کدام یک دیپلماسی موفقی داشتند؟

دیپلماسی ایرانی: ایران، ترکیه ، مصر و عربستان چهار قدرت عمده در منطقه شناخته می شوند. در رابطه با نحوه برخورد این چهار کشور با تحولات اخیر منطقه و سیاست خارجی آنها و آینده منطقه با دکتر سید محمد صدر، معاون معاون عربی و آفریقایی وزارت امور خارجه دوران اصلاحات به گفتگو نشستیم که حاصل آن را می خوانید:

آقای دکتر، سیاست خارجی ترکیه در قبال تحولات اخیر خاورمیانه را چگونه ارزیابی می کنید؟
 

به نظر من ترکیه در قبال این تحولات بسیار عاقلانه عمل کرده است. این درایت مقامات دولت ترکیه را نه تنها در صحنه سیاست خارجی بلکه در عرصه داخلی هم شاهد بودیم. اردوغان اگر با صبر و تحمل عمل نمی‌کرد توسط ارتش ترکیه از بین می‌رفت ولی هنر او و حزب اعتدال و توسعه این بود که عصبانی نشدند، تندروی نکردند و با صبر انقلابی مسائل را پیش بردند و فضای داخلی ترکیه را در دست گرفتند. روز به روز هم خطر کودتای نظامیان را کمتر کردند. عین همین روش را در سیاست خارجی عمل کردند. ترکیه در مورد بحران لیبی نقش فعالی بازی کرد و جلسات گروه تماس لیبی در ترکیه برگزار شد. داود اوغلو به بن غازی سفر کرد و جزو اولین کشورهایی بود که شورای انتقالی لیبی را به رسمیت شناخت. در حال حاضر هم در مورد سوریه ترکیه به شدت فعال است. اگر توجه کنیم می بینیم که ترکیه در حال حاضر هم با بشار اسد در تماس است و هم با معارضین. در همین حال ترکیه علیه اسرائیل اقدامات تبلیغی و عملی  انجام می دهد. در کنار آن عضویت در ناتو را دارد و برای  عضویت در اتحادیه اروپا تلاش می کند. در کنار همه اینها از رشد اقتصادی خوبی برخوردار است و هدف گذاری جدی برای تبدیل شدن به یکی از اقتصادهای برتر جهان دارند.

عربستان تا چه حد توانسته است در این میان نقش مناسبی بازی کند؟
 

عملکرد عربستان سعودی مناسب نبوده است.عربستان در تحولات مصر از حسنی مبارک حمایت کرد. در تونس نیز از بن علی حمایت کرد. در بحرین نیز که با ارسال نیروی نظامی از آل خلیفه حمایت کرد.  در یمن نیز از علی عبدالله صالح حمایت می کند. این حمایت ها موجب شده است که این کشور از وجاهت خوبی در بین مردم کشورهای عربی برخوردار نباشد. از این رو می بینیم که الان اکثریت مردم بحرین با عربستان مخالفند. اکثریت مخالفان حکومت یمن با عربستان مخالفند و معتقدند که  آمریکا به کمک عربستان از رفتن صالح جلوگیری می‌کند. بعد از حضور نظامی در بحرین به لحاظ حقوق بشری نیز بسیار مورد شماتت قرار گرفته است. چرا که کشتار و شکنجه در بحرین وقتی شروع شد که ارتش عربستان وارد بحرین شد. از این رو مورد سرزنش سازمانهای بین المللی حقوق بشر قرار گرفت. ولی اگر بخواهیم در مورد قدرت این کشور سخن بگوییم، خصوصا از لحاظ اقتصادی این کشور تاثیر گذار است. اما علی رغم امکانات و توانایی های اقتصادی و نظامی، ولی نظر مردم منطقه نسبت به عربستان چندان خوب نیست.

وضعیت مصر را چگونه می بینیند؟ مصر یکی از کشورهای تاثیر گذار منطقه بود، به نظر شما تا چه حد می تواند به سرعت نقش گذشته خود را بازیابد؟
 

قطعا تحولات مصر بر کشورهای منطقه موثر است به این  دلیل که مصر به ما هو مصر قدرتمند است. حرکت مردم مصر و برکناری مبارک کار بسیار مهمی بود. چرا که مبارک حاکم قدرتمندی بود که حمایت اسرائیل و آمریکا را داشت. قطعا این کار بزرگی است و به تاثیر گذاری این کشور در منطقه منجر شده است. الان تنها نگرانی که در مصر وجود دارد اختلاف بین اخوان المسلمین و جوانان 6 آوریل است. اخوان المسلمین معتقد است  که جوانان تند روی می کنند و تجربه کافی ندارند. از طرف دیگر جوانان 6 آوریل می گویند اخوان المسلیمن محافظه کار است و با ارتش و شورای نظامی کنارآمده است. با این حال با توجه به موفقیتی که مصر ها در برکناری مبارک به دست آوردند می توانند مشکلات بعدی را نیز پشت سر بگذارند. آنها در مسیر کار تجربه می آموزند و همین که توانستند مبارک را به محاکمه بکشانند نشان می دهد که روند کلی حرکتشان مثبت است. باید منتظر بود و دید که انتخابات مجلس و تغییرات قانون اساسی به چه سمت و سویی پیش می رود.   

دیپلماسی ایران در قبال این تحولات چگونه بوده است؟
 

متاسفانه سیاست خارجی ما در قبال تحولات دنیای عرب چندان با موفقیت روبرو نبوده است و ما نتوانسته ایم از پتانسیل هایی که داشته ایم به خوبی استفاده کنیم. متاسفانه در حالی که ایران توانایی های خوبی برای تاثیر گذاری بر جنبش های اخیر خاورمیانه دارد دولت کنونی فاقد نفوذ جدی است که بتواند بر مسائل تاثیر گذار باشد. بنابراین باید گفت به دلیل ضعف دیپلماسی و دیگر مشکلات، ایران هیچ اثر‌گذاری در اتفاقات  که در ماههای اخیر در خاورمیانه روی داده، نداشته است.  اگر دیپلماسی ما موفق بود ما می توانستیم در تمام حوادث اخیر منطقه از جمله در مسائل مصر، بحرین، سوریه، یمن نقش جدی بازی کنیم.

 ما در مسئله بحرین می توانستیم فعالتر و بهتر عمل کند. یعنی اگر دولت ایران فعال بود و دیپلماسی فعالی داشت، ایران می توانست به میانجی گری میان دولت و مردم این کشور بپردازد. مردم بحرین که وساطت ایران را قبول می کنند و اگر دیپلماسی ما فعال بود ما به راحتی می‌توانستیم بین مردم و دولت بحرین میانجی‌گری کنیم و هم بحران در آن کشور از بین برود و هم اکثریت مردم به حقشان برسند. اگر دیپلماسی ما فعال بود و می توانستیم روابط با عربستان را به شکلی که چند سال پیش بود نگه داریم قطعا به واسطه این  رابطه می توانستیم بسیاری از مشکلات منطقه را حل کنیم. در مورد سوریه نیز به همین شکل. ما با دولت این کشور روابط خوبی داریم. اگر می توانستیم از نفوذ خوبی در جامعه بین المللی برخوردار باشیم و ترکیه و عربستان را با خود همراه می کردیم می توانستیم تفاهمی بین مردم و دولت سوریه ایجاد کنیم که این اتفاق هم به نفع ایران بود و هم به نفع مردم منطقه.

به نظر می رسد این تحولات به کاهش نفوذ و محبوبیت آقای احمدی نژاد نیز منجر شده است. آیا این درست است و اگر چنین است دلیل آن چیست؟