جناح حاکم فرانسه بازنده مناقشه اخیر است

دیپلماسی ایرانی: تصویب لایحه مجازات انکارکنندگان نسل کشی کشتار ارامنه توسط ترک های عثمانی در پارلمان فرانسه به تنش جدی در روابط فرانسه و ترکیه منجر شده است. این مسئله را با دکتر سعید خالوزاده، استاد دانشگاه و پژوهشگر ارشد مسائل اروپا بررسی کرده ایم که در زیر می خوانید:

آقای دکتر سابقه تصویب این لایحه به کجا بر می گردد؟

سابقه این موضوع به ژانویه2001 برمی گردد که قانونی در فرانسه تصویب شد که بر اساس آن فرانسه ترکیه یا عثمانی را به عنوان مسئول کشتار ارامنه در سال 1915 محکوم کرد. این موضوع بعدها مکررا تکرار شد و همچنین در سفری که سارکوزی، رئیس جمهور فرانسه چند ماه پیش به ارمنستان داشت، طی سخنان خود در این کشور به این موضوع پرداخت و گفت ما این موضوع را مجددا در فرانسه  مطرح می کنیم و هر کسی را که بخواهد کشتار ارامنه توسط عثمانی ها را انکار کند محکوم می کنیم و قول داد که لایحه ای در این مورد به مجلس می فرستد. در چند ماه گذشته این مسئله دنبال شد و در پنج شنبه گذشته با آرای اندکی به تصویب رسید و براساس آن هر کس که کشتار ارامنه توسط عثمانی ها را در سال 1915 انکار و یا تحریف کند به یک سال حبس و تا 45 هزار یورو محکوم می شود. لازم به توضیح است که ارامنه از نفوذ بسیار زیادی در کشور فرانسه برخوردار هستند و لابی ارامنه در تمام ساختارهای قدرت در احزاب و جناحهای سیاسی، در بین نمایندگان مجلس و سناتورها، در بین دولتمردان در سطح سیاسی اقتصادی تجاری و مطبوعات فرانسه حضور قدرتمند دارند.   

آیا پیش از این لایحه از این دست قوانین در فرانسه به تصویب رسیده بود؟

پیش از این بحث، هلوکاست هم مطرح بود که قانونی در فرانسه به تصویب رسیده بود که هر کس هلوکاست و یا کوره های آدم سوزی نازی ها را انکار و یا تحریف کند، مجرم است و با او برخورد می شود. این موضوع در فرانسه انعکاس گسترده ای داشت و برخی نمایندگان پارلمان فرانسه یا نمایندگان فرانسه در پارلمان اروپا که نسبت به این موضوع واکنش نشان دادند، مورد برخورد قرار گرفتند و حتی اعلام شد که آنها مصونیت های پارلمانی هم ندارند. آن مسئله هم سر و صدای زیادی در فرانسه و در بین احزاب و جناح های سیاسی فرانسه به پا کرد و لذا موضوع مسبوق به سابقه است.

تا چه  حد این اتفاق به مسائل داخلی فرانسه و انتخابات آینده فرانسه مربوط است؟

بی ربط نمی تواند باشد. باید توجه داشت که واکنش هایی که مقامات ترکیه نسبت به این موضوع نشان دادند در این راستا بود که چنین اقدامی را در چارچوب مسائل داخلی و جناج بندی های سیاسی و خصوصا انتخابات ریاست جمهوری چند ماه آینده مطرح کردند. یعنی هم عبدالله گل، رئیس جمهور، اردوغان نخست وزیر و داوداوغلو، وزیر خارجه ترکیه هر سه این موضوع را طرح کردند که  جناح حاکم در فرانسه یعنی جناح دست راستی و نئوگلیست سارکوزی (حزب اکثریت ریاست جمهوری)، به خاطر کسب آرای بیشتر و کسب آرای ارامنه مقیم در فرانسه که حدود 500 هزار نفر هستند دست به این اقدام زده اند. لذا مقامات عالیه ترکیه این موضوع را در چارچوب معادلات سیاسی داخلی و حزبی فرانسه تحلیل کردند و اقدامی برای کسب آرای بیشتر از سوی جناح حاکم تلقی کرده اند.

