اتحاد با امریکا مغایر دوستی با ایران نیست

سارا معصومی

خبرآنلاین: دکتر زلمی رسول فرزند استاد دکتر عبدالقیوم رسول در سال 1322 در کابل متولد شد .با نمرات عالی از دبیرستان استقلال این شهرفارغ التحصیل و با اخذ بورسیه موفق به ادامه تحصیل در رشته پزشکی در کشور فرانسه گردید . دکتر رسول با تکمیل تحصیلات خود در دانشگاه طب پاریس ، تحقیقات علمی خود را در زمینه بیماریهای قلبی و کلیه در فرانسه ادامه داد .با آغاز جهاد ملت افغانستان بر علیه اشغالگران خارجی ، همکاری خود با مجاهدین و حمایت از مبارزه مردم افغانستان را در فرانسه آغاز و مبادرت به انتشار نشریه ' حقایق افغانستان' با کمک جمعی دیگر از افغانهای مقیم فرانسه نمود. وی در همان دوران علاوه بر حمایت از جهاد مردم افغانستان ، ارتباطات نزدیکی را با محمد ظاهر آخرین پادشاه افغانستان که در حالت تبعید در ایتالیا زندگی می کرد، برقرار نمود .وی با سفر به عربستان سعودی به مدت 12 سال بعنوان پزشک در این کشور مشغول کار بود . دکتر رسول از فرصت حضور در عربستان و نزدیکی به منطقه استفاده و توانست تعاملات نزدیکی را با رهبران گروههای جهادی افغان برقرار نماید .وی بعنوان نماینده جریان موسوم به جریان رم در کنفرانس بن در سال 2001 مشارکت نمود . بدنبال سقوط طالبان و تشکیل دولت موقت در افغانستان ، به مدت سه ماه مسئولیت وزارت هوانوردی را بر عهده گرفت و متعاقب تشکیل دولت انتقالی و بنا به پیشنهاد رئیس جمهور کرزی مسئولیت تشکیل شورای امنیت ملی افغانستان را پذیرفت و به مدت 7 سال مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری افغانستان بود .پس از برگزاری انتخابات ریاست جمهوری سال 1388 در افغانستان ، دکتر رسول در ترکیب کابینه جدید این کشور بعنوان وزیر امور خارجه تعیین گردید .دکتر رسول علاوه بر زبانهای دری ( فارسی ) و پشتو ، به زبانهای انگلیسی ، فرانسه ، عربی و ایتالیائی هم تسلط دارد. وی در گفتگو با خبرآنلاین، دورنمایی از افغانستان پس از 2014 را ارائه داده و از تعامل منطقه ای و بین المللی سخن می گوید که از اهداف بنیادین دولتمردان امروز افغانستان است:

رابطه میان ایران و افغانستان به عنوان دو همسایه ،امروز چه آب و هوای سیاسی را تجربه می کند؟
ایران و افغانستان امروز پررونق ترین رابطه دوجانبه را در تاریخ همکاری های سیاسی خود تجربه می کنند. دو کشور مسلمان و برادر هیچ گاه تا این اندازه به هم نزدیک نبوده اند. مقام های ارشد دو کشور سالانه چندین بار با یکدیگر دیدار دارند و این مساله در خصوص هیات های نمایندگی نیز مصداق دارد. افغانستان همواره از قبول زحمت ایران برای اسکان و پناه دادن به مهاجران افغان در سالهایی که ما با مشکلات عدیده دست و پنجه نرم می کردیم ، قدردانی کرده است. همکاری های میان کابل و تهران به حوزه سیاسی خلاصه نشده و در حوزه های اجتماعی و اقتصادی نیز دو طرف همکاری های گسترده ای با یکدیگر داشته اند. تشکیل افغانستانی باثبات و مرفه که امنیت آن نه تنها آرامش داخلی را تامین کرده بلکه به خیر همسایگان هم باشد، محور سیاست های امروز ما است. رسیدن افغانستان به این استاندارد سیاسی بی شک مورد نظر کشور دوست و برادر ایران نیز است.

