سرود ملی عراق از ابتدا تا امروز

سرود ملی عنوانی است که به قطعه موسیقی و یا سرودی خاص که از سوی دولت ها تعیین می گردد و نماد شنیداری رسمی یک کشور است، اطلاق می گردد. تعیین و مقبولیت سرود ملی در داخل و خارج هر کشور، ارتباط تامی با مشروعیت نظام حاکم بر آن کشور دارد.

 

از این رو پیدایش و تغییر سرود ملی را می توان به عنوان یکی از مهم ترین ابعاد تغییرات کلان سیاسی در هر کشور در نظر گرفت. با تحلیل محتوای هر سرود ملی می توان به اهمیت گذاره های بنیادین اندیشه سیاسی نظام های سیاسی در کشورها ( و نه لزوما ملتها که تاثیر کمی بر انتخاب سرودهای ملی دارند) پی برد.

 

پیدایش سرود های ملی ارتباط اساسی با تاسیس دولت - ملت های (State-nation) مدرن در جهان دارد. دولت- ملت های جدید در قرون نوزدهم و بیستم اساسا در پی یافتن شماری از عناصر هویت بخش و متمایز کننده بودند تا بدان وسیله بتوانند درعین جداسازی خود از دولت - ملت های پیرامونی، نوعی حس انسجام بخش را در داخل حوزه سرزمینی خود تعیین کنند.

 

سرودهای ملی نیز که به طور عمده از دو عنصر موسیقی و آواز بهره می برند، توانستند کمک شایانی به این مهم بنمایانند. اگر سرودهای ملی عموما به عنوان مضامینی ملی و واحد در نظر گرفته می شوند، بسیاری از اقوام و گروه های قومی نیز دارای نمونه های مشابهی هستند که با تسامح می توان آن ها را نیز سرودهای ملی به حساب آورد ( سرود هایی که آرمان های یک گروه قومی را به تصویر می کشد، اما لزوما در قالب یک کشور خاص درنظر گرفته نمی شود). با این وصف، تعیین رسمی و مشروعیت بین المللی را می توان از عناصر اصلی تمایز سرود ملی با سرودهای ملی گرایانه در نظر گرفت.

 

سرودهای ملی به صورت های مختلف و اغلب به زبان رسمی کشورها اجرا می شود. در برخی کشورها که دارای بیش از یک زبان رسمی هستند، اغلب سرود ملی به زبان های رسمی کشور نیز وجود دارد. به عنوان نمونه در کشور سوئیس، سرود ملی به چهار زبان رسمی فرانسه، آلمانی، ایتالیایی و رومانیایی وجود دارد.

 

نمونه ای دیگر آفریقای جنوبی است که دارای یازده زبان رسمی است. در سرود ملی این کشور عباراتی از پنج زبان از یازده زبان رسمی این کشور وجود دارد. موارد استفاده از سرودهای ملی نیز متعدد است. سرود های ملی اصولا در مواردی که نیاز به اشاره نمادین به یکی کشور باشد مورد استفاده قرار می گیرند.

 

بارزترین نمونه این کاربرد، استفاده از سرودهای ملی در مراسم اهدا جوایز ورزشی به قهرمانان ملی است.

 

احتمالا مهم ترین رویداد بین المللی که سرودهای ملی کشورها به طرز بارزی در آن نواخته می شود، مسابقات المپیک است که هر چهارسال یکبار برگزار می گردد. نواخت سرود ملی کشورها در مسابقات المپیک، علاوه بر پیروزی های ورزشی، موفقیت سیاسی بزرگی برای کشورها به شمار می آید.  

 

بررسی سرودهای ملی کشورهای جهان نشان می دهد که این سرودها عمدتا به تاریخ، فرهنگ، شخصیت های تاریخ ساز، دشمنان و آرزوهای کلان کشورها اشاره دارد. برخی سرود هت ویلهلموس (Het Wilhelmus) هلند که طی سالهای ۱۵۶۸ تا در ۱۵۷۲ در خلال جنگ های هشتاد ساله به رشته تحریر درآمده را قدیمی‌ترین سرود ملی جهان دانسته‌اند.

 

سرودهای ملی با تغییرات اساسی نظام های سیاسی در کشورها گاه دستخوش تغییر می شوند. تاریخ سیاسی جهان نمونه های متعددی از تغییر سرود ملی را در خود ثبت نموده است. تغییر سرود ملی کشورها در موارد بسیاری همراه با تغییر در پرچم و نشان ملی کشورها بوده است.

 

یکی از نمونه های متاخر تغییر سرود ملی در جهان، تغییر سرود ملی ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و تغییر سرود ملی اسپانیا در زمان ژنرال فرانکو در اسپانیا بود. با روی کار آمدن ژنرال فرانکو سرود ملی کشور تغییر یافت و با سقوط او عبارات و اشعار سرود ملی که فاشیستی پنداشته می شد، از سرود ملی ساقط گردید. هم اکنون سرود ملی اسپانیا فاقد شعر است.

 

کشور عراق در سال 1932 پس از حدود یک دهه کشمکش سیاسی میان گروه های قومی- مذهبی عراقی از یک سو و دولت بریتانیا از سوی دیگر به عنوان کشوری مستقل به عضویت سازمان ملل متحد درآمد. در این دوره ملک فیصل، فرزند شریف حیسن، با حمایت بریتانیا پادشاه عراق به شمار می رفت.

