در لبنان چه مى گذرد؟

فتح الاسلام جنبشى است سلفى است که از حدود يک سال پيش هويت خود را اعلام کرده است. اعضاى جنبش بيشتر در اردوگاه هاى فلسطينى مستقر هستند. به آوارگان کمک مى کنند ؛ براى همين محبوب هستند. اما همان اهدافى را دنبال مى کنند که القاعده مبناى کار خود قرار داده. دولت لبنان مى گويد که کوشد «کار آنها را يکسره کند.»

درگيرى ميان ارتش لبنان و افراد گروه شبه نظامى فتح الاسلام در حومه شهر طرابلس، دومين شهر بزرگ لبنان، براى سومين روز متوالى ادامه دارد. اين درگيرى ها خونين ترين خشونت هاى داخلى در لبنان از سال 1990 و پايان جنگ داخلى پانزده ساله لبنان است.

طى تيراندازى هاى شديدى که در خيابان هاى شهر طرابلس و نيز در اردوگاه آوارگان فلسطينى نهر البارد در 9 مايلى شمال طرابلس جريان داشت، تنها در روز يکشنبه 50 نفر کشته شدند. اردوگاه نهرالبارد مقر اصلى گروه شبه نظامى فتح الاسلام محسوب مى شود. در آخرين ساعات روز يکشنبه هنگامى که يک بمب 11 کيلويى در يک خودروى پارک شده در منطقه اشرفيه، واقع در شرق بيروت، منفجر شد درگيرى ها به پايتخت لبنان نيز کشيده شد. در جريان اين انفجار يک زن کشته و 12 تن ديگر مجروح شدند.

صبح روز دوشنبه 21 مى، آرامش بار ديگر به مرکز شهر طرابلس بازگشته است، اما ارتش و دولت لبنان مى گويد همچنان به حملات خود عليه نيروهاى شبه نظامى فتح الاسلام که در اردوگاه نهرالبارد پناه گرفته اند، ادامه خواهد داد. حکومت لبنان اعتقاد دارد افزايش ناگهانى موج خشونت در لبنان با حرکت اخير اعضاى شوراى امنيت براى تشکيل دادگاهى بين المللى براى رسيدگى به پرونده ترور رفيق حريرى در سال 2005، چندان هم بى ارتباط نيست.

هر چند سوريه هر گونه ارتباطى با اين قضيه را انکار کرده است، اما برخى از رسانه هاى غربى ادعا مى کنند که سازمان هاى اطلاعاتى سوريه در پشت پرده ترور رفيق حريرى بوده اند. مروان حماد وزير ارتباطات دولت لبنان و يکى از ضدسورى ترين سياستمداران اين کشور مى گويد «اپوزيسيون طرفدار سوريه به بن بست کامل سياسى رسيده است و سازمان ملل هم آخرين مراحل تصويب يک دادگاه بين المللى براى مجازات عاملان ترور رفيق حريرى را مى گذراند. به همين خاطر است که ما امروز شاهد چنين خشونت هايى هستيم.»

گروه فتح الاسلام از زمان اعلام موجوديتش در اواخر سال گذشته ميلادى، هميشه درصدر اخبار خشونت بار لبنان قرار داشته است. اين گروه افراطى سنى مى گويد شاخه اى از گروه فتح، الانتفاضه است که از آن انشعاب کرده و به طور مستقل فعاليت مى کند.

برخى مى گويند فتح الانتفاضه يک گروه فلسطينى نزديک به سوريه بوده است که مقر اصلى آن در دمشق قرار دارد و هدف اصلى خود را تلاش براى آزادى مردم فلسطين مى داند. اما تشخيص هويت واقعى گروه فتح الاسلام به يکى از معماهاى بغرنج بحران سياسى لبنان تبديل شده است و پاسخ اين سوال که هدف اصلى اين گروه چيست، بستگى به فردى دارد که اين سوال را از او مى پرسيد.

ائتلاف ضدسورى چهاردهم مارس که ستون اصلى دولت لبنان را تشکيل مى دهد، مى گويد که اين گروه با القاعده ارتباط دارد، اما هسته اصلى آن توسط ماموران اطلاعاتى سوريه و براى ايجاد ناآرامى در لبنان ايجاد شده است.

مقامات لبنانى همچنين اين گروه را متهم اصلى دو مورد بمب گذارى در شهر مسيحى نشين عين الک مى دانند که در ماه فوريه روى داد و موجب مرگ سه نفر شد. اين مقامات همچنين مى گويند گروه فتح الاسلام تا به حال لااقل سه مورد سرقت از بانک را در کارنامه خود دارند که در جريان آخرين سرقت که روز شنبه اتفاق افتاد، 120هزار دلار پول نقد از بانکى واقع در شهر ساحلى اميون واقع در جنوب طرابلس به سرقت رفت.

