پیام عربستانی‌ها به مرسی چه بود؟

دیپلماسی ایرانی: سفر محمد مرسی، رئیس جمهوری مصر به عربستان در حالی انجام شد که روزنامه الشرق الاوسط، روزنامه نزدیکی به خاندان آل سعود و شخص امیر سلمان، ولیعهد عربستان، عکسی را منتشر کرد که در آن حسن البنا، موسس اخوان المسلمین دست ملک عبدالعزیز پادشاه عربستان را می‌بوسد. عکسی که با خشم اعضای اخوان المسلمین همراه شد. با این حال رئیس جمهوری منتخب مصر ترجیح داد که سفرش را مطابق برنامه انجام دهد و به روی خود نیاورد که عربستانی‌ها با چاپ این تصویر قصد توهین به وی را داشته‌اند.

پایگاه خبری تحلیلی میدل ایست آنلاین، در تحلیل این سفر نوشته است: وی نخستین سفرش به یک کشور خارجی پس از انتخابش به سمت ریاست جمهوری مصر را به عربستان انجام داد که دلایل مختلفی را پشت سر خود داشت. یکی از دلایل آن این بود که رئیس جمهوری مصر می‌خواست به پادشاه عربستان یادآور شود که از سابق روابط حسنه‌ای میان اخوان المسلمین با عربستان وجود داشته است. حقیقت این است که پس از مرگ امیر نایف، ولیعهد سابق عربستان، اخوانی‌ها احساس می‌کنند که بزرگ‌ترین مخالف آنها از پیش رو برداشته شده و اکنون می‌توانند به احیای روابط با عربستان و عادی‌سازی روابط که در دوران امیر نایف به شدت تیره شده بود، بیندیشند.

در ادامه این تحلیل آمده است، هنوز اظهارات امیر نایف از خاطره بسیاری پاک نشده است زمانی که گفت: «بدون هیچ شک و شبهه‌ای باید بگویم که سرچشمه همه مشکلات ما اخوان المسلمین آمده است، به حکم مسئولیتم باید بگویم که اخوان هنگامی که دید امور بر آن سخت شده و مشکلات بسیاری در کشورهایشان پیش روی آنها است، به عربستان پناه آوردند و خواستند که از آنها حمایت کنیم، پس از پروردگار عالم خواستیم که ما هم از آنها حمایت کنیم، ما هم تلاش کردیم برای آنها مکانی امن فراهم کنیم و زندگی ایمنی برای آنها مهیا سازیم، برادران ما در دیگر کشورهای عربی نیز این وضعیت را پذیرفتند و گفتند که آنها نباید از عربستان خارج شوند، اما پس از آن که مدتی را در کشور ما گذراندند به ما پشت کردند، دیدیم که از ما کار می‌خواهند، می‌خواهند که راه هموار آنها شویم، فهمیدیم که افراد اندیشمند و متفکری دارند، برای همین اجازه دادیم که در مدارس و دانشگاه‌های ما فعال شوند، اما متاسفانه گویا آنها ارتباطات سابق ما با خودشان را فراموش کردند، مردم را اجیر می‌کنند، جریان‌های مختلف تاسیس می‌کنند و علنا علیه حکومت عربستان تلاش می‌کنند.»

میدل ایست آنلاین درباره عکسی که روزنامه الشرق الاوسط دقیقا ساعتی قبل از این که مرسی سوار هواپیما شود و به عربستان بیاید، منتشر کرد، می‌نویسد: در این عکس حسن البنا، موسس اخوان المسلمین دست ملک عبدالعزیز آل سعود، پادشاه اسبق عربستان را می‌بوسد. تاریخ آن عکس به سال 1936 باز می‌گردد. این عکس زمانی گرفته شده که پادشاه از شماری از حجاج بیت الله الحرام در آن سال استقبال می‌کند که حسن البنا نیز جزء آنان است. حسن البنا در آن مراسم از فرصت استفاده کرد و از پادشاه عربستان خواست که به وی اجازه دهد که اخوان المسملین بتواند دفتری را در عربستان سعودی تشکیل دهد، در پاسخ به این تقاضا پادشاه عربستان گفت: "همه ما اخوان المسلمینیم."

