آیا سفر بازرسان به بازرسی منتهی می‌شود؟

دیپلماسی ایرانی: وجود نفرات سیاسی و تسلیحاتی در میان هیات شش نفره بازرسان منتسب به آژانس انرژی اتمی گویای آن است که سفر اخیر ایشان چندان جنبه فنی نداشته و بیشتر برای زمینه سازی و مقدمه چینی بازرسی ها و مذاکرات آتی انجام شده است.

پس از پایان ماموریت بازرسان - که باید گفت پایان مذاکرات و نه پایان بازرسی ها -  زمان مذاکرات بعدی نیز مشخص شد و تاریخ دوم اسنفد برای بازگشت آنها تعیین شد. البته هنوز معلوم نیست که همین هیات در جریان سفر بعدی به تهران خواهد آمد و یا نفرات جدیدی به آنها اضافه شده و ماموریتشان شکل بازرسی و فنی نیز به خود می گیرد یا خیر.

مذاکرات سه روزه ای که هفته پیش میان ایران و تیم آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام شد، در فضای سرد و مملو از سوءتفاهم میان طرفین برگزار شد و یقینا نمی توان انتظار پیامدهای مثبتی از آن داشت. البته برخی رسانه ها اعلام کردند که فضایی مثبت و سازنده بر مذاکرات دو طرف جریان داشته و همین مسئله بوده که سبب شده است تا تاریخ بعدی سفر بازرسان به تهران مشخص شود.

رسانه های ایران همچنین گزارش دادند که هرمان ناکارتز رئیس این گروه در فرودگاه وین به خبرنگاران گفته است: "ما و ایران توافق کردیم که همه موضوعات اصلی را حل و فصل کنیم. البته این مساله کارهای زیادی را می طلبد و به همین دلیل برنامه ای داریم که دوباره خیلی زود به ایران برگردیم."

یکی از اعضای این هیات در پاسخ به این سوال که "آیا از سفر خود به ایران راضی هستید؟" پاسخ داد "بله ، سفر خوبی داشتیم" اما بطور مشخص آنها سعی کردند هیچ موضع گیری له یا علیه درباره این سفر و همکاری تهران نداشته باشند تا بتوانند مذاکرات مقدماتی با طرف ایرانی را به مذاکره ای دیگر در اسفندماه متصل کنند و از تنش و سوءتفاهم جدید میان دو طرف جلوگیری کنند.

البته یکی دیگر از اعضای این گروه نگاهی منفی به سفر تهران داشته و آن را بی ثمر و عاری از نتیجه خوانده است. این دیپلمات غربی گفته است: "به نظر ما در طول سفر هیچ‌گونه نشانه‌ای حاکی از پیشرفت جدی وجود نداشت و ایران بیشتر روی روندها و مدالیته‌ها تمرکز می‌کند و با آژانس در زمینه پاسخگویی به سوال‌ها یا ارائه اطلاعات یا دسترسی که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی خواستار آن شده، تعامل ندارد."

حتی اگر نگاه منفی این دیپلمات را ملاک قضاوت قرار دهیم، نمی توانیم خرسندی خود را از تداوم یافتن مذاکرات در دوم اسفند در تهران پنهان کنیم. علی اصغر سلطانیه و علی اکبر صالحی درباره این سفرها اعلام کرده اند که از سفر هیات بازرسی آژانس همچون همیشه استقبال می کنند تا پایبند بودن ایران به گفتگو و نیت صلح آمیزش از توسعه انرژی هسته ای بر همگان اثبات شود.

با این وجود برخی اصولگرایان در ایران اعتقاد دارند که دیپلمات های اعزامی نه برای بازرسی های فنی بلکه برای جاسوسی و ارائه اطلاعات به قدرت های غربی به تهران می آیند و بنابراین لزومی به همکاری با ایشان وجود ندارد. اما از آنجا که تهران می گوید مسئله هسته ای تنها اختلافی میان ایران و آژانس است و نباید از مجرای سیاسی دنبال شود، اعلام کرده که بازرسان را می پذیرد تا مذاکرات و منازعات به چارچوب فنی و تخصصی خود بازگردد. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز روز چهارشنبه اعلام کرد که بازرسانش گفتگوهای بیشتری درباره شفاف‌سازی ابعاد نظامی احتمالی در برنامه هسته‌ای ایران خواهند داشت و دو طرف به دنبال یافتن راه‌هایی برای کاهش تنش‌های روزافزون درباره این مساله هستند.

با این حال نه تهران و نه آژانس هنوز به صراحت نگفته اند که هیات بازرسی مزبور و طرف ایرانی درباره چه مسائلی گفتگو کرده‌ و مطالبات دیپلمات های غربی و پاسخ های طرف ایرانی چه بوده است. برخی منابع غربی این سفر را همچنان نوعی وقت کشی و تاخیر از سوی ایران خوانده و آن را در راستای عدم همکاری با آژانس تلقی می کنند. اما برخی دیگر به این مذاکرات خوشنودند و می گویند فشارها و تحریم ها به جایی رسیده که تهران کم کم باب مذاکره و همکاری را بگشاید. اما تهران بر این باور است که همکاری اش با بازرسان تنها جنبه تعامل و همکاری دارد و غیر از چارچوب های آژانس، قواعد دیگری را نمی پذیرد.

گفته می شود مذاکرات هفته پیش میان گروه سیاسی آژانس و تهران، گفتگوهایی مقدماتی بوده و نه فنی و تخصصی و بنابراین انتظار نتیجه و پیشرفت محسوسی در این باره نمی توان داشت. شاید مذاکرات دوم اسفند با درخواست بازرسان برای دسترسی به برخی تاسیسات و مشاهده پیشرفت هسته ای ایران همراه باشد که باید دید ایران این اجازه دسترسی را در خصوص همه سایت های خود به بازرسان می دهد یا خیر. مذاکرات دوم اسفند قدمی رو به جلو خواهد بود اما پیشرفت آن به درخواست هیات بازرسی و پاسخ ایران بستگی دارد.