امضای توافقنامه امنیتی میان ایالات متحده آمریکا و افغانستان، تعبیر و تفسیرهای فراوانی را به دنبال داشت. هدف دولت افغانستان از امضای این توافقنامه چه بود؟
همانگونه که اطلاع دارید تا پایان سال 2014 میلادی ، نیروهای خارجی خاک افغانستان را ترک می کنند.از این تاریخ به بعد مسئولیت تامین امنیت افغانستان تمام و کمال بر دوش دولتمردان و نیروهای داخلی افغانستان خواهد بود. تامین امنیت افغانستان نیازمند برخورداری این کشور از قوای امنیتی مجهز اعم از ارتش تا نیروهای پلیس مجرب است. توافقنامه امضا شده میان افغانستان و امریکا متمرکز بر تجهیز سیستم نظامی و تعلیم ساختار امنیتی ما است. افغانستان پس از سال 2014 نه تنها باید قادر به تامین امنیت داخلی باشد بلکه حل دغدغه های امنیتی منطقه ای و بین المللی نیز از رسالت های دولت و قوای امنیتی ملی افغان خواهد بود. باید تاکید کنم که رابطه کابل و واشنگتن در قالب توافقنامه امنیتی دوجانبه به هیچ وجه منافع کشور ثالثی را نشانه نرفته است. همکاری های نظامی و آموزشی هسته تمامی توافقنامه های افغانستان است. در این میان همکاری های امنیتی و نظامی ایران و افغانستان نیز ادامه خواهد داشت.

آیا در خصوص تعداد و کیفیت حضور نیروهای امریکایی در افغانستان پس از 2014 توافقی با واشنگتن داشته اید؟
خیر. توافقنامه امنیتی نیز که در بالا از آن سخن گفتم تنها یک هدف را دنبال می کند و آن تربیت نیروی نظامی مجرب جهت تامین امنیت ملی افغانستان است. این بحث تا یک سال آینده ادامه خواهد داشت و در این بازه زمانی در خصوص جزئیات کمی و کیفی این توافقنامه بحث های بیشتری خواهد شد.

آیا امضای این توافقنامه و در کنار آن تبدیل شدن افغانستان به متحد غیرناتوی ایالات متحده امریکا، واکنش های منفی در میان همسایگان افغانستان به دنبال داشت؟پاسخ کابل به این دغدغه ها چه بود؟
بله. پس از امضای این توافقنامه برخی کشورهای همسایه تشویش هایی داشتند که ما در این خصوص با آنها وارد صحبت شده ایم. ما به کشورهای همسایه این ضمانت را داده ایم که حضور نیروهای امریکایی در افغانستان پس از 2014 صرفا کاربرد تعلیم قوای انسانی و تجهیز سیستم نظامی ما را خواهد داشت و هیچ گاه تهدیدی برای امنیت منطقه ای به شکل عام و امنیت کشورهای همسایه نخواهد بود. بی شک افغانستانی برخوردار از ثبات سیاسی و امنیتی به نفع کشورهای همسایه خواهد بود. افغانستانی بی ثبات که از ناآرامی های داخلی رنج برده و از رونق اقتصادی هم محروم باشد بی شک ضرری برای منطقه خواهد بود.

آمریکا و متحدانش بیش از یک دهه است که با حضور در مرز شرقی ایران یعنی افغانستان، مراتب دغدغه تهران را فراهم کرده اند. از فراز و نشیب های رابطه کابل با تهران و واشنگتن بگوئید.
جای شکی وجود ندارد که در یک دهه اخیر با وجود حضور نیروهای بیگانه در افغانستان و مشکلات تاریخی امریکا و ایران ، اما رابطه کابل و تهران بسیار نزدیک و دوستانه بوده است. در همین زمان آرزوی ما حل مشکلات میان تهران و واشنگتن بوده چرا که خیر افغانستان و منطقه در پایان یافتن تنش میان دو کشور است. تا به امروز دولت در کابل تمام تلاش خود را برای بهبود رابطه میان ایران و امریکا به کار گرفته و همچنان به حرکت در این مسیر ادامه خواهد داد.در این میان یک از پررنگ ترین مشکلات مشترک میان تهران و کابل ، بحث قاچاق مواد مخدر بوده است. حل این مشکل همزمان منافع کابل ، تهران و منطقه را در حوزه مبارزه با قاچاق مواد مخدر تامین خواهد کرد.

