آیا روسیه می تواند از ایران «بله» را بگیرد؟

هر چند برخی این دو سفر را با اهداف متفاوت دانستند و سفر پاتروشف را به تحولات منطقه خصوصا بحران سوریه مربوط دانستند ولی اظهارات روز چهارشنبه لاوروف در آغاز مذاکرات با همتای ایرانی خود نشان می داد که نیکلای پاتروشف در مذاکرات خود مسائلی را طرح کرده که راه گفتگوهای جدی تر صالحی و لاوروف را باز کرده است. لاوروف گفت: «طبق ارزیابی ما مذاکرات اخیر نیکلای پاتروشف دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه در تهران بسیار موفق بوده است. به این ترتیب ما امروز (چهارشنبه) به گفت‌وگو درباره تمام این مسائل ادامه می‌دهیم».

«تمام مسائل»، اگرچه راه اندازی هرچه سریع تر نیروگاه بوشهر، روابط دو جانبه و مسائل خاورمیانه را نیز ممکن است در برگیرد ولی بیش از هر چیز منظور لاوروف مذاکره در مورد طرح جدید روسیه در ارتباط با مسئله هسته ای ایران است. یک ماه پیش لاوروف در دیدار با همتای آمریکایی خود طرح معروف به گام‌به‌گام را در رابطه با پرونده هسته‌ای ایران ارایه داد. پرونده هسته ای ایران نزدیک به یک دهه است که در سطح مسائل بین المللی مطرح شده است و تاکنون بسیار تلاش شده است که راه حلی برای خاتمه این موضوع یافت شود ولی هر بار این تلاش ها با شکست مواجه شده است. در سالهای گذشته،‌ طرح سوییس، طرح کرملین،‌ طرح ژنو و بیانیه تهران که مبتنی بر میانجی گری برزیل و ترکیه بود به عنوان راه حل هایی برای این موضوع پیچیده پیشنهاد شده بود ولی هر بار پس از مدتی،‌ دو طرف میز مذاکره را بی نتیجه ترک کردند.

تلاش اخیر روسیه به نظر می رسد یکی از جدی ترین این تلاش ها محسوب می شود که تلاش می کند دو طرف یعنی ایران و غرب را پس از چند ماه مجددا به میز مذاکره بازگرداند. آنچه از مذاکرات و مواضع روزهای اخیر مقامات روس بر می آید این است که این کشور در ارائه و پیشبرد این طرح از انگیزه کافی برخوردار است. برخی این انگیزه را به اتفاقات اخیر خاورمیانه و تضعیف نقش بین المللی روسیه،‌ بعضی به اختلافات اخیر روسیه و آمریکا در مورد سپر دفاع موشکی و تعدادی نیز به رقابت روسیه با چین در نزدیک شدن به ایران و به دست آوردن سهم بیشتری در بازار ایران مربوط می دانند.

به نظر می رسد روسیه در مواجهه با موج اخیر در خاورمیانه با نوعی تحفظ و شاید شوک برخورد کرده است. وقتی به مجموعه این تحولات توجه شود در می یابیم که روسیه نتوانسته است این تحولات تاثیر جدی بگذارد و مخالفت هایش با اقدامات غرب در این مسائل به خصوص در مورد بحران لیبی بی اثر بوده است. سوریه که این روزها به بحرانی دیگر تبدیل شده است و زمزمه های مداخلات خارجی در آن بلند شده است، موضوع دیگری است که می تواند به تضعیف روسیه بیانجامد. روسیه مخالف هر گونه دخالت در امور سوریه است ولی با توجه به مجموعه موضع گیری هاو رخدادها به نظر می رسد روسیه نیز در حال تسلیم شدن در مقابل طوفان حوادث است.

این وضعیت شاید انگیزه کافی برای روسیه ایجاد کند که با به راه انداختن بحثی در مورد دور جدید رایزنی با ایران و تلاش برای حل و فصل مسئله هسته ای ایران دیگر بار نقش خود را در مسائل بین المللی به رخ بکشد. طرح گام به گام روسیه اگر چه دقیقا بر اساس سیاست تنبیه و تشویق غرب نیست ولی حداقل به دنبال برقراری نوعی سیاست تشویق تدریجی یا کاهش تنبیه است. روسیه از ایران می خواهد در مقابل پاسخ به سوالات در مورد برنامه هسته ای اش شاهد کاهش تحریم های بین المللی اعمال شده علیه این کشور باشد. کاهش تحریم ها هر چند می تواند برای ایران خشنود کننده باشد ولی روسیه نیز در از این اقدام بی بهره نیست. چرا که روسیه ایران را بازار خوبی برای سرمایه گذاری می داند و افزایش تحریم ها مبادلات تجاری ایران و روسیه را خصوصا در حوزه هسته ای و نظامی بسیار دشوار کرده است. کاهش این تحریم ها می تواند بیش از هرچیز به لحاظ اقتصادی برای روسیه رضایت بخش باشد.

اما ایران نیز به این طرح با روی گشاده برخورد کرده است.  روز سه‌شنبه محمود احمدی نژاد اعلام کرد که جمهوری اسلامی از پیشنهاد روسیه در خصوص حل و فصل گام به گام مسائل هسته‌ای ایران استقبال می‌کند و آماده ارائه پیشنهاد برای همکاری در این زمینه است .سعید جلیلی، دبیر شورای امنیت ملی ایران نیز اعلام کرد که پیشنهاد روسیه می‌تواند پایه و اساس جدیدی برای از سرگیری مذاکرات بین تهران و نمایندگان گروه «۱+۵» باشد و سفر وزیر خارجه به مسکو مرحله جدیدی از روابط روسیه و ایران را خواهد گشود.علی اکبر صالحی نیز طرح گام به گام روسیه را نشان از نیات روسیه برای تسریع در حل موضوع هسته ای ایران و ایجاد شکاف در بن بستی که غربیها ایجاد کرده اند، دانست که باید جزییات آن توسط گروههای کارشناسی بررسی و تکمیل شود.

اگر چه در این سوی میدان لبخندها و رضایت ها رد وبدل می شود خبری از آن سوی میدان به گوش نمی رسد. طرف های غربی تاکنون از اظهار نظر در مورد این طرح خودداری کرده اند و به نظر می رسد منتظرند ببینند روسیه با ایران به کجا می رسد. آیا 50 درصد قضیه حل می شود و ایران به روسیه «بله» را می دهد؟‌