عنان در تقلای خروج از بن بست

دیپلماسی ایرانی:کوفی عنان، رئیس خوشنام سابق سازمان ملل متحد، از زمانی که بحران سوریه برای جامعه جهانی مساله شد، به عنوان نماینده ویژه سازمان ملل برای حل این بحران معرفی شد. طرحی که عنان برای حل بحران مطرح کرد و برای دو طرف یعنی هم دولت سوریه و هم معارضین لازم الاجرا بود، پایان خشونت‌ها بود.اما این طرح ناکام ماند و کوفی عنان را که از یک سو با پیشنهاد حمله نظامی به سوریه از سوی غربی‌ها ، عربستان و از سوی دیگر مخالفت با دخالت در امور سوریه از جانب روسیه و چین و ایران مواجه بود، به دردسر انداخت. سفر دو روز پیش کوفی عنان به ایران با تفسیرهای بسیاری همراه بود. هرچند آقای عنان در پایان این سفر آن را مثبت و در راستای تامین منافع ملت سوریه و پایان دادن به بحران خواند اما هنوز اطلاعات ملموسی در خصوص دلیل این سفر و دستاوردهای آن در اختیار نیست.  دیپلماسی ایرانی با سید مرتضی نعمت‌زاده، کارشناس مسائل خاورمیانه، در خصوص نتایج سفر کوفی عنان به تهران گفتگویی داشت که در زیر آن را می‌خوانید:


سفر کوفی عنان به دمشق را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

به باور من سفر کوفی عنان در امتداد نشست ژنو انجام گرفته است و نشست ژنو نیز به نظر می‌رسد به رغم تلاش‌هایی که جریان‌های غربی و عربی به رهبری امریکا انجام دادند تا مدیریت بحران سوریه را در دست گرفته و بحران سوریه را نیز هرچه بیشتر در چارچوب برنامه‌های خود قرار دهند از جمله اینکه روسیه و چین را با نظرات خود هم ‌رای کنند، اما به نتایج مورد نظر غرب منتهی نشد، بلکه حتی طرح کوفی عنان را نیز یک گام به جلو برد. چرا که قرار بر این بود در مرحله نخست پس از به نتیجه رسیدن آتش بس آن ها وارد مرحله دوم یعنی گفتگو شوند، در حالیکه بر اساس تصمیم‌گیری که در ژنو صورت گرفت، طرح عنان وارد مرحله دوم یعنی گفتگوهای سیاسی میان نظام سوریه و مخالفان شد.
بنابراین سفر کوفی عنان پس از یک دوره رکورد در طرح کوفی عنان، به نظر من اقدامی بود در جهت فعال کردن مجدد و وارد کردن این طرح به مرحله دوم .

اما کوفی عنان صحبت از شکست این طرح کرده بود.

اظهارات کوفی عنان درباره شکست طرح به مرحله ماقبل از تصمیم نهایی در کنفرانس ژنو بر می‌گردد و نه پس از آن. به نظر می‌رسد که طرح کوفی عنان در چارچوب معادلات بین‌المللی میان غرب و روسیه و چین تعریف شده است. از آنجاکه تلاش غرب بر این بود که برنامه و تعریف خود را بر این طرح تحمیل کند، ‌اظهارات کوفی عنان درباره شکست و ناتوانی به این مرحله باز می‌گردد، اما پس از صدور آخرین بیانیه و تصمیم‌گیری نهایی این مساله دیگر از سوی عنان مطرح نشده، بلکه تحرک وی در جهت اجرای طرح انجام شده است.

آیا  سفر کوفی عنان  به تهران پیام خاصی برای غرب و دیگر درگیران در این پرونده دارد؟

برای کوفی عنان مهم است که طرح او با موفقیت به پایان برسد و حتی پیش از اجلاس ژنو بر این باور بود که ایران باید در چنین نشستی حضور داشته باشد، چرا که ایران می‌تواند در جهت پایان دادن به بحران سوریه و کاهش درگیری‌ها نقش مؤثری را ایفا کند. اما به دلیل مخالفت امریکا، ایران امکان مشارکت در این طرح را پیدا نکرد. البته من بر این باورم که عدم شرکت ایران در چنین اجلاسی به نفع ایران است، چراکه متاسفانه غربی‌ها صرف‌نظر از نتایج ژنو دائما روسیه و چین را متهم می‌کنند که در کشتار مردم سوریه دست دارند، این در حالیست که کسانی در این کشتار دست دارند که به دنبال تداوم بخشیدن به این بحران و مسلح کردن مخالفان رژیم بشار اسد برای ادامه درگیری ها هستند. بنابراین قطعا اگر ایران هم در این اجلاس شرکت می‌کرد، یکی از اهداف تبلیغاتی و رسانه‌ای در مورد دست داشتن در کشتارها بود. اما این مساله نقش و تأثیر ایران در تحولات مثبت در مسائل سوریه را کاهش نمی‌دهد. بنابراین کوفی عنان برای پیروزی طرح خود سراغ ایران آمده و انتظار دارد که ایران در این زمینه کمک کند. از آنجایی‌که موضع ایران نسبت به طرح کوفی عنان موضع مثبتی است، ‌به نظر می‌رسد که زمینه‌های کمک و همکاری وجود دارد.
البته هنوز اطلاعاتی در خصوص دستاوردهای  این سفر منتشر نشده، اما رویکرد ایران در کمک به مردم سوریه و همچنین رویکرد کوفی عنان برای موفقیت طرحش، قطعا زمینه‌های همکاری خوبی را ایجاد خواهد کرد، اگر امریکا و جریان غربی و عربی در این زمینه کارشکنی نکنند.

با توجه به اینکه درباره مساله سوریه دو جبهه وجود دارد که شامل روسیه و چین و ایران و از سوی دیگر امریکا و غربی‌ها و برخی کشورهای عربی هستند. آیا مذاکرات کوفی عنان در ایران می‌تواند طرحی برای گفتگو و به تفاهم رسیدن این دو جبهه باشد؟

از آنجایی‌که امریکا مایل به حل این بحران به شکل مسالمت‌آمیز نبوده و حتی در پی طولانی کردن آن است چرا که از آن هدف‌های متفاوتی را دنبال می‌کند؛ لذا این بحران یک راه حل ساده ندارد. حل این بحران تابع توازن قدرت در منطقه و در سطح بین‌المللی است و حل توافقی در این زمینه وجود ندارد. بدین معنا که غرب مایل است سوریه را در دستان خود داشته باشد تا بتواند این کشور را مدیریت کند، در حالیکه جناح مخالف یعنی روسیه و چین و ایران به این شیوه اعتقاد ندارند. بنابراین به باور من این بحران در چارچوب گفتگو به نتیجه نمی‌رسد و یا حداقل زمانی با گفتگو به نتیجه می‌رسد که توازن قدرت در منطقه به نفع جریان حل مسالمت‌آمیز که ایران و روسیه و چین باشند، تغییر کند که این مستلزم تغییرات دیگری است که الزاما به تحولات داخل سوریه ارتباط ندارد.

تحریریه دیپلماسی ایرانی/14