پیش دستی ایران واکنشی مناسب به تحریم ها

دیپلماسی ایرانی:‌ در نهایت روز دوشنبه، ۳ بهمن (۲۳ ژانویه)، وزیران امور خارجه بیست و هفت کشور عضو اتحادیه اروپا در بروکسل، پایتخت بلژیک، تصمیمی را که مدتها بود سخن از آن شنیده می شد گرفتند و قطع واردات نفت و محدودیت ارتباط با شبکه بانکی این کشورو تحریم فروش فلزات گرانبها را تصویب کردند. در مورد این اتفاق و نحوه واکنش ایران به این تصمیم با سید جلال ساداتیان، کارشناس اروپا و مسائل مالی گفتگو کرده ایم که در زیر می خوانید:‌

  به نظر شما اهمیت تحریم های تصویب شده از سوی اروپا از چه روست؟

آنچه مسلم است تحریم ها در یک روند از چند سال گذشته شدید تر شده اند و گام به گام در حال سخت تر شدن هستند. قطعا این تحریم ها شرایط را مشکل تر می کند و فهم آن چندان مشکل نیست. ایران هم متوجه این مشکلات هست. این که ما تهدید کردیم که در صورت تحریم نفت ایران واکنش نشان می دهیم نشانه ای از اهمیت این موضوع است. این که در اعتراض به این اقدام اروپا، سفیر دانمارک احضار می شود و به اروپا هشدار داده می شود به این معنی است که ایران نیز به این کار اهمیت داده است و اهمیت این اقدام را متوجه شده است. بنابراین آنچه در مورد تصویب تحریم های اخیر توسط اتحادیه اروپا در مورد خرید نفت ایران و بانک مرکزی می توان گفت این است که  چنین اقداماتی گامی به سمت فشار بیشتر بر ایران تلقی می شود.

 سهم اروپا از خرید نفت ایران چگونه بوده است؟‌ این تحریم ها تا چه اندازه بر فروش نفت ایران و تعاملات بین المللی ایران تاثیر گذار است؟‌ آیا یافتن بازارهای جایگزین برای ایران مشکل است؟

اروپا در حاضر 18 درصد از نفت ما را خریداری می کند که سهم عمده آن به اسپانیا و ایتالیا تعلق دارد. وزارت نفت اعلام کرده است که از این تحریم نگرانی ندارد و به سادگی می تواند بازارهای جایگزین برای بازار اروپا بیابد. به نظر می رسد منظور از بازارهای جایگزین بیشتر کشورهای آسیایی ها هستند که با 65 درصد بزرگترین خریداران نفت ایران هستند. در راس بازارهای آسیایی نفت ایران چین است که در حال حاضر بزرگترین خریدار نفت ایران است و 22 درصد از نفت ما را خریداری می کند. بعد از چین،‌ کشورهای  ‍ژاپن،‌ هند و کره جنوبی هستند که به ترتیب 14 و 10،‌30 درصد از نفت ایران را می خرند. ترکیه و آفریقای جنوبی هم دیگر خریداران نفت ایران هستند که کمتر از ده درصد را به خود اختصاص می دهند.

به نظر می رسد که ایران بتواند در بین بازارهای آسیایی بازارهایی بیابد. چرا که چین اگرچه سیاست تنوع در خریدار را در پیش گرفته است و به کاهش واردات خود از ایران اقدام کرده است اما همچنان از پیوستن به تحریم ایران مقاومت کرده است و در آخرین موضع اعلام کرده است که این تحریم ها سازنده نیست. اما احتمال همراهی ژاپن با تحریم ها تحت فشار غرب وجود دارد. هند هم بر سر بازپرداخت پول نفت ایران دچار مشکل بود ولی ظاهرا با چین حل و فصل کرده است. کره جنوبی نیز هنوز به صراحت اعلام نکرده است که از این تحریم ها تبعیت می کند ولی گمان می رود که در آینده نزدیک اگر بتواند جایگزینی برای نفت ایران پیدا کند این کشور هم به تحریم نفتی ایران خواهد پیوست. یعنی در مجموع ایران به شرق دور که بیشترین مصرف کننده سوخت ایران هستند چشم دوخته است. البته نباید نادیده گرفت که به دلیل مشکل در تعاملات بانکی ما در نهایت همه این معاملات به شکل تهاتر (پایاپای)‌ صورت می پذیرد. این تهاتر همیشه پاسخگوی نیاز های ما نیست. ما نیاز به نقدینگی هایی داریم که ممکن است این تهاتر جوابگوی آن نباشد و و از این نظر ما در آینده با مشکلاتی مواجه شویم.