واکنش ترکیه به این اقدام مجلس فرانسه چه بوده است؟

واکنش ترکیه بسیار شدید بود. روند وقایع نشان می دهد احتمال این که سطح روابط اقتصادی و تجاری خود را با فرانسه کاهش دهد بسیار زیاد است. ترکیه حتی اعلام کرده است که قرارداد خرید هواپیماهای ایرباس از فرانسه را لغو می کند. همچنین به کشتی های فرانسوی که قرار بوده در آبهای ترکیه مانور داشته باشند اجازه نخواهند داد که در این آبها مانور دهند. تمرینات نظامی مشترک راخاتمه داده و قراردادهایی که شرکت های بزرگ نفتی ترکیه مثل توتال قرار بود  در بخش انرژی سرمایه گذاری کنند را لغو خواهند کرد. همچنین تبادل هیات های سیاسی و اقتصادی را متوقف و همایشهای دوجانبه و نشست های فرهنگی مختلف را لغو خواهد کرد. اینها برخی از اقداماتی است که ترکیه در شرایط فعلی مد نظر دارد. من فکر می کنم ترکیه شدیدا با این مسئله برخورد خواهد کرد.  این برای فرانسه که در شرایط فعلی دچار بحران اقتصادی در داخل کشور است و بحران یورو هم مدتهاست که مطرح است می تو اند به ضرر دولت فرانسه تمام شود و تبعات منفی زیادی ببار آورد.

روابط اقتصادی فرانسه و ترکیه از چه اهمیتی برخوردار است؟

حجم روابط اقتصادی دو کشور بیش از 12 میلیارد دلار است. اگر سطح روابط کاهش یابد شرکت های بسیار زیادی از فرانسوی ها ضربه خواهند خورد و شرکت های سرمایه گذاری بخش های تولیدی فرانسه قطعا متضرر خواهند شد و این چیزی است که عواقب سنگینی برای این کشور دارد. سطح همکاری های اقتصادی تجاری دو کشور طی سالهای اخیر شدیدا افزایش یافته و وابستگی های زیادی ایجاد شده و کاهش شدید این همکاریهای میتواند آثار زیانباری بدنبال داشته باشد.

دلیل حساسیت زیاد  و واکنش شدید ترکیه چیست؟

جدای از حساسیت زیادی که ترکیه نسبت به موضوع نسل کشی ارامنه دارد و به هیچوجه مایل نیست بحثی در این رباطه صورت بگیرد، ما بایستی حساسیت زیاد ترکیه را در چارچوب درخواست ترکیه برای عضویت در اتحادیه اروپایی نیز بررسی کنیم. ترکیه از اولین کشورهایی بودند که درخواست عضویت در جامعه اقتصادی اروپا را داده و در سال 1963 این درخواست را مطرح کرده اند و در این چهار دهه این خواست مکررا و به اشکال مختلف تکرار شده است، ولی به جایی نرسیده است. به خصوص که جناح دست راستی فرانسه که جناح حاکم در فرانسه است با ورود ترکیه به اتحادیه اروپا مخالف هستند. سارکوزی بارها مخالفت خود را به اشکال گوناگون نشان داده است. ژیسکاردستن، رئیس جمهور پیشین فرانسه و از سردمداران جناح راست این کشور بارها گفته است که با ورود ترکیه به اتحادیه اروپا مخالف هستند. آنها معتقدند که این اتحادیه اروپایی باشگاه کشورهای مسیحی است و از آنجا که ترکیه کشوری مسلمان است شرایط پیوستن به اتحادیه اروپا را ندارد. بنابراین حساسیت زیاد ترکیه از یک جنبه به این موضوع یعنی مخالفت شدید فرانسوی ها و جناح حاکم به پیوستن ترکیه به اتحادیه اروپا بر می گردد. ضمن این که چند سال پیش سارکوزی اعلام کرد که نیازی نیست که ترکیه وارد اتحادیه اروپا شود و طرحی مبتنی بر ایجاد اتحادیه ای از کشورهای حاشیه دریای مدیترانه ارائه داد تا ترکیه در قالب اتحادیه همکاری های  مدیترانه ای وارد همکاری بیشتر شود. چنین اعلامی برای ترک ها بسیار سخت آمد. آنها معتقد بودند که اقدامات زیادی برای پیوستن به اتحادیه اروپا انجام داده اند و تمام سیاست های خود را در چارچوب نزدیکی به اتحادیه اروپا تدوین کرده اند و تلاش کرده اند که معیارهای اتحادیه اروپا معروف به معیارهای کپنهاگ را رعایت کنند. با همه این اقدامات وقتی شاهد این هستند که جناح هایی مثل جناح راست فرانسه چنین مخالفتی می کنند لذا منجر به واکنش شدید ترکیه می شود. این درحالی است که کشورهای دیگری مثل بلغارستان، رومانی و کشورهای بالتیک لتونی، استونی و لیتوانی، یا کشورهای اروپای شرقی بخصوص قبرس و مالتا در طی چند سال اخیریعنی  از اول ماه مه 2004 به اتحادیه اروپا پیوسته اند. در حالی که هم درخواست آنها خیلی جدیدتر بوده و هم برخی کشورها مثل رومانی و بلغارستان که جزء ضعیف ترین و فقیرترین کشورهای اروپایی هستند در اول 2007 به اتحادیه اروپایی پیوستند. چنین وضعیتی برای ترکیه بسیار سنگین است. ترکها معتقدند که بیش از دیگر کشورها در این راستا تلاش کرده اند و بسیاری از مقررات و قوانین داخلی خود را در چارچوب معیارهای الحاق به  اتحادیه اروپایی تغییر داده اند ولی حالا با آنها برخورد سیاسی می شود. لذا بر اساس این زمینه و پیش ذهنیت ترکیه با چنین شدتی به تصویب لایحه انکار کشتار ارامنه توسط عثمانی در فرانسه واکنش نشان می دهند.

