شکل گیری پرونده‌های سه گانه علیه ایران

چنانچه بان کی مون؛ دبیرکل سازمان ملل متحد دیروزاعلام کرد که مدارک مربوط به ادعای مقامات رسمی‌آمریکا مبنی بر نقش ایران در طرح ترور سفیرعربستان سعودی در واشنگتن که از آن تحت عنوان "تهدید صلح و امنیت بین المللی " یاد شده را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع داده است.

اولین ارزیابی احمد شهید، گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد در مورد "نقض حقوق بشر" در ایران نیز که روز شنبه به طور رسمی‌منتشر شد، امروز در نشست دو روزه‌‌ کمیته حقوق بشر سازمان ملل که در ژنو برگزار شده است، مورد بررسی قرار گرفت. به گزارش دویچه وله؛ در روز دوم این نشست، مقام‌های جمهوری اسلامی‌بایست به پرسش‌های ۱۸ کار‌شناس مستقل درباره موارد نقض حقوق بشر در ایران پاسخ ‌دهند.

در عین حال باراک اوباما؛ رئیس جمهور دموکرات امریکا نیز روز شنبه از بازرسان آژانس بین‌‌المللی انرژی اتمی‌درخواست کرد تا اطلاعات طبقه‌بندی شده‌ای که مدعی تسلیحاتی بودن اهداف هسته‌ای ایران است را منتشر کنند.

اما در فضای جنجالی و پرشتاب رسانه ای، سیاسی، حقوقی و تبلیغاتی که باراک اوباما با چیره دستی کامل توانست علیه جمهوری اسلامی‌ایران در نظام بین الملل ایجاد کند، وبه همین جا هم بسنده نکرد و از احتمال استفاده از هر گزینه ای علیه ایران سخن به میان آورد؛ دایان فاین‌ستاین، رئیس کمیته اطلاعاتی سنای آمریکانیزاعلام کرد: "ایالات متحده آمریکا و جمهوری اسلامی‌در «مسیر تصادم با یکدیگر» قرار دارند."

هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در همین راستا اظهار داشت: "وقتی ایران امنیت جهانی را تهدید می‌کند و یا سوریه مردم خود را مورد حمله قرار می‌دهد، ما با راهکارهای موثرتر و هدفمندتر، واکنش نشان خواهیم داد. ما نه تنها تحریم علیه رهبران و نظامیان ایران را به اجرا خواهیم گذاشت، بلکه اقدامات پیچیده تری برای قطع رژیم ایران از منابع بانکی، بیمه و صنایع کشتیرانی و شرکت‌های وابسته به آن‌ها به کار خواهیم گرفت. ما هزینه اقتصادی اینگونه رفتارهای غیرقابل قبول را بالا خواهیم برد و منابع تغذیه کننده اینگونه رفتارها را قطع خواهیم کرد."

اما کلینتون چین را هم در کنار ایران و سوریه بی نصیب نگذاشته است و با ادبیاتی دو پهلو در ارتباط با رفتار چین در تجارت جهانی گفته است: "آن‌ها تلاش می‌کنند از سیستم به نفع خودشان و علیه ما استفاده کنند. چین در حال حاضر به بازار ما وابستگی زیادی دارد. از این رو ما اهرم‌ها و توانایی‌های خاصی داریم که می‌توانیم بر سیر وقایع در آینده تاثیر بگذاریم. ما هم پیمانانی داریم که در گذشته نداشتیم. بنابراین اکنون کاملاً به موقع و مناسب است که در مقابل چین بایستیم و بگوییم رفتار شما قابل قبول نیست."

چین یکی از اعضای دائم شورای امنیت است که از حق وتو برخوردار است و به تازگی همراه با روسیه قطعنامه علیه سوریه را در شورای امنیت وتو کردند. و حالا بحث پرونده‌های ایران در شورای امنیت در حال مطرح شدن است که نمی‌توان بی ارتباط به اختلافات پولی چین و امریکا از این سخن دو پهلوی خانم کلینتون و مطرح کردن آن در کنار اختلافاتشان با سوریه و ایران گذشت.

اما در کنار فشارهای سیاسی، حقوقی، تبلیغاتی و همچنین تهدید‌های نظامی‌ امریکا علیه ایران در چند روز اخیر، گویا سفیران این کشور که روز شنبه در راه مسکو بودند هنوز به خاک این کشور پا نگذاشته اند ولی پرونده اتهام ترور سفیر عربستان خیلی سریع از سوی امریکا و عربستان به شورای امنیت ارجاع داده شد.

به گزارش خبرگزاری اینترفکس، در حالی که روسیه دیروز اعلام کرد که پیش از موضع گیری در مورد اتهامات تازه علیه ایران در مورد ترور سفیر عربستان در واشنگتن، خواهان بررسی شواهدی است که آمریکا می‌گوید علیه ایران دارد؛ سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه اعلام کرد که آمریکا در حال اعزام نمایندگانش برای بحث درباره این ادعاها با روسیه است. اما از زمان دقیق ورود آنها به خاک روسیه خبر نداد.

