اولتیماتوم آخر اتحادیه عرب و تصمیم سرنوشت‌ساز دمشق

بحران سوریه به وضوح پیچیده شده و به مرحله خطرناکی رسیده است. برخی ناظران بین الملل معتقدند که تکلیف رژیم بشار اسد به زودی مشخص می شود و معلوم می شود که او ماندنی است یا رفتنی. پس از چند هفته وقفه و کاهش فشارهای روانی غرب که بیش از هر چیز مرهون تلاش های روسیه بود، دیگربار هم اعتراضات و درگیری ها در داخل سوریه بالا گرفته و هم مانورهای سیاسی اعراب و غربی ها در بیرون.

شدت این فشارهای داخلی و خارجی به اندازه ای بوده که دولت عراق هم که تاکنون خود را کنار کشیده و وارد قضیه نمی کرد، تصمیم به میانجی گری گرفت و از دو روز پیش هیاتی امنیتی را راهی دمشق کرد تا هم با اعضای حکومت و هم با برخی مخالفان دیدار و گفتگو کند. بدون شک هدف عراق از این مذاکرات، پایان دادن به خشونت ها و بن بست سیاسی میان دولت و معترضان و در نتیجه دستیابی به توافقاتی موقت برای صلح و ثبات در این کشور است. به بیان دیگر، عراق خواهان حفظ بشار اسد و برداشته شدن فشارها از او و بازگشت ثبات و امنیت به منطقه است.

دیروز خبرگزاری فرانس پرس گزارش داد که فلاح فیاض مشاور امنیت ملی عراق که به دمشق رفته، برای به دست آوردن توافق بین دولت سوریه و مخالفان تلاش می کند اما هنوز خبری از نتیجه این مذاکرات اعلام نشده است. با نگاهی به وضعیت مخالفان اسد در داخل و خارج از کشور و نیز تلاش های قطر و همقطارانش برای تشدید فشار بر دمشق، بعید به نظر می رسد که توافقی میان طرف های درگیر در سوریه به دست آید و مخالفان راضی به سکوت یا عقب نشینی شوند.

شورای ملی سوریه از ابتدای این هفته در تونس دورهم جمع شده اند تا یک قدم دیگر در راه سقوط رژیم بشار اسد بردارند و درباره راه های مبارزه با رژیم و تشکیل دولت در تبعید تصمیم گیری کنند. برخی کارشناسان می گویند در صورتی که طرح پیشنهادی اتحادیه عرب توسط سوریه پذیرفته نشود و یا به مرحله انجام نرسد، قدم بعدی این اتحادیه به رسمیت شناختن شورای ملی مخالفان یا دولت در تبعید خواهد بود.

رسانه های دولتی در ایران که بطور بدیهی حامی بشار اسد هستند، از توطئه قطر و همسویی آن با سیاست های غرب نوشته و می گویند، اتحادیه عرب و قطر به بازوی غرب در منطقه تبدیل شده و می خواهند پرونده سوریه را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دهند تا مسئولیت حل بحران سوریه را به جامعه بین الملل واگذارند. اشاره این رسانه ها به تهدید کمیته پیگیری پرونده سوریه در اتحادیه عرب است که پس از برپایی نشست خود در دوحه، اعلام کرد که نخست وزیر و وزیر خارجه قطر خواستار ارجاع پرونده سوریه به شورای امنیت سازمان ملل متحد شده است.

اما به نظر می رسد این تهدید بیش از آنکه عملی باشد و به تحقق بپیوندد، پیامی سفت و سخت برای بشار است تا به حکمیت و داوری اتحادیه عرب گردن بگذارد و از موضع قاطعانه خود عقب بنشیند و مجبور به اعطای امتیازهایی به مخالفان داخلی و خارجی اش شود. شرایط کشورهای عربی و به خصوص عربستان سعودی به هیچ وجه مساعد بروز جنگ در اطراف این کشور – به خصوص در نقطه ای استراتژیک چون سوریه – نیست و آتش بازی در این منطقه حتی با حمایت و پشتوانه شورای امنیت، ثبات عربستان و سایر کشورها را به خطر می اندازد. عراق نیز بطور حتم از همه قدرت چانه زنی اش استفاده می کند تا ثبات و آرامش مرزها و منطقه پیرامونی اش را حفظ کند و مانع کشیده شدن کار سوریه به دخالت نظامی شود.

به هر شکل اولتیماتوم اتحادیه عرب مانع وقت کشی بیشتر از سوی دولت سوریه شد و اینطور که برخی منابع دیپلماتیک عربی نوشته اند، موجب آن شد تا ولید المعلم وزیر خارجه سوریه یا نماینده‌اش به دوحه برود تا طرح کشورهای عربی برای حل بحران این کشور را بدون هیچ پیش شرطی امضا کند.

منابع دیپلماتیک عرب همچنین تاکید کرده اند که اگر سوریه طرح اعراب را نپذیرد، گزینه‌های دیگری وجود دارد که کمیته وزرای خارجه عرب آن را مورد بحث و بررسی قرار خواهد داد. در صورتی که سوریه همچنان به طرح و توطئه اعراب علیه خود باور داشته باشد و حکمیت و تبعیت از آنها را در دستور کارش قرار ندهد، راهبردهای دیپلماتیک منطقه ای برای حل بحران سوریه پایان می گیرد و نقطه آغازی می شود بر ورود شورای امنیت.

آنچه در این میان نگرانی حامیان بشار اسد را بیشتر می کند، نشست مخالفان سوریه با عنوان شورای ملی در تونس است که می تواند بر انسجام مخالفان اسد در داخل و خارج و اعتبار آنها را نزد کشورها و مجامع بین الملل بیفزاید و خواه ناخواه بر عزم اتحادیه عرب برای افزایش فشار بر اسد نیز بیفزاید.