آیا دولت افغانستان پس از سال 2014 میلادی و خروج نیروهای خارجی قادر به تامین امنیت ملی خود است؟
نیروهای امنیتی ما این توان را در اختیار دارند و حقیقت این است که نیل به این توانایی در حقیقت یک ضرورت اساسی است.افغان ها باید بتوانند مسئولیت مراقبت از خاک خود را برعهده بگیرند. نیروهای خارجی تا ابد در افغانستان نخواهند ماند و البته که این ترک خاک در تمامی کشورها اتفاق می افتد. با اینهمه این فاکتور در این میان دو نقش اساسی را ایفا می کند:
1. تجهیز سیستم نظامی و تعلیم نیروهای ارتش و پلیس افغانستان
2. برقراری همکاری بزرگ منطقه ای به گونه ای که کشورهای همسایه و حاضر در این منطقه نیز به تامین امنیت افغانستان کمک کنند.

دولت مرکزی طرح مصالحه با طالبان را پیش می برد. آیا به وجود طالبان میانه رو قابل مذاکره و طالبان تندرو غیرقابل مذاکره اعتقاد دارید؟ پیش شرط ها برای این مصالحه چیست؟
ابتدا باید متذکر شوم که پروسه صلح ، پروسه ای است که ابتکار آن در دست مردم افغانستان بوده و نمی توان آن را صرفا پروسه ای حکومتی خواند. در طرح پروسه صلح در لوی جرگه که مجلسی متشکل از نمایندگان اقوام مختلف است و برای نخستین بار تعداد قابل توجهی از زنان افغان نیز در آن حضور داشتند، دو مساله به توافق عمومی رسید:
1. نیاز افغانستان به مذاکرات صلح و لزوم آغاز این روند
2. تصویب شرایط تامین صلح : بر اساس این بند ، آنهایی که طرف مذاکره دولت قرار می گیرند باید چند شرط اساسی را بپذیرند:
• احترام به قانون اساسی افغانستان؛
• احترام به حقوق زن و حقوق بشر که در قانون اساسی به صراحت مورد تاکید قرار گرفته است؛
• پایان دادن به هرگونه رابطه و همکاری با گروه های تروریستی؛
• قطع خشونت علیه مردم افغانستان.

آمریکا تاکنون چندین بار با نمایندگان طالبان در قطر دیدار داشته است. آیا حضور یک میانجی خارجی میان دولت و طالبان در افغانستان ضروری است؟
قطعا صلح در افغانستان زمانی محقق خواهد شد که بین الافغانی باشد. بدون شک این حکومت افغانستان است که باید طرف مذاکره با طالبان باشد و این مساله ای است که به توافق تمامی طرفین درگیر در این ماجرا رسیده است.اما مساله ای که در این میان مطرح است این است که کشورهایی که در مبارزه با تروریسم و جریان افراط به ما کمک کردند نیز باید به تصمیم مردم افغانستان برای آغاز پروسه صلح احترام بگذارند. بی شک پروسه صلح ، پروسه ای تحت اختیار افغان ها خواهد بود و این مساله مورد توافق همگان است.

حضور آمریکا در این میانه به نوعی موازی کاری با دولت مرکزی افغانستان به حساب نمی آید؟
خیر. یک منبع وجود دارد و آن منبع هم دولت افغانستان است.

آیا میان طالبان و القاعده در افغانستان امروز تفکیک قائلید؟
بله. آن بخشی از طالبان طرف مذاکره ما در پروسه صلح خواهند بود که با القاعده و گروه تروریستی دیگری هیچ گونه رابطه ای نداشته باشند.

