سفر ناگهانی وزیر خارجه ایران به دمشق ؛ چرا؟

وزیران امور خارجه ایران، قطر، سوریه و عمان در یک جلسه از پیش اعلام نشده در فرودگاه دمشق با یکدیگر دیدار گفت و گو کردند.

 

بنا به گزارش­ها محور مذاکرات دو طرف درباره تحولات لبنان از جمله بحران انتخاب رئیس جمهوری آن کشور و نشست اتحادیه عرب که قرار است ظرف روزهای آینده در دمشق برگزار شود، بود.

 

هیچ منبع خبری تاکنون نتوانسته از جزئیات این دیدار خبری منتشر کند. اما گفته می­شود این گفت و گوها در رستورانی در نزدیکی فرودگاه دمشق انجام شده است.

 

همچنین روزنامه الشرق­الاوسط گزارش داد، پس از انجام این دیدار وزیران امور خارجه ایران و سوریه فورا دمشق را به مقصد پایتخت­هایشان ترک کردند اما ساعاتی پس از آن منابع خبری گزارش دادند، منوچهر متکی با ولید معلم، وزیر امور خارجه سوریه، دیدار داشته و با وی درباره تحولات لبنان، چگونگی انتخاب رئیس جمهور این کشور و بحران فلسطین به مذاکره پرداخته است. روزنامه الشرق­الاوسط گزارش داده است که دیدار متکی با ولید معلم قبل از ملاقات با چهار وزیر امور خارجه در فرودگاه دمشق صورت گرفته است.

 

برخی دیپلمات­های حاضر در این ملاقات گفته­اند، محور مذاکرات درباره مناقشه­های لبنان و در ادامه گفت و گوهای وزیر امور خارجه ایران با وزیر امور خارجه عربستان سعودی که هفته گذشته در قاهره پایتخت مصر انجام شده بود صورت گرفته است.

 

گفته می­شود در این نشست پیشنهادهای مطرح شده از سوی اتحادیه عرب و شورای عالی همکاری خلیج فارس مورد بررسی و تبادل نظر قرار گرفته اما درباره نتایج آن هیچ خبری مخابره نشده است.

 

با این حال روزنامه الشرق­الاوسط گزارش داد، در نهایت وزیر امور خارجه سوریه به عنوان نماینده دولت دمشق به صورت سری موافقت کشورش را با پیشنهاد مقدماتی شورای عالی همکاری خلیج فارس برای حل بحران لبنان ابراز داشته و پذیرفته که این پیشنهاد در نشست سران اتحادیه عرب که قرار است در روزهای 29 و 30 مارس در دمشق برگزار شود، مورد بررسی قرار گیرد.

 

یکی از دیپلمات­های حاضر در این جلسه که نخواست نامش فاش شود در این باره گفت:« حضور منوچهر متکی، وزیر خارجه ایران، در این نشست بسیار پررنگ بود و بسیار واضح است که ایران به مصلحت خود می­داند که نقشی اساسی در تحولات لبنان بازی کند.»

 

سفارت ایران در دمشق نیز اعلام کرده، وزیر امور خارجه ایران تنها برای چند ساعت در دمشق توقف کرده و با ولید معلم، همتای سوری خود ملاقات کرده است.

 

بنا به گفته سفارت ایران در دمشق، منوچهر متکی در راه بازگشت از خارطوم پایتخت سودان به دمشق آمده است.

 

بنا به گزارش­ها متکی قصد داشته با فاروق الشرع، معاون اول رئیس جمهوری سوریه نیز دیدار داشته باشد که این ملاقات لغو شد.

 

سفر متکی به دمشق به فاصله دو روز پس از سفر پرویز داوودی، معاون رئیس جمهوری ایران، به این کشور صورت گرفته است. داوودی در این سفر با بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه، فاروق الشرع معاون وی و محمد ناجی عطری، نخست وزیر سوریه، دیدار کرده بود.

تاکنون جزئیات بیشتری از دیدار چهار وزیر امور خارجه منطقه در دمشق منتشر نشده است. اما بسیار واضح است که سایه نشست اتحادیه عرب که دمشق میزبان آن خواهد بود، بر این مذاکرات سایه انداخته بود.

