آمیز برنامه های هسته ای که جامعه مخالف اشاعه تسلیحاتی نمی تواند با آن مخالفت کند این است که نتیجه بر اساس بازرسی ها در چارچوب پروتکل الحاقی اعلام شود. نتیجه ای که نشان می دهد هیچ مواد با فعالیت هسته ای اعلام نشده ای وجود نداشته است. در صورتی که چنین مهر تاییدی به برنامه های هسته ای ایران بخورد، آنگاه هیچ توجیهی برای تحریم ایران یا اقدامات خصمانه وجود نخواهد داشت.

ترجمه: تحریریه دیپلماسی ایرانی /10

انتشار اولیه : چهارشنبه 18 مرداد 1391 / بازانتشار : یکشنبه 22 مرداد 1391