القاعده امروز در افغانستان چه وضعیتی دارد؟
ریشه های القاعده در افغانستان کاملا خشکانده شده است و اگر هم در بخش هایی هنوز وجود داشته باشد بسیار ضعیف است.

رابطه افغانستان و پاکستان همواره تلفیقی از خصومت و محبت بوده است. دو کشور فرصت های طلایی برای همکاری دارند که بعضا قربانی چالش های جدی تر می شود. امروز این رابطه دوجانبه را چگونه ارزیابی می کنید؟
دولت افغانستان در این مدت تمام تلاش خود را به کار گرفته است تا دولت دوست و برادر پاکستان را متقاعد کند که برقراری صلح و ثبات در افغانستان به نفع منطقه بخصوص پاکستان هم خواهد بود. غیرممکن است که پاکستان از بی ثباتی امنیتی و سیاسی رنج ببرد و افغانستان در آسایش باشد و برعکس. ما پیش از این مشکلات عدیده یی با هم داشته ایم که امروز تا حدودی از حجم این اختلاف ها کاسته شده است. نکته حائز اهمیت این است که منطقه در فقدان همکاری صادقانه پاکستان رنگ آرامش را نخواهد دید.ما تاکنون مذاکرات دو و سه جانبه بسیاری با پاکستان داشته ایم و امیدواریم که اسلام آباد حداقل با انگیزه تامین منافع خود و برقراری ثبات ملی با افغانستان همکاری صادقانه کند.

رابطه هند با افغانستان مورد حسد رقیب قدیمی این کشور یعنی پاکستان است. سطح رابطه دهلی نو با کابل تا چه اندازه است؟
افغانستان کشوری مستقل و آزاد است که تصمیم های خود را بر اساس منافع ملی خود اتخاذ می کند.کابل رابطه بسیار دوستانه و نزدیک با دهلی نو دارد. نام هندوستان شاید به شکل رسمی در لیست کشورهای کمک کننده به چشم نمی خورد اما قریب به 2 میلیارد دلار کمک به افغانستان در حوزه های بسیار مهم و زیربنایی کرده است. افغانستان نخستین معاهده همکاری استراتژیک خود را با هند امضا کرد.اما همین جا باید متذکر شوم که رابطه دوستانه کابل با دهلی نو به هیچ وجه بر ضد کشور دیگری بخصوص کشور دوست و برادر پاکستان نیست. نزدیکی روابط منطقه ای بخصوص رابطه دهلی نو و اسلام آباد از ایده آل های کابل است.

آیا روسیه ای که پیش از آمریکایی ها در قالب اتحاد جماهیر شوروی سابق اشغال افغانستان را تجربه کرده بود با خروج امریکایی ها در سال 2014 ، زمین بازی وسیع تری در افغانستان خواهد یافت؟
رابطه افغانستان با روسیه در سطح عالی است. هر دو طرف تماس های دیپلماتیک مداوم و قابل توجهی با یکدیگر دارند و کابل مصر است که رابطه اقتصادی با مسکو نیز رونق بیشتری یابد. ما رابطه با روسیه را در چهارچوب همکاری های منطقه ای و فرامنطقه ای تعریف می کنیم و نه در چهارچوب رقابت های منطقه ای.

ارتباط میان افغانستان با ناتو در حال حاضر و پس از سال 2014 را چگونه ارزیابی می کنید؟
رابطه افغانستان با ناتو در چهارچوب تعلیم وتربیت نیروهای امنیتی افغانستان است.خارج از دایره ناتو، افغانستان با کشورهای اروپایی رابطه بسیار نزدیک دارد و همانطور که عرض کردم نیروهای ناتو و ایساف تا پایان سال 2014 خاک افغانستان را ترک خواهند کرد. پس از این تاریخ رابطه ما با اروپا تغییر شکل می دهد و از رابطه ای امنیتی و نظامی به رابطه ای سیاسی – اقتصادی تغییر ماهیت می دهد. اروپایی ها از این تاریخ به بعد در بازسازی افغانستان به دولت کمک خواهند کرد و افغانستان هم میزبان سرمایه گذاری های اروپایی ها خواهد بود.

