تهران نقش تماشاچی را بازی می‌کند

سقوط اسد می‌تواند بحرانی استراتژیک برای ایران شیعه ایجاد کند،‌ جایی که مقابله با اسرائیل همچنان یکی از اولویت‌های سیاست خارجی را تشکیل می‌دهد.

ایران از کارت‌های منطقه‌ای متعددی شامل گروه‌هایی مانند حزب‌الله و حماس برای تهدید منافع اسرائیل و آمریکا استفاده می‌کند و در عین حال می‌کوشد از دخالت خارجی در سوریه جلوگیری کند تا سرنگون ساختن اسد برای معترضان دشوار تر شود.

اما تحلیلگران بر این باورند که محور سوریه – ایران با کابوسی جدی روبروست. کابوسی که در آن یا ایران باید با اسد که خاندانش بیش از 41 سال در سوریه حکومت کرده‌اند با هر هزینه‌ای تا آخر همراهی کند.

خبرگزاری رویترز به نقل از یک مقام دولتی ایران که حاضر به ذکر نام خود نیست،‌گزارش می‌دهد که سیاست ایران در مورد سوریه صبر کردن و مشاهده کردن است. به گفته وی ایران باید با توجه به شفاف نبودن شرایط و حساسیت ویژه موضوع سوریه صبوری پیشه کند.

این مقام اضافه می کند با وجود اینکه اسد نقشی اساسی در کمک به ایران برای مقابله با اسرائیل ایفا کرده است اکنون جانبداری از وی هوشمندانه نیست.

این در حالی است که ایران برای یافتن متحد دیگری در بین اعراب که بتواند جای سوریه را پر کند دچار مشکل است و به همین دلیل امیدوار است که اسد در قدرت باقی بماند.

حمید فرحوشی، یک تحلیلگر ایرانی بر این باور است که با توجه به ضعیف شدن اسد وی دیگر نمی تواند به عنوان یک متحد منطقه ای تاثیر گذار برای ایران نقش‌آفرینی کند. اما بهتر است که به جای روی کار آمدن یک رهبر سنی در سوریه ایران یک متحد ضعیف شیعه در این کشور داشته باشد.

با این وجود مقامات ایرانی از این موضوع نیز نگران هستند که جانبداری از اسد موضع آنها را در ایجاد روابط سودمند با جانشین احتمالی وی، تضعیف کند.

به بیان بهتر جمهوری اسلامی نمی‌خواهد سرمایه گذاری اشتباهی انجام دهد زیرا این موضوعی حساس است و هر حرکت اشتباه می‌تواند پیامد‌های منفی زیادی به همراه داشته باشد.

در همین حال برخی گزارش‌ها از ملاقات مقامات ایرانی با اعضای گروه معترضان در سوریه خبر می‌دهد که نشانه‌ای از تلاش برای شکل‌دهی اتحاد احتمالی در آینده است.

یک مقام ایرانی می‌گوید که ایران نیز مانند هر کشور دیگری باید به نبال حفاظت از منافع خود باشد.

این در حالی است که بحران در سوریه فشار را بر دولت ایران که هم اکنون با تحریم‌های بین‌المللی،‌تورم، افزایش نرخ بیکاری و خروج سرمایه‌ها روبروست، افزایش داده است.

اما با تمام شرایطی که در مورد روابط تهران و دمشق از زبان تحلیلگران بیان می‌شود،‌هنوز اظهار نظری قطعی در مورد اینکه جمهوری اسلامی برنامه‌ یا طرحی برای دوران پس از اسد داشته باشد،‌مطرح نشده است.

یک دیپلمات آسیایی در تهران می‌گوید، همه اتفاق‌ها در پشت پرده رخ می‌دهد. وی می‌افزاید: شاید ایران برای حفظ نفوذ خود در منطقه به حزب‌الله یا دیگر گرو‌های شیعه نزدیک‌تر شود.

اما ایالات متحده می‌گوید،‌ایران با کمک مالی و تجهیزاتی به سوریه،‌به اسد در سرکوب مخالفان کمک کرده است. اتهامی که جمهوری اسلامی آن را رد می‌کند.

مقامات ایران هنوز امیدوارند که اسد در فرونشاندن موج اعتراض‌ها موفق شود. از سوی دیگر تهران امیدوار است که تلاش‌های بین‌المللی برای تحت فشار قرار دادن اسد با توجه به نگرانی‌های جدی از ایجاد فرقه‌گرایی بین شیعیان و سنی‌ها در منطقه به دنبال سرنگونی اسد،‌کمرنگ‌تر شود.

عربستان سعودی که با مواضع آمریکا در مورد ایران در خصوص دخالت تهران در امور سوریه موافق است در صورت سرنگونی اسد به رقیب سرسخت ایران برای به دست گرفتن قدرت رهبری در منطقه تبدیل خواهد شد.

مسعود مروی،‌یک تحلیلگر سیاسی در ایران بر این عقیده است که سوریه می تواند به زمینه‌ای برای آمریکا و عربستان تبدیل شود تا در مقابل ایران موضع گیری کنند. همچنین فشار بیشتر بر اسد می‌تواند به آشوب‌های فرقه‌گرایانه در عراق،‌لبنان و بخش‌های دیگری از منطقه تبدیل شود که ایران در آنها نفوذ دارد.

این در حالی است که به دنبال موضع گیری ترکیه علیه اسد و محکومیت کشتار معترضان در سوریه،‌ایران رویکرد محتاطانه‌تری را دنبال می‌کند و اخیرا به اسد توصیه کرده با معترضان به توافق برسد.

ترکیه و ایران دو کشوری هستند که برای نفوذ بیشتر در خاورمیانه جدید رقابت می‌کنند و هر کدام الگویی را برای منطقه پیشنهاد می‌دهند. الگوی ایران اسلامی است و الگوی ترکیه سکولار و دمکراتیک.

برخی دیپلمات‌ها بر این باورند که ایران علاوه بر تلاش برای افزایش نفوذ در منطقه می‌کوشد از بحران‌‌های منطقه‌ای مانند بحران فلسطین – اسرائیل به نفع خود بهره‌برداری کند. رهبران ایران در ماه‌های نخست بهار عربی این تحولات را مثبت ارزیابی کردند اما تحلیلگران می‌گویند که ماهیت بهار عرب بیشتر سکولار است.

به هر ترتیب شماری از کارشناسان مسائل سیاسی می‌گویند که بحران در سوریه در داخل ایران نیز تاثیرگذار بوده است و اختلافاتی در این زمینه بین مقامات ایجاد شده است.

محمد صدر،‌ معاون سابق وزارت امور خارجه ایران در وب سایت خود می‌نویسد،‌ اگر دولت احمدی‌نژاد در موضع بهتری در جامعه بین المللی قرار داشت،‌ایران می‌تواند نقش واسطه ایفا کرده و بحران سوریه را کنترل کند.