یافتن مشتریان تازه برای تهران دشوار می‌شود

برای توجیه این روند یک دلیل ساده وجود دارد و آن این است که تهران به جای کاهش تولیدات، تلاش کرد نفت تولیدی را به بازار‌های دیگری غیر از آمریکا به فروش برساند.

اکنون با گذشت ربع قرن،‌جهان بار دیگر در شرایط مشابهی قرار گرفته است. این بار ترکیب تحریم‌های آمریکا و تحریم‌های قریب‌الوقوع اتحادیه اروپا علیه صنعت نفت ایران، جمهوری اسلامی را بر آن خواهد داشت تا تولیدات خود را کاهش دهد. روندی که علاوه بر افزایش بهای نفت، اقتصادی ایران را نیز تحت تاثیر پیامد‌های منفی خود قرار می‌دهد.

واشینگتن اخیرا قانون تحریم بانک مرکزی ایران را به تصویب رسانده و انتظار می‌رود که اتحادیه اروپا نیز در نشست اواخر ژانویه واردات نفت از ایران را تحریم‌ کند.

تحریم نفت از سوی اروپا حدود 450 تا 500 هزار بشکه از تولیدات روزانه نفتی ایران را در برمی‌گیرد. هرچند نتایج تحریم بانک مرکزی ایران نیز هنوز مشخص نشده اما تا کنون ژاپن، کره جنوبی، تایوان و هند در مورد کاهش واردات از ایران موضع‌گیری‌های مثبتی داشته‌اند و در این صورت 250 هزار بشکه دیگر از تولیدات نفتی روزانه ایران نیز شامل تحریم‌ها خواهد شد.

ای‌دی‌ مورس، یک کارشناس اقتصادی در موسسه سیتی گروپ و مقام  سابق در بخش انرژی آمریکا این نکته را خاطرنشان می‌کند که در صورت همراهی کشور ها با تحریم  نفت ایران، حدود 550 تا 850 هزار بشکه از نفت تولیدی روزانه ایران که 25 تا 35 درصد از صادرات روزانه ایران را شامل می‌شود، تحریم خواهد شد.

هرچند هنوز هم تئوری تحریم نفت ایران در سال 1987 از سوی برخی کارشناسان مطرح است اما برخی بر این باورند که تهران برای فروش دوباره نفت به بازار‌های دیگر تلاش خواهد کرد.

روزنامه فایننشال تایمز به نقل از مایکل ویتنر، یک تحلیلگر نفتی و مقام سابق سیا این نکته را خاطرنشان می‌کند که تهران می‌تواند 200 تا 300 هزار بشکه از تولیدات نفتی تحریم شده از سوی اروپا و برخی کشور‌های آسیایی را روانه چین و پالایشگاه‌های دیگر کند.

اما به هر ترتیب درآمد نفتی ایران تحت تاثیر کاهش حجم تولیدات و همچنین اجبار برای فروش نفت با قیمت پایین‌تر، کاهش می‌یابد.

در مقابل برخی از کارشناسان مانند دیوید گولدین، دیپلمات سابق آمریکایی در بخش امور انرژی وزارت امور خارجه بر این باورند که به نظر نمی‌رسد ایران بتواند نفت تحریم شده از سوی اروپا و دیگر مشتریان آسیایی را دوباره به فروش برساند. چرا که ایران مشتریان محدودی دارد و به غیر از اروپا، تنها چین، هند، ژاپن، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، سریلانکا، تایوان و ترکیه مشتری نفت ایران هستند.

از بین این کشور‌ها، ژاپن، کره جنوبی و تایوان به ترتیب به طور متوسط 341 ، 224 و 33 هزار بشکه از صادرات روزانه نفتی ایران را خریداری می‌کنند و در عین حال متحدان نزدیک آمریکا نیز به شمار می‌روند. به همین دلیل احتمال تصمیم‌گیری آنها برای کاهش یا قطع واردات نفت از ایران همانگونه که ژاپن نیز اعلام کرده،‌بسیار زیاد خواهد بود.