 

سوریه به شدت نگران است که میزبانیش در نشست اتحادیه عرب بواسطه بحران لبنان و انتخاب نشدن رئیس جمهوری آن به چالش کشیده شود و چهره­ دیپلماتیک آن را مخدوش کند. بویژه این که حامیان نخست وزیر لبنان در برابر دمشق بر سر بحران جاری انتخاب رئیس جمهوری موضع گرفته­اند و حتی حاضرند سوریه وارد نظامی شود، اما موضوع لبنان حل و فصل شود.

 

کشورهای حاشیه خلیج فارس بویژه عربستان سعودی از جمله این کشورها هستند. ادامه بحران کنونی سبب شده، سرمایه­های کلان عربستان در لبنان به مخاطره بیافتد و تهدیدهای سیاسی نیز علیه سرمایه­های سیاسی ریاض روز به روز شدیدتر شود.

 

از این رو اگر نشست اتحادیه عرب بدون حضور لبنان انجام شود، ضربه بزرگی به اعتبار سوریه وارد خواهد آمد و چه بسا در این نشست از سوی سران کشورهای حاضر و حامی دولت لبنان به شدت مورد انتقاد قرار گیرد.

 

اما از سوی دیگر این نشست، امتیازهای بسیاری را نیز برای دمشق به همراه خواهد داشت. حداقل آن افزایش قدرت چانه­زنی سوریه در برابر دیگر کشورهای عربی و افزایش قدرت دیپلماسی خارجی آن خواهد بود. علاوه بر آن، موضع آن در برابر وقایع لبنان نیز به شدت افزایش خواهد یافت.

 

در این میان نگرانی کشورهای عربی نیز بسیار بالا است. بنا به گزارش­ها تهدید علیه جان فواد سنیوره نخست­وزیر لبنان به شدت افزایش یافته و در برخی محافل سخن از ترور وی می­رود.

 

از سوی دیگر کشورهای عربی از به تعویق افتادن انتخاب رئیس جمهوری لبنان به شدت نگران هستند و از آن بیم دارند که عدم حضور رئیس جمهوری لبنان در نشست دمشق ضربات بزرگ و جبران­ناپذیر سیاسی بویژه در عرصه سیاسی را متوجه آنها کند.

 

در آن صورت نفوذ کشورهای خارجی به لبنان آسان­تر خواهد شد، زیرا دیگر کشورهای عربی از قدرت لازم برای رو در رویی با نفوذ دیگر کشورها در لبنان برخوردار نخواهند بود.

 

در این میان نگرانی کشورهای عربی از حضور و نفوذ ایران در لبنان نیز مشهود است. بسیار واضح است که اعراب از قدرت گرفتن ایران در لبنان نگران هستند و به هیچ وجه تاب آن را ندارند که ایران قدرتی هم سطح با آنها در لبنان باشد. بویژه این که اکنون بواسطه افزایش قدرت و نفوذ حزب­الله در لبنان، قدرت و نفوذ ایران نیز به شدت افزایش یافته است.

 

حملات تند ملک عبدالله، پادشاه اردن، به ایران در مصاحبه با یک روزنامه آمریکایی دلیلی بر این مدعا است. وی در آن گفت و گو گفته بود، اگر دیر بجنبیم ایران به زودی تمام کشورهای عربی را از آن خود خواهد کرد و موقعیت دولتمردان عرب و متحد آمریکاییشان را به مخاطره خواهد انداخت.

 

بنابراین به وضوح می­بینیم که در تحولات لبنان که اکنون بر نشست اتحادیه عرب در سوریه نیز سایه انداخته، چهار طرف دخالت دارند. ایران، سوریه، عربستان سعودی و متحدانش و دیگر کشورهای عربی.

 

به همین دلیل هم می­توان فهمید که چرا وزیران امور خارجه ایران، عمان، قطر و سوریه در دمشق با یکدیگر گفت و گو می­کنند و از قضا محور گفت و گوهایشان همان چیزی است که وزیر امور خارجه ایران در قاهره با همتای عربستانی خود داشته است.