گذشتن از خیانت آذربایجان با نیت فتنه‌زدایی

امروز اما رابطه تهران – ریاض بیش از آنکه زیر سایه انقلاب مردم بحرین باشد، تحت تاثیر برنامه های تحریمی غرب علیه ایران قرار دارد؛ چرا که آنها به وضوح از تحریم ایران حمایت کردند و ضمن موافقت با پر کردن خلا احتمالی نفت صادراتی ایران در ماه های آینده، چراغ سبز لازم را به اروپایی ها برای کلید زدن تحریم ها دادند. رویارویی دو جناح ایرانی و عربی در بحران سوریه نیز قسم دیگری از اختلاف ها و تنش های تهران - ریاض را نشان می دهد که هر دو طیف از ابزارها و امکانات خود برای حل و فصل ماجرای سوریه استفاده می کنند. البته تعبیر دو سر این طیف از حل و فصل بحران، نه تنها یکی نیست که کاملا مغایر با یکدیگر است. ایران حامی بشار اسد و محافظت از زنجیره مقاومت است و اعراب به دنبال سرنگونی نظام این کشور هستند.

اما داستان آذربایجان روایتی متفاوت با داستان عربستان و اعراب دارد. جمهوری آذربایجان که به شدت مخالف پاگیری گروه ها و جریان های مذهبی – بویژه شیعیان – است و با آن مبارزه می کند، هم از فعالیت های فرهنگی و مذهبی برون مرزی ایران گله مند است و هم از مواضع تهران نسبت به مناقشه قره باغ. تهران نیز به دلیل اختناقی که باکو برای شیعیان ایجاد کرده و آزادی بیان و آزادی ابراز عقیده را از آنان سلب کرده، همواره منتقد دولت الهام علی اف بوده است. البته طی سال های گذشته این جنجال ها مقطعی و گذرا بوده و هیچ گاه به روابط رایج دو کشور خدشه ای وارد نکرده و تنش عمیقی زاییده نشده است.

آنچه طی هفته های گذشته آبراه میان تهران و باکو را گل آلود کرده و بیم تیرگی روابط و بالا گرفتن غائله را با خود آورده بود، پیدا شدن سرنخ ها و شواهدی از دست داشتن دستگاه های اطلاعاتی آذربایجان در برخی ترورهای ایران و نیز همدستی اطلاعاتی و امنیتی باکو با تل آویو علیه ایران بود. (و این سوای تحرکات ناسیونالیستی و واگویه های تجزیه طلبانه برخی مقام های آذربایجان نسبت به ایران است)

حدود یک ماه پیش شبکه دولتی پرس تی وی، در گزارشی از اقدام های ضد ایرانی آذربایجان با همکاری موساد خبر داد و اعلام کرد که یک عنصر یهودی فعال در باکو مصطفی احمدی روشن را ترور کرده است. بر پایه این گزارش، یک مرد یهودی که به عنوان مامور موساد در باکو با نام مستعار جاویدان کار می کرده، نقش عمده ای در ترور مصطفی احمدی روشن و مسعود علی محمدی نخبگان هسته ای ایران ایفا کرده است.

نکته قابل توجه این بود که گفته شد، دولت آذربایجان صرفاً به پناه دادن به این عامل تروریستی اکتفا نکرده و حتی سیستم امنیتی این کشور با در اختیار گذاشتن امکانات فنی و لجستیکی و بمب های انفجاری، به این عامل موساد کمک کرده است. از سوی دیگر مجید جمالی فشی که مسعود علی محمدی را ترور کرد، سال گذشته میلادی (2011) اعتراف کرد که برای سفر به تل آویو اسنادی جعلی را در فرودگاه حیدر علی اف آذربایجان دریافت کرده است.

این موارد و نیز اتهام باکو علیه تهران مبنی بر تلاش برای انجام اقدام های تروریستی، سبب شد تا وزارت امور خارجه ایران، سفیر آذربایجان در تهران را احضار و مخالفت خود را با اعطای پناهندگی از سوی باکو به قاتلان دانشمندان ایرانی که تحت آموزش موساد قرار داشته اند، ابراز کند.

می توان گفت از یک ماه پیش به این سو، روابط تهران و باکو تحت تاثیر یک عامل سوم – رژیم اسرائیل – خدشه دار شده و دو طرف با اتهام زنی تروریستی به یکدیگر، اقدام های دیپلماتیک و رسانه ای متقابلی علیه هم صورت داده اند. البته آذربایجان پیشتر نیز ایران را به حمایت از گروه های تندرو و دامن زدن به مسائل مذهبی و فرقه ای متهم کرده و تهران این مساله را رد کرده بود. با این پیش زمینه بود که مناسبات تهران – باکو یکباره برهم ریخت و بدگمانی های ایران نسبت به تحرکات تروریستی و جاسوسی در باکو به یک نگرانی و دلخوری عمیق منجر شد.

اما روز گذشته با ورود وزیر دفاع جمهوری آذربایجان و یک هیات بلندپایه دفاعی به تهران، مقام های کشورمان و در راس آنها محمود احمدی نژاد اعلام کردند که روابط دو طرف هیچ‌گاه تحت تاثیر حوادث مقطعی قرار نمی‌گیرد. درواقع، تهران بر آن است تا با مقطعی خواندن بحران یک ماهه اخیر میان تهران و باکو، از تضعیف روابط دو طرف جلوگیری کرده و اجازه مانور بیشتر را به اسرائیل در همسایگی ایران ندهد.

احمدی نژاد به همان روشی که تلاش کرده بود اختلاف های تهران و ریاض را نادیده بگیرد و دو طرف را دوست و برادر معرفی کند و بدین وسیله مجال سوءاستفاده را از دشمنان بگیرد، این بار نیز اعلام کرده که روابط جمهوری اسلامی ایران و آذربایجان روابطی صمیمی و برادرانه بوده و هیچ مشکلی در روابط بین دو کشور وجود نداشته است. به گفته او، امروز دشمنان مشترک دو کشور نمی‌خواهند نه ایرانی وجود داشته باشد و نه آذربایجانی، چراکه آنها همواره به دنبال منافع خود بودند تا بتوانند از این طریق ایران و آذربایجان را زیر سلطه خود درآورند.

سخنان احمدی نژاد – یا آن بخش از سخنان او که در رسانه ها بازتاب یافته – نشان دهنده این است که تهران مایل نیست روابط دو طرف بیش از این بحرانی شود و باکو به میدان عرض اندام رژیم صهیونیستی علیه کشورش تبدیل شود. همچنین با وخیم شدن روابط دو کشور، این نگرانی هم مطرح شده بود که احتمال دارد در صورت تصمیم اسرائیل به ماجراجویی علیه ایران، جمهوری آذربایجان به پایگاهی برای این اقدامات تبدیل شود؛ فلذا تهران تلاش می کند زخم هایی را که از ناحیه آذربایجان برداشته، فعلا فراموش کند و مانع افزایش اختلاف ها و سوءاستفاده عامل سوم – اسرائیل – از وضع کنونی شود./11