دریافتی های ایران در مقابل صادرات نفت

دیپلماسی ایرانی: اروگوئه، بزرگترین صادر کننده برنج به کشور های آمریکای لاتین اخیرا اعلام کرده قصد دارد به جای پول نفت به ایران برنج بدهد. البته این موضوع تازه ای نیست چرا که تحریم های اعمالی آمریکا و متحدانش علیه جمهوری اسلامی روند پرداخت های ارزی به ایران را بسیار دشوار کرده و در این بین مشتریان نفتی تهران نیز در آب کردن اجناس و تولیدات خود در بازار ایران کمال استفاده را می برند.

همین سال گذشته بود که نیکاراگوئه اعلام کرده که برای پرداخت بدهی نفتی چند دهه ای خود به ایران حاضر است پشم و چوب به جمهوری اسلامی بدهد. کالاهایی که به هیچ وجه در پر کردن خزانه دولت که به منابع ارزی ناشی از فروش نفت وابسته است، موثر نخواهد بود.

از سوی دیگر چین نیز سال هاست که کالاهای بی کیفیت خود را روانه بازار ایران می کند و در ماه های اخیر با توجه به شدت گرفتن تحریم ها، این روند نیز تشدید شده است. به گفته بسیاری از کارشناسان، هجوم کالاهای چینی به ایران، نقش چشمگیری در کاهش تولید و ورشکستگی کارخانه های ایرانی داشته است. اما در مقابل این آسیب اقتصادی که چین به ایران وارد می کند، بشکه های نفتی که در پوشش قرارداد بیع متقابل از ایران وارد می کند به نیروی محرکه رشد اقتصادی این کشور تبدیل می شوند.

الگوی چین در صادرات کالاهای بنجل به ایران و دریافت نفت به راهی آسان برای هند، دیگر مشتری نفتی ایران نیز تبدیل شده اما از آنجایی که دهلی نو توان صادراتی چند میلیاردی به تهران را ندارد، بخشی از پول نفت ایران را با طلا یا روپیه( پول رایج هند) پرداخت می کند.

این در حالی است که به بهانه دور زدن تحریم ها، شیر سویا و گندم نیز در روابط نفتی پاکستان و روسیه با ایران جایگزین ارز شده است. اما تحلیلگران بر این باورند که این روند به کاهش بیش از پیش ارزش ریال منجر می شود و این در شرایطی است که تهران می کوشد از دلار و یورو برای حمایت از ریال استفاده کند اما قرارداد های بیع متقابل جمهوری اسلامی را ناگزیر می کند میلیاردها دلار از درآمد های نفتی را برای خرید کالا هزینه کند.

کنت کازمن، از خدمات تحقیقاتی کنگره آمریکا بر این باور است که ایران نمی تواند از طریق این روش های پرداختی ارزش ریال را تثبیت کند و به همین دلیل است که اقتصاد ایران در سراشبی قرار گرفته است. وی که کارشناس تحریم های ایران است در گفت و گو با خبرگزاری بلومبرگ از عبارت برنامه اجناس بنجول به جای نفت برای توصیف روند صادرات نفتی ایران و دریافتی هایی که در قبال آن دارد ، استفاده کرده است.

پول رایج محلی و طلا

ایران به طور رسمی اعلام کرده است که با توجه به تحریم ها و دشواری پرداخت دلار و یورو، پول رایج مشتریان نفتی یا طلا را نیز در برابر صادرات نفتی، پذیرش می کند. به گفته وکلا و تحلیلگران تجاری، معامله پایاپای یکی از پیامد های ناخواسته تحریم است. چرا که حذف ایران از سیستم مالی جهانی این کشور را به سوی کانال های غیر رسمی تجارت سوق می دهد. اما این در شرایطی است که نظارت بر  پرداخت ها از طریق سیستم مالی جهانی آسان تر است.  

به گفته باربارا اسلاوین، از شورای آتلانیتک در واشینگتن، زمانی که تجارت زیرزمینی می شود سنجش آن نیز دشوار است.

این در حالی است که به گفته مایکل لو، تحلیلگر انرژی، صادرات نفتی ایران به دنبال تحریم های بین المللی 600 تا 700 هزار بشکه در روز کاهش یافته است. اما با این حال این صادرات ادامه دارد و بزرگترین نافع قراردادهای بیع متقابل با ایران هند و چین به شمار می روند که سریع ترین رشد اقتصادی در جهان را دارند و در مقابل دریافت انرژی یوان، روپیه، محصولات کشاورزی و کالاهای مصرفی به ایران می دهند.

نفت در برابر محصولات الکترونیکی

گزارش ها حاکی از آن است که چین از یوان پرداختی به حسابی که در بانک چین افتتاح شده برای خرید ماشین لباسشویی، محصولات الکترونیکی، اسباب بازی، پوشاک و لوازم بهداشتی از چین استفاده می کند. این در حالی است که پرداخت روپیه هند به ایران که حدود 4 میلیارد دلار در سال برآورد می شود نیز به عنوان ودیعه در بانک دولتی هند باقی می ماند.

 تحلیلگران بر این باورند پرداخت پول های رایج محلی مانند یوان و روپیه به نفع ایران نیست و در مقابل منافع چین و هند را تامین می کند. چرا که در خرید کالاها از سوی ایران محدودیت ایجاد می کند و ایران را از ارز های قوی مانند دلار و یورو جدا می کند.

معامله پایاپای و نقض تحریم ها

صادرات 2 میلیارد و 700 میلیون دلاری هند به ایران در سال گذشته کمتر از یک سوم خرید نفتی 9 میلیارد و 500 هزار بشکه ای نفت این کشور از ایران را شامل می شود. به این ترتیب هند برای پرداخت 45 درصد از خرید نفتی خود طبق معامله پایاپای دچار مشکل است.

کارشناسان این نکته را خاطرنشان می کنند که معامله پایاپای به خودی خود تحریم ها را نقض نمی کند و تا زمانی که مشتریان نفتی ایران میزان خرید نفت از این کشور را کاهش دهند می تواند در برابر واردات محدود نفت از ایران کالاهای قانونی به این کشور صادر کنند. به گفته یک مقام آمریکایی، اینکه هند در برابر نفت به ایران گندم بدهد، بسیار بهتر از این است که یورو یا دلار در اختیار جمهوری اسلامی بگذارد. 

از سوی دیگر یک مقام دولتی در آمریکا تاکید کرده است که تا کنون موردی گزارش نشده که مشتریان نفتی ایران از معامله پایاپای برای خرید بیشتر نفت از ایران یا تجارت محصولات غیر قانونی استفاده کنند.

تهیه کننده: تحریریه دیپلماسی ایرانی / 10