 

اولین سرود ملی عراق « سرود سلطنتی » نام داشت. موسیقی این سرود توسط ستوان آ. چافون، ستوان انگلیسی و رئیس گروه موسیقی ارتش عراق، نواخته شده بود. این سرود در تمام دوره حکومت خاندان سلطنتی عراق در کشور رایج بود و اصولا در هنگام ورود پادشاه عراق به مراسم رسمی نواخته می شد. این سرود ملی فاقد کلام و شعر بود. 

 

نظام سلطنتی عراق در 14 ژوئیه 1958 توسط عبدالکریم قاسم، نظامی چپ گرای عراقی، برای همیشه ساقط شد. انقلابیون سرود سلطنتی عراق را تغییر دادند و سرودی پان عربیستی را جایگزین آن نمودند. دومین سرود عراق که «میهن من!» ( به زبان عربی « موطنی » ) نام داشت، از سال 1959 تا 1965 به عنوان سرود ملی این کشور نواخته می شد.

 

عبدالسلام محمد عارف در8 فوریه 1963 بر علیه حکومت عبدالکریم قاسم دست به کودتا زد و با قتل قاسم در ساختمان رادیو بغداد توانست رژیم جدیدی را در عراق مستقر نماید. عارف در بسیاری زمینه ها ملهم از مصر بود.

 

در سال 1965 عراق که اندیشه اتحاد با مصر و سوریه و کشورهای خلیج فارس را در سرمی پروراند، سرود مصر را به عنوان سرود ملی خود انتخاب نمود. این سرود « هان ای سلاحم! » نام داشت. با اینکه در سال 1979 سرود ملی مصر عوض شد؛ اما عراق این سرود را تا سال 1981 حفظ کرد. در این سال سرود ملی عراق بار دیگر تغییر یافت. 

 

سومین سرود ملی عراق در سال 1979 توسط صدام حسین به عنوان سرود ملی عراق انتخاب شد. این سرود « سرزمین دجله و فرات » ( ارض الفراتین ) نام داشت. موسیقی این سرود توسط « ولید جرج غلیمه »، موسیقیدان لبنانی، و شعر آن توسط « شفیق عبدالجبار الکمالی » سروده شده بود. این سرود از سال 1979 تا سقوط صدام در سال 2003 در عراق به عنوان سرود ملی مورد استفاده قرار می گرفت.

 

مضامین این سرود به خوبی ماهیت اندیشه حزب بعث در داخل و خارج عراق نشان می دهد. این سرود در دو نسخه مختصر و مفصل تهیه شده بود. در بخش دوم این سرود آشکارا به حزب بعث اشاره شده و حکومت استبداد هارون الرشید عباسی را به عنوان الگوی حکومتی خود مطرح می کند. در این سرود، عراق به عنوان پیش قراول نهضت اعراب معرفی شده است.

 

پس از سقوط صدام حسین در سال 2003، سرود « سرزمین دجله و فرات » حذف و به جای آن سرود « میهن من » ( به زبان عربی « موطنی » ) به صورت اضطراری جایگزین سرود پیشین گردید. این سرود در در سالهای 1959 تا 1965 در دوره حکومت عبدالکریم قاسم و اوائل دوره عبدالسلام عارف سرود ملی عراق بود.

 

این سرود، یک سال پس از سقوط صدام و حزب بعث از حکومت عراق به صورت رسمی به عنوان سرود ملی عراق انتخاب گردید. شعر این سرود توسط « ابراهیم طوقان » شاعر فلسطینی در حوالی سال 1934 به رشته تحریر در آمده است. این سرود در ابتدا توسط « محمد فلیفل » (1899-1985) خواننده مشهور لبنانی خوانده شد.

 

شعر ابراهیم طوقان، نغمه مشهوری در سطح کشورهای عربی است. این شعر در خلال شورش های ملت فلسطین علیه قیمومیت انگلیس بر فلسطین و مهاجرت یهودیان به فلسطین در سال های 1936 - 1939 توسط ملت فلسطین به طور وسیع خوانده می شد و هنوز هم نزد بسیاری به عنوان سرود ملی غیر رسمی فلسطین درنظر گرفته می شود.

 

 

نظام دموکراتیک حاکم بر عراق درصدد است تا به وسائل گوناگون هویت جدیدی را برای دوره سیاسی پس از سقوط صدام فراهم آورد. بدیهی است این امر از یک سو با تلاش برای جداسازی خود از حکومت پیشین و از سوی دیگر با سعی در فراهم آوری مواد نظری لازم برای بنای عراقی دموکراتیک ملازم است.

 

از این رو قابل پیش بینی است که حکومت عراق در سال های آینده سرود ملی جدیدی را طراحی کند. بنابر برخی خبرها در اکتبر 2005 زمزمه هایی در مورد تلاش برای انتخاب سرود ملی عراق صورت گرفت. از لحاظ نظری تنها چیزی که بقای سرود ملی آینده عراق را تضمین خواهد کرد، دوری از جانبداری از اندیشه حزبی خاص و اشاره به عراق به عنوان واقعیتی یکپارچه از لحاظ تاریخی و جغرافیائی است.