از مشکل هسته اى تا بن بست هسته اى

بلاتکليفى طولانى مدت پرونده برنامه هسته اى ايران در آژانس انرژى هسته اى سازمان ملل باعث شده است که حساسيت ايران و آمريکا نسبت به گزارش جديد محمد البرادعى، مدير اين آژانس از هفته ها پيش از انتشار آن شدت پيدا کند. اين وضعيت باعث شده است که با وجود دوپهلو بودن گزارش البرادعى دو طرف بلافاصله بر مواضع خود تاکيد کرده و بر پيروزى خود در اين پرونده تاکيد کنند.

بسيارى از خبرگزارى ها در مورد اين گزارش به نکات دوپهلوى آن اشاره کرده و تاکيد کرده اند که البرادعى ضمن اين که گفته است ايران بسيارى از نقاط مبهم در برنامه هسته اى خود را روشن کرده، اما در عين حال آژانس هنوز در مورد ماهيت صلح آميز بودن اين برنامه هاى مطمئن نيست. با وجودى که اين جمله فقط يک بار در گزارش مدير آژانس آمده است، اما اين سياقى است که بر تمام نقاط گزارش 11 صفحه اى البراعى حاکم بوده است.

در این گزارش تصریح شده است که آژانس در ارتباط با ۶ موردی که بررسی ابهام‌های آن مطابق توافق‌های اخیر انجام شد، یافته‌های خود را منطبق بر اطلاعات ارایه شده از سوی ایران تشخیص داده است. با این همه البرادعی در بند ۳۹ گزارش خود به مورادی چون "چاشنی‌های سیم انفجاری چندگانه و معرفی یک آزمایش انفجاری" اشاره دارد که "همگی این موارد از نظر آژانس قابل استفاده در تحقیق و توسعه سلاح اتمی هستند."  

محمد البرادعی در بخش دیگری از گزارش خود به مسائل باقی مانده در مورد ماهیت برنامه‌های هسته‌ای ایران می‌پردازد که موضوع آن ظاهرا اتهام‌ها و گزارش‌های سرویس‌های اطلاعاتی غربی به ویژه آمریکا است. بنابر اظهار البرادعی "این موضوعی بسیار مهم و مایه نگرانی جدی و اساسی در مورد هرگونه ارزیابی ابعاد احتمالی نظامی برنامه هسته‌ای ایران است." با این همه در بند ۵۵ گزارش آمده است: "درعین حال بايد توجه داشت که آژانس نه استفاده از مواد هسته‌ای را در ارتباط با مطالعات ادعایی کشف کرده و نه اطلاعات معتبری را در این خصوص در اختیار دارد."

موضوع سانتريفوژهاى جديد به کار گرفته شده از سوى ايران هم يکى ديگر از مباحثى است که بر بار منفى گزارش البرادعى در مورد ايران افزوده است.

برخى از کارشناسان معتقدند که البرادعى همچنان در گزارش اخير خود با صراحت و قاطعيت بر صلح آميز بودن فعاليت هاى هسته اى ايران تاکيد نکرده و بازهم از واژه ها و مفاهيم ابهام آميز که بيانگر ناکافى بودن و عدم رضايت آژانس از همکارى ايران است، استفاده کرده است.

با اين حال صبح روز شنبه معاون بین‌الملل شورای عالی امنیت ملی تازه ‌ترین گزارش البرادعی را اثبات کامل صلح‌آمیز بودن فعالیت هسته‌ای و فراتر از آن، پیروزی حقانیت ملت ایران در فعالیت‌های هسته‌ای» خواند. جواد وعیدی گفت: "این گزارش یک نقطه عطف و خط بطلانی بر تمام ادعاها مبنی بر مخفی‌کاری ایران است که از سوی غربی‌ها مطرح می‌شد."

دفتر نمایندگی ایران در سازمان ملل هم در بیانیه ‌ای که از سوی وزارت امور خارجه انتشار یافته در این مورد اعلام داشت: "این گزارش روشن‌ترین مدرکی است که تاکنون از سوی آژانس، بدون هرگونه ابهامی ماهیت صرفا صلح آمیز برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، چه در گذشته و یا در حال حاضر را تائید کرده است."

اما در سوى ديگر ماجرا مقامات آمريکا با قاطعيت اعلام کردند که گزارش اخير البرادعى راه را براى تصويب قطعنامه سوم عليه ايران در شوراى امنيت هموار کرده است.

کوندوليزا رايس، وزير امور خارجه آمريکا روز جمعه گفت که آمريکا خواستار اقدام فورى براى تنبيه ايران به خاطر عدم عقب نشينى اين کشور از برنامه هاى هسته اى اش است و گزارش جديد آژانس انرژى هسته اى موضع تحريم هاى جديد را تقويت کرده است.

وى ادامه داد: "این گزارش ثابت می‌کند هرچند ممکن است ایرانی‌ها تلاش کرده‌اند تا برخی از مسائل گذشته را روشن سازند ولی با توجه به فعالیت‌های کنونی و پرسش‌ها درباره فعالیت‌های گذشته آنها، این کافی نیست"
به گفته رایس، آنچه موجب نگرانی است درباره آینده است که ایران می‌تواند با کامل کردن فناوری‌ها به سمت ساخت سلاح اتمی پیش برود.

وزیر امور خارجه آمریکا این اظهارات را چند روز قبل از نشست دیپلمات‌های ارشد پنج کشور عضو دائم شورای امنیت همراه با آلمان ایراد کرد که قرار است روز دوشنبه برای بحث درباره قطعنامه جدید سازمان ملل در واشنگتن گردهم آیند.  

روز پنج شنبه، انگليس و فرانسه رسما مجموعه‌ای از تحریم‌های جدید را به شورای امنیت سازمان ملل متحد ارائه کردند که شامل محدودیت سفر برای افراد دست اندرکار برنامه اتمی و موشکی ایران و بازرسی کشتی‌های مشکوک به حمل مواد ممنوعه از ایران و به سمت این کشور خواهد شد.
این تحریم‌ها همچنین از کشورها می‌خواهد تا مراقبت دقیق‌تری در خصوص فعالیت نهادهای مالی و بانک های طرف معامله با ایران به عمل آورند. این معاملات بویژه در ارتباط با بانک های ملی و صادرات و شعب آنها به طور مشخص ذکر شده است.

آمريکا قرار است که روز دوشنبه ميزبان گفت و گو ميان وزراى خارجه کشورهاى 1+5 باشد. ديروز خبرگزارى فرانسه به نقل از ديپلمات هاى حاضر در نيويورک اعلام کرد که ممکن است اعضاى گروه 1+5 به زودى در مورد دور سوم تحريم ها عليه ايران به توافق برسند.

به هر حال به نظر مى رسد که گزارش جديد البرادعى نه تنها نتوانسته است گرهى از مشکل پيشين باز کند، بلکه موجب پيچيده تر شدن موضوع برنامه هاى هسته اى ايران در آژانس نيز شده است. زيرا از اين پس تهران و واشنگتن به اين گزارش استناد کرده و آن را پايان کار اين پرونده در آژانس و پيروزى کامل خود در نزاع هسته اى قلمداد خواهند کرد.

اصلى ترين نتيجه اين وضعيت عدم تمايل دو طرف به ادامه گفت و گوهاى ديپلماتيک و قرار گرفتن اين موضوع در يک حالت بن بست خواهد بود.