القاعده قاعده بازی را تغییر می‌دهد؟

دیپلماسی ایرانی: تحولات سوریه یک مهمان ناخوانده پیدا کرد؛ القاعده. ایمن الظواهری، رهبر شبکه تروریستی القاعده اعلام کرد که از تظاهرات جاری در سوریه حمایت می‌کند و از مخالفان اسد می‌خواهد تا سرنگونی وی به اعتراض‌های خود ادامه دهند و در این راه به غرب اعتماد نکنند بلکه با انتخاب راه جهادی برای رسیدن به هدفشان تلاش‌ کنند.

پیام ایمن الظواهری نکات مهمی را در خود دارد. قبل از هر چیز این پیام رسما بیان می‌کند که اگر تا کنون القاعده در تحولات سوریه دخالت نداشته از حالا به بعد قرار است در این کشور دخالت داشته باشد. اگر به اوضاع جهان عرب کمی دقیق شویم به روشنی می‌بینیم که القاعده در تحولات مصر، لیبی، تونس و یمن هیچ دخالتی نداشته است ولی در سوریه رسما وارد میدان شده و از مخالفان اسد حمایت می‌کند. این نشان می‌دهد که القاعده در میان مخالفان اسد طرفدار دارد. بر اساس اسناد و گزارش‌های رسیده از مناطق درگیری در سوریه جریان‌های سلفی در میان تظاهرکنندگان بسیار نفوذ دارند و در بسیاری از عملیات مسلحانه علیه حکومت نقش موثر ایفا می‌کنند. از این رو می‌توان گفت که مشترکات ایدئولوژیکی بسیاری میان آنها با القاعده وجود دارد و این مساله می‌تواند آنها را به سمت اتحاد با القاعده سوق دهد.

از سویی القاعده به فکر ایجاد پایگاه‌های جدید در دنیا به وی‍ژه خاورمیانه است تا حلقه محاصره را شکسته و میدان نبرد را گسترش دهد تا بتواند دامنه فعالیت گسترده‌تری داشته باشد. چه جایی از سوریه بهتر که از یک سو با پایگاه‌های قارچ‌گونه‌اش در عراق همسایه است و از سوی دیگر با لبنان، اردن و فلسطین ارتباط نزدیک دارد. در صورت فعال شدن القاعده در سوریه این شبکه بهتر می‌تواند عملیات استخدام نیرو و اعزام آنها به صحنه نبرد را هدایت و انجام دهد. علاوه بر آن صحنه نبرد با دشمن نیز سهل‌الوصول‌تر شده است، اسرائیل با سوریه هم‌مرز است و القاعده به راحتی می‌تواند علیه منافع اسرائیل وارد عمل شود و بدین ترتیب به اهدافی که می‌خواهد، برسد.

برخی بر این باورند که اعلام حمایت القاعده از مخالفان نظام اسد، ماحصل یک توطئه خارجی است. شاید این دیدگاه از یک نظر صحبح باشد ولی بی‌شک عامل این توطئه امریکا و غرب نیستند. چرا که امریکا به هیچ وجه القاعده را مهره قابل قبول برای سازش نمی‌پندارد و این مساله تنها باعث افزایش هزینه‌ها و خسارت‌های امریکا خواهد شد. امریکایی که تا کنون صحبت از مبارزه با القاعده در هر نقطه‌ای از کره خاکی می‌زده، اکنون باید در کارزار سوریه به مبارزه با آن برخیزد و این بدان معنا است که از هر چه تا کنون علیه اسد زده و مواضعی که علیه او اتخاذ کرده، عقب‌نشینی کند یا این که تن به یک بازی خطرناک دهد.

پس این توطئه خطرناک را چه کسی می‌تواند طرح‌ریزی کرده باشد؟

موسسه‌های فعال در عربستان سعودی که هنوز وجودشان خاطر غربی‌ها و به خصوص امریکایی‌ها را آزرده است و در قالب موسسه‌های خیریه و دینی فعالیت می‌کنند غالبا تحت کنترل سلفی‌ها هستند و از جریان‌های افراط از جمله القاعده حمایت می‌کنند. این موسسه‌ها که به جای انجام فعالیت‌های اجتماعی بیشتر فعالیت‌های اجتماعی – سیاسی انجام می‌دهند مهره رابط القاعده با حکومت عربستان نیز محسوب می‌شوند. همه این نکته را خوب می‌دانند که عربستان به هیچ وجه طرفدار اسد نیست و در حال حاضر نیز هر کاری می‌کند که نظام اسد سرنگون شود. از سویی عربستانی‌ها به دلیل عدم حمایت امریکایی‌ها از مبارک در انقلاب ژانویه سال گذشته، قبل از آن بن علی در تونس و عدم حمایت از آنها در تحولات بحرین دل خوشی از واشنگتن ندارند و به این باور رسیده‌اند که امریکایی‌ها دوستان قابل اعتمادی نیستند. از این رو تلاش خواهند کرد، هزینه‌های آنها را در منطقه افزایش دهند تا خود را به عنوان حلال مشکلات مطرح کرده و از امریکایی‌ها امتیاز بگیرند و در عین حال تا آن‌جا که بتوانند حمایت آنها را جلب کنند. شاید در این میان بتوانند با یک تیر دو نشان بزنند، هم اسد را سرنگون کنند و هم حمایت امریکا را بیش از پیش کسب کنند!

بی‌شک این اقدام القاعده باعث شعله‌ور شدن معرکه‌ای تازه در سوریه می‌شود. اگر نگوییم همه سوریه حداقل بخشی از سوریه به ویژه مناطق سنی‌نشین که در حال حاضر دستخوش درگیری با حکومت مرکزی هستند مانند دیر الزور، حمص، درعا و غیره جبهه این درگیری‌ها خواهند شد.