 شما به احضار سفیر دانمارک از سوی ایران در اعتراض به این تحریم ها اشاره کردید. به نظر شما این اقدام تا چه حد واکنش در خور و متناسب با اقدام صورت گرفته از سوی اروپا است؟

احضار سفیر دانمارک به عنوان کشوری که در حال حاضر ریاست اتحادیه اروپا را بر عهده دارد،  حداقل کاری بوده که ایران می توانسته است انجام دهد. به عبارت دیگر معمولا حداقل شیوه اعتراض این است که احضار شود. البته در بطن این اقدام نوعی تهدید نیز نهفته است که تبعات این کار متوجه اروپا خواهد بود. این که تبعاتی که ایران مورد نظر دارد چیست باید منتظر بود و دید که ایران چقدر قدرت عمل دارد.

 برخی گفته اند که حال که ایران قرار است به تحریم نفت ایران بپردازد ایران همین الان روابط نفتی خود را قطع کند. به نظر شما این طرح امکان پذیر است؟

اگر ایران دست به چنین اقدامی بزند کار جالبی کرده است. یعنی در واقع ایران با این کار یک گام جلوتر خواهد بود. یعنی به جای این که منتظر شود که اروپایی ها یکی یکی قراردادهای خود با ایران را فسخ کنند خود ایران پیش دستی کند و این قراردادها را لغو کند. ولی باید دید آیا ذخیره ارزی ایران،‌ جنبه های فنی کار اجازه این کار را به ایران می دهد؟ به عبات دیگر مقدار مخازنی که ایران در اختیار دارد که بتواند تولیدات آنها را ذخیره سازی کند و سرعتی که ایران بتواند کشورهای دیگر را به جای اروپا جایگزین کند مناسب خواهد بود. این که آیا امکانات فنی چنین اقدامی برای ایران وجود دارد یا خیر چیزی است که مسئولان باید ارزیابی کنند ولی به لحاظ سیاسی و از این منظر که ایران واکنش مناسبی به اروپا نشان دهد اگر ایران بتواند دست به چنین اقدامی بزند واکنش مناسبی خواهد بود.

 واکنش بازار نفت به چنین اقدامی چه خواهد بود؟

قطعا چنین کاری قیمت نفت را در بازارهای جهانی افزایش خواهد داد و نوعی سردرگمی برای اروپا ایجاد می کند و غرب دچار مشکل می شود. اروپا متوجه چنین مسئله ای بوده اند از این رو بود که به کشورهایی که خریداران اصلی نفت ایران در اروپا بودند شش ماه فرصت داد که خود را با این تحریم ها تنظیم کنند. آنها به کشورهای عضو مهلت داده اند که ظرف مدت شش ماه راه حل های مناسب را بیابند و جایگزین های نفت ایران را پیدا کنند و اگر ایران زودتر از موعد در این کار پیش دستی کند قطعا آنها با مشکلات بیشتری مواجه خواهند شد. وقتی آنها ایران را تحریم می کنند بهتر است که آنها هم با مشکلاتی مواجه شوند ولی شرط این مسئله این است که از نظر فنی و امکانات ایران بتواند مشکلات آن را مدیریت کند.