چالشی بزرگ برای ایران

در حالی که مقام‌های رسمی ‌جمهوری اسلامی‌ به کرات اتهامات عربستان و امریکا را تکذیب کرده اند، اما فضای فشاری که باراک اوباما کمتر از یک هفته بر ایران وارد کرده است به گونه ای سنگینی می‌کند که علی اکبر صالحی، وزیر امور خارجه، در دیداری که با نمایندگان اتاق بازرگانی ایران داشت، گفت: "در ۳۲ سال گذشته، جمهوری اسلامی ‌ایران اینقدر تحت فشارهای اقتصادی و سیاسی نبوده است."

صالحی این مساله را «چالشی بسیار بزرگ» خواند و گفت: حالا باید دید که چگونه می‌توان از این چالش به عنوان یک فرصت استفاده کرد و اگر فرصت نیست چگونه می‌توان آن را به فرصت تبدیل کرد."

یکی ازچالش‌هایی که اکنون جمهوری اسلامی ‌خیلی سریع با آن درگیر شده است این است که آمریکا همزمان می‌خواهد چند پرونده از ایران را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارجاع دهد تا به بحث گذاشته شود.

نخستین پرونده، پرونده صلح آمیز هسته ای ایران است که از چند سال پیش موضوع آن در سازمان ملل متحد باز بوده ولی الان می‌خواهند آن را گسترش دهند. در همین زمینه آقای اوباما از بان کی مون، مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی ‌خواسته است که یکسری مطالب جدیدی را بگوید تا از این طریق پرونده ایران در شورای امنیت بتواند جایگاه وسیع‌تری پیدا کند.

دومین پرونده ای که قرار است به شورای امنیت ارجاع داده شود، پرونده حقوق بشراست که بر اساس مصوبه سازمان ملل متحد در مورد جنایت علیه صلح و امنیت بشری است که در آن 6 اتهام را که می‌تواند پرونده ای را به سازمان ملل ببرد، ذکر می‌کند. از این 6 اتهام یکی نقض مکرر و سیستماتیک حقوق بشر است. دیگری تروریسم بین المللی است و همچنین کشتار دستجمعی و غیره.

بر اساس این مصوبه سازمان ملل متحد که در کمیسیون حقوق بین الملل بوده، دو تا از این موضوعات پر ایران را می‌گیرد. یکی نقض مکرر و سیستماتیک حقوق بشر است که در این صورت بر اساس گزارش حقوق بشر آقای احمد شهید در سازمان ملل متحد؛ این پرونده می‌تواند به شورای امنیت برود.

مورد دیگر بر اساس تروریسم بین الملل است که بر پایه شکایت عربستان و ایالات متحده امریکا این پرونده هم دیروزتوسط بان کی مون، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی ‌به شورای امنیت ارجاع داده شد تا در جلسه ای در آنجا بحث شود. و اگر در رابطه با تروریسم بین الملل ادله آنان ثابت شود، یک پرونده جدید برای ایران باز می‌شود.

پس با توجه به عمکردهای سریع امریکا، اکنون دو پرونده نقض مکرر و سیستماتیک حقوق بشر و همچنین پرونده تروریسم بین المللی در چارچوب جنایت علیه صلح و امنیت بشری در مورد ایران مطرح شده است.

اما پرونده نخست که در رابطه با برنامه صلح آمیز هسته ای ایران است در ارتباط با فصل 7 منشور و ماده 39 سازمان ملل متحد است که می‌گوید: "تهدید برای صلح". زیرا شورای امنیت نام فعالیت هسته ای ایران را گذاشته "تهدید برای صلح"، بنابراین از این بابت پرونده نخست ایران به شورای امنیت رفته است.

پس باوجود اینکه هر سه این پرونده‌ها به شورای امنیت می‌رود، ولی دو پرونده نقض حقوق بشر و تروریسم بین المللی از یک جنس هستند و پرونده هسته ای ایران از جنس دیگری است.

کدامیک از پرونده‌های ایران به شورای امنیت می‌رود؟

اگر پرونده اتهام ترور که به شورای امنیت ارجاع داده شده است مورد بحث قرار گیرد، نتیجه قطعی نخواهد داشت و با حداکثر فشاریی که عربستان و امریکا وارد کنند، تنها به صدور یک بیانیه از سوی رئیس جلسه و برای انتشار در مطبوعات ختم می‌شود که از لحاظ حقوقی لازم الاجرا نیست. احتمالا در این مقطع امریکا و عربستان نمی‌توانند بیشتر از این کاری انجام دهند. به این دلیل که مسئله ترور خیلی تازه است و امریکایی‌ها هنوزهیچ سندی ارائه نداه اند و اعضای شورای امنیت نیز هنوز متقاعد نشده اند و در عین حال جزئیات آن را نمی‌دانند.