تا چه حد این برخوردها قابل پیش بینی بود؟

این موضوع قابل پیش بینی بوده ولی بنظرم مقامات فرانسوی فکر نمی کردند ترکیه تا این اندازه حساسیت نشان دهند و موضعگیری بکنند. این موضوع به مسئله ای حاد سیاسی هم در داخل فرانسه و بین جناح های سیاسی در فرانسه و هم در روابط دوجانبه ترکیه و فرانسه تبدیل شده است. و روابط دو کشور را شدیدا متاثر کرده است. اگر فرانسویان چنین وااکنش شدیدی را متصور بودند چه بسا به این ترتیب لایحه را پیش نمی بردند و اندکی جانب احتیاط را در پیش می گرفتند.

مخالفت ها و تظاهرات هایی که در روزهای گذشته در فرانسه شکل گرفته تا چه حد خودجوش بوده و تا چه حد تحت تاثیر ترکیه و توسط ترکهای فرانسه صورت گرفته است؟

به نظر می رسد در این چند روز فشار زیادی به فرانسه وارد شده است. تعداد ترک ها در فرانسه کم نیستند و صدها هزار نفر هستند. البته به اندازه تعداد ترکها  در آلمان که بیش از سه میلیون نفر هستند پرجمعیت نیستند ولی به هر حال اقلیت بزرگ و قابل توجهی را در فرانسه تشکیل می دهند. جدا از این، ممکن است مسلمانان فرانسه در همبستگی با مسلمانان ترک دست به اقدام بزنند و به این لایحه واکنش نشان دهند. همزمان با طرح این لایحه در مجلس فرانسه هزاران نفر از شهروندان فرانسوی و ترک های مقیم فرانسه و اتباع ترکیه در این اعتراضات در مقابل مجلس ملی حضور داشتند که حتی تعجب و شگفتی مقامات فرانسه را برانگیختند. آنها تصور نمی کردند که این موضوع تا این اندازه حساسیت ایجاد کند و به اعتراضات خیابانی بیانجامد.

این مسئله چه تاثیری بر روابط  دوجانبه فرانسه و ترکیه گذاشته است؟

ترکیه در این چند روز نشان داده است که با این موضوع برخورد خیلی جدی خواهد کرد. قبل از هرکاری آنها سفیر خود را برای مشورت از فرانسه فراخواندند. در عرف دیپلماتیک فراخواندن سفیر برای مشورت، موضوع مهم و حساسی است و در واقع نشان دهنده اعتراض رسمی سیاسی و دیپلماتیک به آن کشور است و با این کار اعتراض شدید خود را به اقدام فرانسه نشان می دهد.

آیا امکان دارد با توجه به واکنش های ترکیه، فرانسه از اجرای این قانون صرفنظر کند؟

این موضوع قابل پیش بینی نیست. به این دلیل که مسئله جنبه حیثیتی، اعتباری و پرستیژی دارد و اگر فرانسوی ها از موضوع عقب نشینی کنند، برای دولت و حاکمیت و جناح حاکم در فرانسه تبعات بسیار منفی خواهد داشت. یعنی نه تنها آن امتیازاتی را که با تصویب این لایحه متصور بودند کسب می کنند، یعنی آرای ارامنه، به دست نخواهند آورد، بلکه ممکن است شکستی برای آنها محسوب شود. بنابراین من تصور می کنم فرانسوی ها مجبورند که پای این قانون بیاستند وعقب نشینی نکنند و تبعات آنرا هر چه که باشد بپذیرند.

در مجموع این اقدام دولت فرانسه تا چه حد به سود جناح حاکم بود؟