از سویی دیگر حتی در صورتی که ژاپن، کره جنوبی و تایوان در مراحل مقدماتی تنها واردات نفت از ایران را کاهش دهند، باز هم جمهوری اسلامی ناچار خواهد بود تا مشتریان تازه‌ای برای تولیدات نفتی خود بیابد.

هند که حدود 330 هزار بشکه از نفت ایران را به طور روزانه خریداری می‌کند نیز در موقعیت مشابهی قرار دارد. دهلی نو هم‌اکنون واردات نفت از ایران را از سوی پالایشگاه‌های داخلی کاهش داده و سرگرم یافتن جایگزینی برای ایران است. این در حالی است که تحریم‌های آمریکا نیز پرداخت‌های نفتی هند با ایران را با مشکلات زیادی مواجه کرده و در صورتی که بانک هلک‌بانک ترکیه نیز از ارائه خدمات برای پرداخت پول نفت ایران به هند خودداری کند، دهلی نو گزینه‌ای جز کاهش بیش از پیش واردات نفت از ایران نخواهد داشت.

در بین دیگر مشتریان نفتی ایران، سریلانکا از طریق سیستم اعتباری بدون بهره که بسیار سخاوتمندانه به نظر می‌رسد، تقریبا کل منابع نفتی خود را از ایران وارد می‌کند و با توجه به این سیستم پر سود به نظر می‌رسد که بخواهد واردات نفت از ایران را به 39 هزار بشکه در  روز افزایش دهد. اما ترکیه و آفریقای جنوبی که مشتریان بزرگتر ایران هستند روزانه 182 و 98 هزار بشکه از نفت ایران را خریداری می‌کنند و به نظر نمی‌رسد که بخواهند با توجه به حفظ امنیت انرژی خود ، واردات نفت از ایران را افزایش دهند.

به این ترتیب تنها چین باقی می‌ماند. پکن در حال حاضر بزرگترین وارد کننده نفت از ایران است و روزانه 540 هزار بشکه نفت از جمهوری اسلامی خریداری می کند. تحلیلگران و تاجران بر این باورند که چین می‌تواند واردات نفت از ایران را افزایش دهد اما در صورتی که چین همه نفت تحریم شده ایران از سوی اروپا و مشتریان آسیایی را خریداری کند آنگاه به طور 100 درصد به نفت ایران وابسته می‌شود و این در تضاد با استراتژی انرژی چین در جهت ایجاد تنوع در منابع نفتی، قرار دارد.

برخی تحلیلگران بر این عقیده‌اند که شاید چین از طریق افزایش واردات نفت از ایران بخواهد ذخایر استراتژیک نفتی خود را پر کند اما در صورتی این اقدام را انجام خواهد داد که قیمت نفت فروخته شده از ایران از تخفیف قابل توجهی برخوردار باشد. این قیمت تخفیف داده شده برای چین بسیار مهم است و از طرف دیگر درآمد نفتی ایران را کاهش خواهد داد.

اما به طور کلی در صورتی که مشتریان کنونی نفت ایران نتوانند پیامد‌های ناشی از تحریم نفت ایران از سوی اروپا را با خرید نفت بیشتر از جمهوری اسلامی جبران کنند، تهران باید به دنبال مشتریان تازه باشد یا بار دیگر به روی مشتریان قدیمی مانند پاکستان لبخند بزند.

این در حالی است که پیامد‌های جدی تحریم‌های کنونی آمریکا، مشتریان جدید را از خرید نفت ایران باز می‌دارد و ضعف پالایشگاهی در کشور‌های در حال توسعه نیز مشکلاتی را برای آنها در راه خرید نفت ایران و تبدیل آن به محصولاتی مانند بنزین فراهم می‌کند.