چارچوب گفت‌و‌گوها از مدت‌ها پیش تعیین شده بود

دیپلماسی ایرانی: مذاکرات هسته ای با ایران به تازگی از سرگرفته شده است اما اکنون پول های هوشمند در تهران روی یک توافق شرط بندی کرده اند. این نوع از ذکاوت در بازار بورس تهران مشاهده می شود، چرا که یک روز پس از آغاز مذاکرات، بیشترین افزایش شاخص بورس در ماه های اخیر به ثبت رسید و با رکورد بی سابقه در همان روز نیز بورس بسته شد.

شاید سرمایه گذاران در تهران بیش از انداز امیدوار باشند که توافق در مذاکرات فشار اقتصادی ناشی از تحریم ها را کاهش می دهد. اما نمی توان این حق را از آنها گرفت. اخیرا برخی نشانه ها حاکی از آن است که ایران به دنبال توافق تدریجی در مقوله هسته ای است. برنامه هایی که حتی چین و روسیه نیز در مورد آن ابراز نگرانی کرده اند. به نظر می رسد که ایرانیان برای توافق تدریجی آماده باشند اما نباید از آنها انتظار جهشی سریع را داشت.

به گزارش روزنامه واشینگتن پست، مکانیسم توافق پس از نشست شنبه در استانبول روشن تر شده است. ایران با توقف غنی سازی 20 درصدی موافقت می کند و عملیات در تاسیسات زیرزمینی فوردو در نزدیکی قم نیز متوقف می شود. ایرانیان در زبان مذاکرات خود با غرب نشان داده اند که این رویکرد ناشی از اعطای امتیاز نیست ، بلکه اقدامی اعتمادساز به شمار می رود. از سوی دیگر رهبر جمهوری اسلامی نیز اخیرا تاکید کرده است که ساخت سلاح هسته ای یک گناه است. بنابراین غرب باید با این رویکرد از طریق تعدیل تحریم ها برخورد کند و از آن ارزیابی عقب نشینی نداشته باشد ، بلکه اقدام متقابل انجام دهد.

این در حالی است که چارچوب پایه این مذاکرات هفته های قبل تعیین شد، زمانی که نامه های متعددی بین کاترین اشتون، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و سعید جلیلی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران رد و بدل می شد. در این نامه ها به اقدامات اعتمادساز و تسهیل روند گفت و گو های کارساز بر مبنای عمل متقابل و رویکرد تدریجی اشاره شد.

سعید جلیلی، مذاکره کننده ارشد هسته ای ایران به این دلیل به نامه اشتون پاسخ داد که تمایل غرب برای به رسمیت شناختن حق ایران در انرژی صلح آمیز هسته ای را مشاهده کرد. از سوی دیگر جایگاه جلیلی به عنوان نماینده شخصی مقام معظم رهبری نیز بسیار حائز اهمیت است.

رویکرد تدریجی و عمل متقابل، دو پرچم مانور اخیر به شمار می روند. این یک روند موقر برای اعطای امتیاز است که بسیار شبیه فرمولی است که باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا در ژانویه 2009 از آن استفاده کرد تا دست دوستی را به سوی ایران دراز کند.

این در شرایطی است که بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیلی نیز نقش مورد انتظار خود را در این زمینه ایفا کرد. وی از مذاکره کنندگان به دلیل توافق برای مذاکرات بغداد در سوم خرداد ماه انتقاد کرد چرا که در مقابل امتیازی را از آن خود نکرده بودند. نتانیاهو در اظهارات خود مدعی شد که به ایران یک بلیت مجانی داده شده است و به این ترتیب 5 هفته پیش رو دارد تا به عملیات غنی سازی ادامه دهند. رویکردی که می تواند همچنان نگرانی روی میز بودن گزینه نظامی را حفظ کند.

البته نباید این نکته را فراموش کرد که ایرانیان هم اکنون آماده تعامل بزرگ با ایالات متحده نیستند و جلیلی درخواست ملاقات خصوصی و رو در رو با دستیار وزارت امور خارجه آمریکا را رد کرده است.

به نظر می رسد که در حال حاضر ایرانیان به دنبال آماده کردن افکار عمومی برای محدود کردن غنی سازی اورانیوم با در اختیار داشتن حق غنی سازی باشند. علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه ایران در گفت و گوی روز دوشنبه خود با خبرگزاری ایسنا، توضیح داد که غنی سازی 20 درصدی حق ایران است اما در صورتی که آنها تضمین دهند سوخت غنی شده در سطوح دیگر را در اختیار ما می گذارند، مساله دیگری خواهد بود. این رویکردی است که نشان دهنده احیای طرح ترکیه در سال 2009 است که اورانیوم غنی شده ایران را به خارج از کشور انتقال می داد و در مقابل سوخت 20 درصد غنی شده را در اختیار راکتور تحقیقاتی ایران قرار می داد.

جلیلی نیز لحن مشابهی را در اظهارات خود داشته است. وی به پیشرفت در مذاکرات اشاره کرده و تاکید دارد که دور بعدی مذاکرات باید بر مبنای اعتمادسازی باشد. به عبارت دیگر معنی دقیق اظهارات جلیلی اینگونه است که ایرانیان همزمان با حرکت به سوی توافق، انتظار ترقی گام به گام را دارند. دست کم ایرانیان به دنبال به تاخیر انداختن تحریم های آمریکا و اتحادیه اروپا هستند که قرار است در دومین هفته تیرماه اجرا شود. البته این جدول زمانی اهرمی را نیز در اختیار غرب قرار می دهد تا تهدید تحریم ها را در پس زمینه حفظ کند به این منظور که ایرانیان امتیاز های مورد نظر را ارائه دهند. به بیانی دیگر این مذاکراتی است که در آن زمینه به خوبی فراهم شده و صورتی که دو طرف از حدود خود خارج نشوند و بازی بدی از خود ارائه ندهند، احتمال موفقیت آن وجود دارد.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10