ضمن اینکه باید به یک نکته تاریخی در این مورد هم اشاره کرد و آن اینکه در زمان حمله امریکا به عراق که بدون مجوز شورای امنیت صورت گرفت، آقای پاول وزیر خارجه دولت بوش پسر در آن زمان اعلام کرد که عراق به سلاح هسته ای و کشتار جمعی دست یافته است و همین سخن دولت بوش پسر بود که لشکرکشی به عراق را توجیه می‌کرد. البته بعدا مشخص شد که این حرف‌ها دروغ بوده است. بنابراین، اعضای شورای امنیت به طور ناخوداگاه این خاطره تاریخی را در زمان بحث بر سر اتهام ترور سفیر عربستان در شورای امنیت به یاد خواهند آورند و در مقایسه با آن، با احتیاط بیشتری نسبت به پرونده جدید ایران در شورای امنیت برخورد خواهند کرد. به خصوص اینکه هنوز هیچ نکته ای از جزئیات اتهامات امریکا روشن نیست و اعضای شورای امنیت هم به این سادگی متقاعد نمی‌شوند که بخواهند تصمیم جدی برای صدور قطعنامه ای علیه ایران در شورای امنیت بگیرند. نهایت این است که در این مقطع اگر جلسه ای با سرعت برگزار شود و اگر بخواهند به یک جمع بندی برسند، این است که رئیس جلسه بیانیه ای در این زمینه برای مطبوعات صادر کند و نه صدور یک قطعنامه شورای امنیت.

در زمینه اینکه قرار است پرونده حقوق بشر ایران نیز به شورای امنیت برده شود، این هم حرف تازه ای است و خیلی قابل دفاع نیست که مسئله حقوق بشر ایران به شورای امنیت برود.

در نهایت می‌ماند پرونده برنامه صلح آمیز ایران در شورای امنیت سازمان ملل متحد که به احتمال زیاد و بر اساس شواهد موجود، امریکا و هم پیمانش می‌خواهند که از مسئله حقوق بشر و مسئله اتهام ترور در رابطه با پرونده هسته ای ایران بهره برداری سیاسی، تبلیغاتی و حقوقی کنند.

در واقع این احتمال وجود دارد که آنان بخواهند از طریق دو پرونده جدید‌تر حقوق بشر و تروریسم بین المللی، از فضا سازی بین المللی به منظور تاثیرگذاری بیشتر بر پرونده هسته ای بهره برداری کنند.

مسیر حرکت این رویداد‌ها به این امر بستگی دارد که دستگاه دیپلماسی ایران چقدر می‌تواند برای حل این بحران بین المللی که با یک پرونده قدیمی‌ و 2 پرونده جدید در شورای امنیت گره خورده است؛ فعال باشد و در عین استفاده از فرصت‌های اندک از بزرگترین چالش‌ها برای تبدیل آنها به فرصت‌ها بهره برداری کند و جزئیات این پرونده‌ها را برای اعضای شورای امنیت توضیح دهد.

آیا دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند از موضع گیری روسیه به نفع خود و علیه عربستان و امریکا در پرونده اتهام ترور استفاده کند؟

آیا دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند در زمینه پرونده حقوق بشر پیروز از میدان مبارزه بیرون بیاید؟

و در نهایت آیا دستگاه دیپلماسی ایران می‌تواند اقدامات بعدی اعضای شورای امنیت را در خصوص پرونده صلح آمیز هسته ای که در فضای تازه ای در فصل 7 منشور سازمان ملل متحد در حال گسترش است، بگیرد؟

امروز سفرای کشورهای خارجی در تهران از سوی علی اکبر صالحی به وزارت امور خارجه تهران فرا خوانده شدند تا پیام رسمی‌ ایران از طریق این سفرا به دولت‌های متبوعشان منتقل شود.  به همین منظور نیز وزیر امور خارجه ایران امشب وارد ترکیه می‌شود تا در چارچوب فعالیت‌های دیپلماتیک و به منظور حل این بحران بین المللی بازی برد- برد، باخت-باخت، برد-باخت و یا باخت- برد را آغاز کند.

بر خلاف بازی پر سرعت و سرسام آور آقای اوباما ولی باز هم می‌توان در میدان آرام و توام با متانت دیپلماسی گام برداشت و جلوی وقوع هر رویداد خشونت آمیزی را که می‌تواند منجر به دادن هزینه‌های سنگینی برای هر کشوری در منطقه و نظام بین الملل شود را از پیش گرفت.

رمز موفقیت دیپلماسی در این است که بر خلاف جنگ طلبی‌های سناتورها و سیاستمداران امریکایی و دودوزه بازی‌های برخی از همسایگان ایران، می‌توان حتی تحت بدترین شرایط مانع از وقوع هر جنگی شد. حتی اگر حریف مقابل قدرت برتر جهان باشد.