پوست اندازی حماس در بهار عربی؟

‫دو نگاه کاملا متمایز در مسئله حماس و تحرکات اخیر این جنبش وجود دارد؛ نگاهی بدبینانه و نگاهی خوش بینانه. برخی بر این اعتقادند که حماس با درک شرایط اخیر منطقه و تضعیف هم پیمان و متحدش سوریه، به تدریج در حال تبدیل شدن به یک حزب سیاسی کامل و تعلیق عملیات مقاومتی علیه رژیم صهیونیستی است. در این ماجرا ترکیه و قطر نقش اساسی داشته و هزینه های ناشی این چرخش حماس را نیز بر عهده گرفته اند. این گروه بر این عقیده اند که مدت هاست فعالیت های سیاسی حماس بر وجهه مقاومتی آن غلبه پیدا کرده است. ماجرای سوریه و رویارویی نظام بشار اسد با اکثریت اهل سنت این کشور به ویژه حامیان جریان اخوان المسلمین که حماس فکری و حماس عقیدتی نیز جزئی از این جریان بین المللی است، مزید بر علت جدایی حماس از صفوف مقاومت گردیده و در حال حاضر همان راهی را می رود که کلیه جنبش های مقاومتی قدیم فلسطین پس از مدتی مبارزه مسلحانه با دشمن صهیونیستی رفته اند. جنبش فتح رفت؛ جبهه مردمی و دموکراتیک رفتند؛ و نهایتا رو به مذاکره و پذیرش واقعیت های صحنه بین الملل، تعهدات، قطعنامه ها و غیره نهادند. لذا معتقدند دیر یا زود دفتر سیاسی حماس از دمشق خارج شده و در دوحه شیخ حمد یا عمان ملک عبدالله و یا قاهره اخوان المسلمین مستقر خواهد شد و از این مقطع به بعد در پی کسب مناصب ریاست بر سازمان آزادی بخش فلسطین و یا دولت ائتلافی با فتح خواهد بود.

‫در مقابل نگاه خوش بینانه تری وجود دارد که تحرکات اخیر حماس را حتما ناشی از تحولات اخیر منطقه عربی می داند. لکن بر این عقیده است که این جنبش اولا با قدرت یابی اخیر اخوان المسلمین در صحنه کشورهای در حال تحول، فضای تنفسی جدیدی یافته و هم چون گذشته صرفا در حوزه روابط با ایران و سوریه محدود نمانده و به عنوان یک بازیگر مهم منطقه ای در پی ایفای نقش است؛ بازیگری که می تواند بهترین رابطه را با مصر و تونس جدید، لیبی و یمن و ترکیه و دیگران داشته باشد و از ظرفیت های بالقوه خود استفاده کند. در واقع این جنبش ظرف فعالیت های خود را از صحنه داخلی فلسطین و رقابت با جریان فتح و محمود عباس یک باره افزایش داده و به عنوان یک طرف منطقه ای که با جریان سنتی اخوان در تمام این حوزه ها مرتبط است بازیگری کند. ثانیا واقعیت مسئله حماس این است که از درون نیز تحت فشار داخلی است؛ جناح هایی که همراهی با سوریه بشار اسد را که در شرایط فعلی تمام قد در مقابل اخوان سوریه ایستاده برنمی تابند و بر عکس گرایشات دینی و طایفه ای، آنان را در کنار سایر گروه های اخوان المسلمین قرار داده است. این نگاه معتقد است که جریان حماس نگران آینده خودش، بیش از آینده سوریه است. لذا سیاست هم سویی با طرف های مقابل را برگزیده و واقع گرایانه عمل می کند.

واقعیت دیدگاه های مطرح شده هر چه باشد، گویای تعارض جدی در وضعیت حماس و آینده رهبری آن است. ظاهرا نامزد نشدن خالد مشعل برای دور بعدی ریاست شورای سیاسی حماس، گرچه رنگ و بوی قانونی دارد، در کنار خروج کادرهای اساسی حماس از دمشق و تحرکات سیاسی و قطر و ترکیه را نباید ساده انگاشت