عدم ارزیابی واقع بینانه؛ مشکل رابطه ایران و اروپا

دیپلماسی ایرانی: ‌به نظر می رسد که مدت هاست ایران و اروپا در دستیابی به یک ارزیابی واقع بینانه از یکدیگر ناکام مانده اند و در این مسئله هر دو طرف مقصر هستند. اروپایی ها در ارزیابی ایران همواره سنتی فکر کرده اند. در تقسیم بندی اروپایی ها از قرن نوزدهم به بعد، که دنیا را بر اساس خاور دور، خاور میانه و خاور نزدیک طبقه بندی می کردند، ایران همواره در طبقه کشورهای عربی جا گرفته است. در حالی که ایران از دهه های قبل به لحاظ سیاست خارجی و ظرفیت های سیاسی راه خود را از اعراب جدا کرده و بر این مسئله پافشاری کرده است که باید به گونه ای متفاوت به ایران نگریسته شود و نه در مجموعه کشورهای عربی؛ این مسئله ای بود که درک آن برای اروپایی ها همیشه مشکل بود.

از این طرف ایران نیز در ارزیابی خود از اروپا دچار اشتباه محاسبه شده است. همیشه این ایده در پس ذهن دولتمردان ما بوده که در دراز مدت می توان اروپا را جایگزین آمریکا کرد. به نظر می رسد این ارزیابی دقیق و مبتنی بر واقعیت نیست.

در حال حاضر نیز مشکل ایران با اروپا یا غرب تنها این نیست که به عنوان مثال بحث پرونده هسته ای ایران به کجا می انجامد. بلکه مشکل این است که ما در رابطه خود دچار دور باطلی شده ایم. مشکل خود را به نوعی با اروپا و جهان غرب تعریف می کنیم که در نهایت نمی توانیم خود را از این سیکل باطل خارج کنیم.

ما نیازمند یک بازتعریف از روابط با اروپا هستیم. این بازتعریف باید بر واقعیت های عالمانه تر و هوشمندانه تری مبتنی باشد و با شرایط موجود انطباق داشته باشد. مادام که نتوانیم تعریف مجددی از روابط خود با اروپا داشته باشیم و از سوی دیگر تلاش نکنیم اروپا نیز آن گونه که ما می خواهیم ما را ببیند، نمی توانیم از این دور باطل خارج شویم. در این شرایط بحث مذاکرات معنی دار یا صحبت هایی از این دست از سوی اروپا به این معنی است که ایران به زانو در بیایید؛ طبیعی است که جمهوری اسلامی ایران نیز در مقابل چنین فشارهایی مقاومت کند و زیر بار حرف زور اروپا نخواهد رفت. بنابراین مادامی که ما بین این دو گزینه قرار داریم  و یک برنده و یک بازنده در بازی وجود دارد، طبیعتا نمی توان نوع رابطه را تغییر داد.

بنابراین به نظر می رسد ما در داشتن چنین نگاهی همان اندازه مقصریم که اروپایی ها در اتخاذ نگاه سنتی به ایران مقصرند. ما و اروپایی ها باید به یکدیگر کمک کنیم تا به یک نقطه نظر مشترک برسیم. ایران مسائل مشترک زیادی با امریکا و اروپا دارد. باید به نحوی این مسائل مشترک تبیین شود. در چنین جمع هایی باید در نهایت به این سوال کلیدی پاسخ داد که چه باید کرد؟ به نظر می رسد اتاق های فکر در ایران باید ابتدا به درک صحیح از مسئله رابطه با اروپا دست یابند و سپس به حل مسائل موجود کمک کنند. مادام که این درک وجود نداشته باشد، وضعیت به همین گونه ادامه می یابد.