عربستان نگران از نزدیکی مصر به ایران

دیپلماسی ایرانی: عربستان از تمامی طرف‌های جغرافیایی خود احساس خطر می‌کند، از شمالی‌ترین نقطه خود از ناحیه سوریه که هم‌پیمان ایران است، از شمال شرق از عراق با ترکیب سیاسی جدیدش، از شرق در عموم منطقه خلیج فارس به ویژه بحرین که اگر معادلات جاری در آن تغییر کند متحمل هزینه‌های سنگین خواهد شد یا از جنوب غربی از ناحیه یمن و درگیری‌های جاری در آن که حوثی‌ها محور اصلی آن محسوب می‌شوند و در چند سال اخیر مشکلات بسیاری را متوجه عربستان کرده‌اند. همه این درگیری‌ برای عربستان منبع این تهدید است که در پس همه آنها درگیری سنی – شیعی وجود دارد، عربستان تمامی این تحولات را از همین دریچه می‌بیند. با تکیه بر این دیدگاه عربستان ایران را تهدید نخست امنیت ملی خود می‌داند، به ویژه در خصوص هم‌پیمانی‌هایی که در منطقه وجود دارد و ناتوانایی‌ای که برای ایجاد تعادل در این موازنه احساس می‌کند. عربستان اکنون بیش از هر زمانی نیاز به ایجاد هم‌پیمانان تازه منطقه‌ای دارد، برای همین برای رسیدن به چنین هدفی تحرکات گوناگونی را آغاز کرده است.

از همین جا است که نگرانی‌های عربستان رنگ و بوی تازه‌ای به خود می‌گیرد، ریاض از این که قاهره جدید می‌خواهد دایره نفوذ خود را گسترش دهد و در برابر مانورهای منطقه‌ای‌اش بایستد؛ بدین ترتیب که یک پل ارتباطی میان خود تا تهران بنا کند، به شدت نگران است. از سرگیری روابط مصر و ایران، فشار بزرگی بر عربستان که از سوی سواحل شرقی خود از جانب ایران یا از سواحل غربی از سوی مصر تحت فشار است، محسوب می‌شود و این عادی‌سازی روابط تهدیدی مضاعف بر این کشور به حساب می‌آید که در تاریخ آن تا کنون سابقه نداشته است.

با عقب‌نشینی نیروهای امریکایی از عراق و تلاش واشنگتن برای تخریب موازنه‌های قدرت‌ در منطقه، که از یک سو با مصالحش در تضاد است و از سوی دیگر قصد دارد تا پایگاه‌های نظامی‌اش را توسعه دهد، باعث شده تا هم‌پیمانی‌های جدیدی در منطقه شکل‌ بگیرد که دقیقا در سنگ بنای هم‌پیمانی‌های سیاست‌های جدید امریکا قرار دارد، امریکا بیشتر اصرار دارد که به جای این که هم‌پیمانی‌ای میان مصر با ایران به وجود بیاید، مصر با ترکیه هم‌پیمان شود تا در حقیقت یکی از اضلاع موازنه جدیدش در منطقه شکل بگیرد.

در گسترش روابط مصر با ترکیه که آنکارا انتظار دارد تا مرتبه "هم‌پیمانی استراتژیک" ارتقا یابد، عربستان باز هم در معادلات منطقه‌ای ضعیف خواهد شد، به‌ویژه که قاهره و آنکارا هر دو از هم‌پیمانان امریکا محسوب می‌شوند و هر دو طایفه سنی صاحب فکری در اختیار دارند که می‌توانند با همتایان عربستانی‌شان رقابت کنند.

ناتوانی در حل مسالمت‌آمیز یا نظامی قضیه فلسطینی نیز نقطه ضعفی در هم‌پیمانی‌های رهبران عربستانی در دهه‌های اخیر محسوب می‌شود. در همین راستا نظام جدید مصر قصد دارد که اسرائیل را از عرصه سیاسی و اقتصادی خود کنار بگذارد و فضا را برای غزه بگشاید و خود وکیل مدافع ملت فلسطینی شود و برای کسب دستاوردهای عربی و اسلامی جدید اقدام کند، در این حالت عربستان مجبور است برای حفظ مشروعیت عربی و اسلامی‌اش از راهی که می‌پیماید به شدت محافظت کند. اما تداوم این مسیر مشکلات مختلفی را برای عربستان به وجود می‌آورد که این کشور مجبور خواهد شد تغییراتی را انجام دهد و اولویت‌هایی را در استراتژی خود لحاظ کند که چندان تمایلی به آنها ندارد، برای این که ایران را دشمن نخست خود می‌داند، در عین حال مجبور می‌شود که هزینه‌های سنگینی را در واشنگتن بپردازد تا بتواند بر لابی‌های فشار در آن جا تاثیر بگذارد، با علم بر این که بدین ترتیب دیگر هم‌پیمانی خارجی ریاض در منطقه نخواهد بود بلکه به جایی خارج از محیط پیرامونی آن خواهد رفت.

این بدان معنا است که بازگشت مصر به معادله‌های منطقه‌ای دستاوردهای بسیاری را برای جهان عرب در بر خواهد داشت، به ویژه که مصر ابزار و مقومات لازم برای ابراز قدرت نرم را در اختیار دارد و از لحاظ تاریخی نیز همواره ثابت شده که هر گاه به این مرحله رسیده طرفداران بسیاری یافته است، این مساله نیز باعث می‌شود تا عربستان که طی سه دهه گذشته به رهبر نخست جامعه عربی با بیعت روشن مبارک تبدیل شده بود، این جایگاه را از دست بدهد.  

هنگامی که قاهره جدید تصمیم بگیرد که اندیشه "صدور انقلاب" به جهان عرب را پیش ببرد، آنگاه شاهد خواهیم بود که یک خطابه سیاسی جدیدی شکل خواهد گرفت که در آن عربستان هیچ جایگاهی نخواهد داشت چرا که این کشور در انتقال بهار عربی به منطقه هیچ نقشی ندارد. برای عربستان پس از آغاز بهار عربی ظهور اخوان المسلمین و رسیدن آن به قدرت مشکلات تازه‌ای ایجاد کرده است. چرا که بدین ترتیب مشروعیت دینی سنی‌ای که عربستان متبنی آن است از بین خواهد رفت، از این به بعد مصر نمونه اسلامی سنی مغایر و بیشتر همراه با زمانه، خواهد شد که دیگر اندیشه‌های عربستانی در آن جایگاهی ندارند. از این‌ رو می‌توان گفت، تلاش اخوان المسلمین برای فعال ساختن نهادهای وابسته به خود در عربستان باعث ایجاد موازنه‌های داخلی جدید و گسترده‌ای در درون این کشور نیز خواهد شد.

منبع: السفیر