مصلحی در ریاض، هزار حرف ناگفته و هزار راه نرفته
علی مصلحی وزیر اطلاعات در سفری تامل برانگیز به عربستان رفته و با ولیعهد این کشور دیدار و گفتگو کرده است. منابع خبری عربستان، جز یکی دو سطر درباره این دیدار ننوشته اند اما تنها رسانه ای شدن دیدار این دو مقام بلندپایه کافی است تا موجی از تصورات و گمانه ها را پیش بکشد.
از کسانی که این دیدار را با طرح اتهامات ضد ایرانی امریکایی ها در ماجرای منصور ارباب سیار مرتبط می دانند، تا آنها که می گویند مصلحی نه از سوی دولت که از جانب حاکمیت عازم این سفر شده و حامل پیامی درباره مسائل کلان منطقه ای (مثلا در مورد سوریه) است، مشغول گمانه زنی در این باره هستند، ولی نه مقام های عربستانی و نه رسانه های دولتی ایران جزئیاتی از این دیدار منتشر نکرده اند.
روی هم رفته در سفرهایی که خارج از دستگاه دیپلماسی انجام می شود، به سختی می توان سراغ جزئیات را گرفت و به هدف اصلی سفر و دیدار مربوطه پی برد. این مسئله در مورد ایران و عربستان حکایت ویژه ای دارد. تا همین چند ماه پیش هر سفر یا اظهارنظر آشتی جویانه مسئولان دیپلماسی کشورمان در مورد عربستان نوعی تابو شمرده می شد. پس از بیماری پادشاه عربستان و درگذشت ولیعهد سابق این کشور، علی اکبر صالحی برای تسلیت گویی به سعودی ها راهی ریاض شد ولی برخورد مبادی آداب او با مقام های سعودی چندان با استقبال محافل تندرو اصولگرا در ایران همراه نشد و مورد عتاب و سرزنش قرار گرفت.
پیش از آن نیز در بحبوحه مناقشات ایران و عربستان بر سر موضوع بحرین، جدل های لفظی و رقابت سیاسی و منطقه ای دو کشور به حدی رسیده بود که یکبار گفتند اگر صالحی به ریاض برود و بر سر بحران دیپلماتیک دو کشور گفتگو کند، به معنی آن خواهد بود که عزت ایران و موضع ایران را در قبال شیعیان بحرین تخفیف و تقلیل داده است.
حتی در روزهایی که فضای میان دو کشور به نظر آرام و راکد می رسد، بر کسی پوشیده نیست که اعراب همچنان واهمه قدرت گیری و نفوذ ایران را در حوادث خاورمیانه دارند و برای جلوگیری از بسط نفوذ آن در منطقه، دست به هر کاری می زنند. موضع گیری های اتحادیه عرب علیه سوریه و اتهام دست داشتن سعودی ها در ناآرامی های سوریه نیز مزید بر علت است تا بر رقابت و بدبینی دو طرف بیفزاید.
عربستان طی سال های گذشته پشتوانه ای به نام ایالات متحده را داشته و هر دو کشور در تنگناها و دشواری های منطقه ای به موقع به یکدیگر اتکا کرده اند. هم عربستان به امریکا نیاز دارد و هم امریکا به عرب ها. امریکا به خصوص پس از وقوع انقلاب های زنجیره ای خاورمیانه، نگرانی عمده ای دارد و آن برهم خوردن ثبات و تعادل در کشورهایی است که عمده ترین صادرکنندگان نفت و گاز به حساب می آیند و در صورت بروز اتفاقات مشابه، هم ضربه اقتصادی مهلکی را متحمل می شوند و هم با اوج گیری یکباره ایران به عنوان قدرتی بی بدیل مواجه می شوند.
غرب چنان مراقب اوضاع مربوط به ایران است که حتی ترجیح می دهد به همان راحتی که در مورد لیبی تصمیم به مداخله گرفت، به سوریه نزدیک نشود و بدین ترتیب جلوی واکنش های احتمالی تهران و دمشق و حزب الله را بگیرد. موضوع دیگری که اروپا و امریکا را نگران کرده، بحث نفت است که بی وقفه در کشورهای منطقه خلیج فارس تولید و از طریق تنگه هرمز راهی اقیانوس می شود.
ایران و عربستان کلیدی ترین کشورهای نفت خیز منطقه به شمار می آیند که کلید بسیاری از تحولات و تغییرات منطقه ای در اختیار آنهاست. در شرایطی که انقلاب لیبی، صادرات نفت از این کشور را معطل نگه داشته بود، عربستان ظرفیت خود را افزایش داد (چنانکه در زمان جنگ ایران و عراق چنین کرد) تا تعادل در بازار برقرار شود. اما حالا که غربی ها از احتمال تحریم نفتی ایران دم می زنند و اجرای این تصمیم را در ماه های آتی محتمل دانسته اند، ایران نیز اعلام کرده که تحریم نفت حکم خط قرمزش را دارد و در صورتی که آنها از خط قرمز ایران رد شوند، می تواند پا روی خط قرمز امریکایی ها بگذارد؛ یعنی بستن تنگه هرمز.
بستن تنگه هرمز جدا از تاثیری که بر صادرات نفت خواهد داشت، ناوگان دریایی و لجستیکی امریکا را هم با محدودیت مواجه می کند و در نتیجه، بر نگرانی ها و هول و اضطراب اعراب خلیج فارس خواهد افزود. عرب های منطقه، امنیت و آسایش خود را بر حضور امریکا در آب های خلیج فارس بنا کرده اند و به همین دلیل، علاوه بر نگرانی های نفتی، با نگرانی های امنیتی نیز روبرو خواهند شد.
اما رابطه تهران و ریاض این دو عنصر کلیدی و تعیین کننده در منطقه، ظرف ماه های گذشته هر روز رو به افول بوده است. دو طرف تا جایی که میسر است نسبت به هم حفظ ظاهر می کنند و حرمت همسایگی و مسلمانی را نگه می دارند ولی هم عربستان بواسطه توطئه امریکایی طرح ترور سفیر کشورشان دست و پای خود را گم کرد و هم ایران از سعودی ها بابت دخالت در سوریه و احتمال افزایش تولید نفت دلخور و گله مند است. در این شرایط سفر وزیر اطلاعات ایران به عربستان و دیدار با ولیعهد سعودی ها از هر حیث واجد اهمیت است و باید منتظر نتایج آن بود.
نظر شما :