حقیقت این است که پاسخ پادشاه به این شیوه بازگو کننده مخالفت او با تاسیس اخوان المسلمین در عربستان بود. وی خوب می‌دانست که اگر اخوان المسلمین در عربستان فعال شوند ارکان حکومت او را متزلزل خواهند کرد و چه بسا دیگر اثری از خاندان آل سعود در عربستان نماند. اما از همین فرصت هم اخوانی‌ها استفاده کردند و توانستند از خاک عربستان به یمن برسند. بدین ترتیب که نخستین مبشر خود در این کشور الفضیل الورتلانی که الجزایری الاصل بود را یافتند و با وی هماهنگ شدند ولی وی نتوانست نخستین کودتا علیه حکومت وقت یمن در سال 1948 را به کمک ژنرال عراقی، جمیل جمال که ارتش عراق وی را برای آموزش نیروهای نظامی یمنی به آن کشور فرستاده بود انجام دهد. در پی شکست آن کودتا جمال اعدام شد. وی قبل از اعدام اسرار بسیاری را افشا کرد از جمله این که از طریق الورتلانی با اخوان ارتباط گرفته است. ورتلانی خود در سال 1959 درگذشت ولی دشمنی با اخوان المسلمین نیز از همین تاریخ آغاز شد. بدین ترتیب اخوانی‌ها با وجود این که اجازه فعالیت سیاسی در عربستان را نیافتند ولی به دشمنان آل سعود تبدیل شدند. به خصوص در دوران ملک عبدالعزیز که روابط ریاض و قاهره به دلیل آغاز جنگ‌های داخلی یمن معروف به جنگ جمهوریخواهان با سلطنت‌طلبان، به شدت تیره شده بود. در آن جنگ مصر از جمهوریخواهان حمایت می‌کرد در حالی که عربستان حامی سلطنت‌طلبان بود. همچنین حکومت وقت مصر تلاش می‌کرد که انقلاب خود را به کشورهای سلطنتی صادر کند که طبیعتا عربستان نیز در صف مقدم بود. این توضیحات به خوبی نشان می‌دهد که کینه عربستان و شخص امیر نایف از اخوان المسلمین از کجا نشات می‌گیرد.

میدل ایست آنلاین در ادامه می‌نویسد: عربستان همواره تلاش داشته که با استفاده از چهره پراگماتیک خود و با استفاده از ایدئولوژی خاص خود که برگرفته از اندیشه‌های وهابیت بوده خود را معرف حکومتی جدید در دنیای عرب بداند. برای همین اخوان المسلمین را که آن نیز تلاش دارد معرف الگوی حکومت دینی برای جهان عرب باشد همواره موی دماغ خود می‌دیده و همواره تلاش کرده تا به هر قیمتی شده آن را از گردونه رقابت‌‌ها به در کند.

میدل‌ایست آنلاین در پایان می‌نویسد: این بار دست بوسیدنی در کار نبود و امیر نایفی نیز وجود نداشت تا بخواهد برای نزدیکی روابط اخوان المسلمین با عربستان سنگ‌اندازی کند اما این دلیل نمی‌شود که بگوییم عربستانی‌ها گذشته خود با اخوانی‌ها را فراموش کرده‌اند. هنگامی که محمد مرسی به عربستان آمد عموم روزنامه‌های عربستان سخنان سابق امیر نایف را مجددا منتشر کردند تا به اخوانی‌ها این پیام را دهند که هنوز خاطرات تلخ گذشته را فراموش نکرده‌اند و از نگاه آنها اخوان المسلمین همان چیزی است که امیر نایف گفته است: "اخوانی‌ها بلای اصلی‌اند."