سردرگمی امریکا در قبال افغانستان و پاکستان

افغان ها بی شک به کمک های بین المللی نیازمندند و روی میانجی گری کشورهای بزرگ برای رفع سوءتفاهمات نوپدید با اسلام آباد حساب می کنند. البته در این هنگامه، اظهارنظر احساسی حامد کرزی که گفت "اگر روزی امریکا به پاکستان حمله کند، کشورش در کنار پاکستان قرار می گیرد نه امریکا"، کمی تعجب برانگیز بود ولی همین نکته نشان می دهد که افغانستان به میزان تاثیرگذاری پاکستان بر امنیت و زیست مردم کشورش واقف است و نیک می داند که بدون اراده پاکستان، یک روز خوش بر افغان ها نخواهد گذشت.

هیلاری کلینتون نیز در سفر خود به اسلام آباد تلاش کرد اختلافات بوجود آمده میان واشنگتن و اسلام آباد را بر سر عملکرد پاکستان در مبارزه علیه تروریسم و همکاری با برخی گروه ها یا سرکردگان گروه های مسلح شورشی مرتفع کند و از دولت این کشور بخواهد تا عزم، جدیت و صداقت خود را در این راه نشان دهد.

امریکا به هیچ وجه خواهان تیره شدن روابط پاکستان با خود و افغانستان نیست و چالش میان سه دولت را به منزله پیچیده تر شدن پروسه صلح و امنیت در افغانستان می داند.

از سوی دیگر اجلاس استانبول نزدیک است و قرار است ترکیه میزبان کشورهای منطقه باشد تا درباره آینده صلح در افغانستان و نحوه همکاری کشورهای همسایه مذاکره کنند. رفت و آمدهای دیپلماتیک میان این کشورها در جریان است و به نظر می رسد کوشش می شود ایران و هند و پاکستان هم در اجلاس حضور یابند و نقشی پررنگ تر در این باره ایفا کنند.

هنوز خبرهای قطعی درباره حضور نمایندگان این سه کشور و حتی عربستان در اجلاس استانبول مخابره نشده و معلوم نیست با وجود شکاف ها و سردی روابط میان برخی از دولت های مدعو، چگونه می توان تصمیماتی همه جانبه درباره مشارکت در امور امنیتی و سازندگی افغانستان اتخاذ کرد.

طی هفته های گذشته اختلاف های افغانستان با پاکستان بالا گرفته است. از سوی دیگر کابل به دهلی نو نزدیک شده و این موضوع خوشایند اسلام آباد نیست. تهران هم از خیلی وقت پیش به خاطر دخالت های غرب در امور افغانستان، پای خود را از قضایا بیرون کشیده بود. عربستان نیز اگر بنا باشد در اجلاس حضور یابد بر حجم تضادها خواهد افزود.

در بیرون از دایره کشورهای منطقه ای، امریکا همچنان می کوشد نظر شورشیان را به پروسه صلح معطوف کند؛ پروسه ای که به قول اغلب کارشناسان با مرگ برهان الدین ربانی باید به خاک سپرده شود. با این وصف هیلاری کلینتون ‌وزیر خارجه امریکا در سخنانی در کمیته امور خارجی مجلس نمایندگان کشورش گفت: واشنگتن به دنبال اجرای سه استراتژی جنگ، مذاکره و بازسازی به طور همزمان در افغانستان و پاکستان است.

او گفت: "با همکاری گسترده دولت‌های افغانستان و پاکستان شانس موفقیت در این سه مرحله بسیار افزایش یافته است." ولی به نظر می رسد این سخن چندان ریشه در واقعیت موجود ندارد و بیشتر به یک خواسته شبیه است و در حال حاضر تحقق آن امکان پذیر نیست.

کلینتون حتی اذعان کرده است که امریکا حاضر به مذاکره مشروط با ملاعمر رهبر طالبان است. امریکا امیدوار بوده و هست که پس از ماجرای ترور اسامه بن لادن و چند تن دیگر از سرکردگان طالبان و القاعده، بتواند آنها را وادار به تسلیم یا پذیرش مذاکرات مشروط کند؛ ولی هنوز این اتفاق رخ نداده و درگیری و ناامنی در مناطق جنوبی افغانستان ادامه دارد.

کلینتون به تاکید گفته است که مسئولان نظامی و غیرنظامی پاکستان باید برای تحت فشار گذاشتن شبکه حقانی در مرزها و نابودی پناهگاه‌های امن آنها کمک بیشتری کنند. او گفته ضرورت این مسئله را با اسلام آباد در میان گذاشته و امیدوار است آنها به مذاکرات جدی در این خصوص جامه عمل بپوشانند. این در حالی است که پاکستان همچنان ادعای همکاری یا حمایت از گروه های امثال حقانی را رد می کند و معتقد است چنین دسیسه ای وجود ندارد و برخلاف آنچه می گویند، از همه توانش برای مبارزه با تروریسم استفاده کرده است.

روند تعاملات و تصمیمات دولت امریکا در قبال پاکستان و افغانستان از نوعی سردرگمی و تشویش حکایت دارد. آنها هم به دنبال مذاکره با سران شورشیان هستند، هم پاکستان را متهم می کنند و زیر فشار می گذارند، هم از روش های ترور و تعقیب و گریز در خاک پاکستان دست برنداشته اند و هم بر تقویت روابط با اسلام آباد و لزوم شراکت این کشور در این پروسه سخن می گویند. به نظر می رسد استراتژی ای که خانم کلینتون از آن به عنوان استراتژی سه گانه "جنگ، مذاکره و بازسازی" یاد می کند، در عمل جوابگو نبوده و یا دست کم موجب همراهی کشورهای منطقه - به خصوص پاکستان - با آن نشده است. امریکایی ها معتقدند بی مسئولیتی و عدم تعهد پاکستان، روند موجد را کند و دچار اختلال کرده است اما حتی اگر این موضوع صادق و روا باشد، باز باید گفت که مدیریت پاکستان و کشورهای منطقه را خود واشنگتن برعهده داشته و اگر قصور و خیانتی در این بین رخ داده، ناشی از سردرگمی و بی توجهی امریکایی ها بوده است.