وضعیت کمک های بین المللی به دولت افغانستان چگونه است؟
آنچه که مربوط به حکومت افغانستان است بخشی از آن پرداخت شده است. آنچه که حائز اهمیت است اوضاع اقتصادی افغانستان پس از 2014 و ترک خاک این کشور توسط نیروهای خارجی است. از این منظر کنفرانس توکیو که اخیرا برگزار شد از اهمیت فوق العاده ای برخوردار بود، چرا که در این کنفرانس وزارت های امور خارجه افغانستان و ایران همصدا بر لزوم توجه اقتصادی به افغانستان پس از 2014 اصرار داشتند که در نهایت طرح هایی برای این دورۀ زمانی مطرح و به تصویب رسید. همانگونه که اطلاع دارید افغانستان دارای منابع بسیار غنی است و با سرمایه گذاری های خارجی می تواند به بهبود اوضاع اقتصادی این کشور کمک شایانی کند.

آیا برای بازگشت مهاجران افغان به وطن برنامه مدونی دارید؟
تعداد قابل توجهی از مهاجران افغان از پاکستان به وطن بازگشته اند.در ده سال گذشته بیش از 5 میلیون از مهاجران افغانستان به کشور بازگشته اند. اما آنچه که مهم است این است که آرزوی ما این است که وضعیت اقتصادی افغانستان باید به گونه ای باشد که بتواند این افراد را به شکل داوطلبانه بپذیرد. قطعا هیچ مهاجری وضعیت خود در خارج از وطن را دوست ندارد و آرزوی بازگشت به وطن را دارد. تلاش های دولت افغانستان برای بهبود اوضاع سیاسی ، امنیتی ، اجتماعی و اقتصادی در راستای بازگرداندن مهاجران به وطن همچنان ادامه دارد. دولت افغانستان در همکاری و ارتباط نزدیک با کشورهایی که میزبان مهاجرین افغان هستند و هم در تفاهم با سازمان بین المللی مهاجرت (IOM)و هم کمیساریای عالی ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR)، تدابیری را برای بازگشت مهاجرین اندیشیده است. در تمامی این نشست ها و مذاکرات، ما بر بازگشت داوطلبانه، عزتمند و تدریجی مهاجران افغان به کشورشان تأکید نموده ایم.

با روی کارآمدن دولتی مدنی و حکومت قانون بر افغانستان به جای تبعیت کورکورانه از سنت های نادرست زن ستیز، همگان امید داشتند که وضعیت زنان در افغانستان بهبود یابد. با این وجود هنوز شاهد برخی اقدام های خودسرانه علیه زنان هستیم. سیاست دولت در قبال محافظت از حقوق زنان در افغانستان چیست؟
ابتدا باید تاکید کنم که حضور زنان در فعالیت های سیاسی و اجتماعی در دهه اخیر در تاریخ افغانستان بی سابقه بوده است. قریب به 30 درصد از نمایندگان پارلمان افغانستان را زنان تشکیل می دهند. حضور زنان در بخش درمان و بهداشت نیز بی سابقه است. 40 درصد از دانش آموزان افغان در مکاتب و دانشگاه ها ، زنان هستند. در طول تاریخ افغانستان هیچ گاه زنان تا این اندازه در مسائل اجتماعی فعالیت نداشته اند. با اینهمه این هنوز ابتدای راه است و نمی توان تکذیب کرد که برخی حرکت های خودسرانه علیه زنان در نقاط مختلف افغانستان رخ می دهد که برای دولت غیرقابل قبول است. به هر صورت ما امیدوار هستیم این دوران گذار به زودی سپری شود. بدیهی است که دولت افغانستان به حقوق زنان که بیشتر از نیم نفوس کشور را تشکیل می دهند، متعهد است و آنها را جزء غیر قابل انفکاک از حیات سیاسی، اقتصادی و فرهنگی خود میداند.