 بعضى تحليلگران لبنانى مى گويند ماموران سوريه تاريخچه اى طولانى از همکارى با گروه هاى اسلامگراى فلسطينى لبنان در کارنامه خود دارند که از جمله اين گروه ها مى توان به گروه اثبات الانصار اشاره کرد که مقر آن در اردوگاه آوارگان فلسطينى در عين الحلوه، واقع در جنوب لبنان است. اثبات الانصار يکى از گروه هايى است که در فهرست گروه هاى تروريستي  کشورهاى غربى، از جمله امريکا قرار دارد.

ردوان السيد استاد مطالعات اسلامى دانشگاه لبنان و يکى از نويسندگان سخنرانى هاى فواد سنيوره، مى گويد «سازمان هاى اطلاعاتى لبنان در بيست سال گذشته با چنين گروه هايى همکارى داشته اند. آنها خيلى خوب اين کار را بلد هستند.» اما گروه ديگرى از کارشناسان هم مى گويند گرفتن انگشت اتهام به سوى سوريه براى تمامى مشکلات لبنان، به عادت ائتلاف 14 مارس و دولت لبنان تبديل شده است.

به اعتقاد اين گروه از تحليلگران فتح الاسلام يک گروه اسلامى اصيل است که تحت نفوذ هيچ عامل خارجى قرار ندارد و براى رهايى مردم فلسطين مى جنگد. محسن محمد، 35 ساله، يکى از ساکنان طرابلس و پيرو سرسخت تعاليم سلفى (شاخه اى از مذهب سنى مذهب که به بازگشت به روش خلفاى راشدين اعتقاد دارند) از جمله هواداران گروه فتح الاسلام است و مى گويد محبوبيت اين گروه در اردوگاه نهر البارد روز به روز در حال افزايش است.

محمد مى گويد «اعضاى اين گروه به مردم کمک کرده و مواد غذايى و ديگر مايحتاج شان را تامين مى کنند. آنها بسيار منظم و مودب هستند و هيچ وقت در اردوگاه اسلحه حمل نمى کنند، البته مگر در مواقعى که دردسرى درست شده باشد.» فتح الاسلام طى ماه هاى اخير حضور خود در ديگر اردوگاه هاى پناهندگان فلسطينى در حومه بيروت و نواحى جنوب لبنان را افزايش داده است. محسن محمد و ديگر هواداران گروه فتح الاسلام در طرابلس مى گويند هدف فتح الاسلام تبديل شدن به بزرگترين و مهم ترين گروه فلسطينى در لبنان است.

منابع نزديک به اسلامگرايان در طرابلس مى گويند بودجه مالى فتح الاسلام از طريق سلفى هاى شهرنشين تامين مى شود و همين منابع مالى که آنها دست و دلبازانه در اردوگاه هاى پناهندگان فلسطينى خرج مى کنند، براى آنان محبوبيت به ارمغان مى آورد. اين دسته از تحليلگران مى گويند نبرد ارتش لبنان با فتح الاسلام، بخشى از تلاش هاى گسترده دولت مورد حمايت امريکا در لبنان است که قصد دارد آتش هر جنبش اسلامگراى افراطى ضدامريکايى را در نطفه خاموش کند.

ماه گذشته مقامات لبنانى در طرابلس و ديگر نواحى شمال لبنان بيش از 200 نفر را به جرم ارتباط با گروه القاعده، جمع آورى سلاح و طرح ريزى حملات عليه دولت لبنان دستگير کردند. اما شيخ ابراهيم صالح يک روحانى برجسته سلفى در طرابلس مى گويد؛ «همه اين افراد بى گناه بودند. دولت لبنان مى خواهد از سنى ها زهرچشم بگيرد و به امريکايى ها هم بگويد در حال جنگ با تروريسم است.»

رهبر گروه فتح الاسلام شاکر العبسى يک چريک فلسطينى کهنه کار است که در نيروى هوايى سوريه آموزش ديده است. عده اى مى گويند او در عراق حضور داشته و عليه نيروهاى امريکايى جنگيده است و روابط نزديکى نيز با ابومصعب الزرقاوى رهبر القاعده داشته است که سال گذشته در عراق کشته شد. العبسى در سال 2004 و به جرم قتل يک ديپلمات امريکايى به نام لارنس فولى در امان، از سوى دادگاهى در لبنان به طور غيابى محاکمه و به مرگ محکوم شد.

 بر اساس گزارش ها نيروهاى مسلح تحت فرمان او 200 تا 500 نفر بوده و داراى مليت هاى مختلف عربى هستند. اما فتح الاسلام به رغم تعداد اندک تفنگدارانش، دشمنى سرسخت از آب در آمده است. در جريان درگيرى هاى خيابانى روز يکشنبه در طرابلس، اعضاى اين گروه شبه نظامى با موضع گيرى ماهرانه در يک مجتمع مسکونى ناحيه زهاريه در مرکز طرابلس، سربازان ارتش لبنان را که پشت سر خودروهاى زره پوش حرکت مى کردند، زير آتش مسلسل ها و نارنجک هاى خود گرفتند. سپس سربازان لبنانى اين مجتمع مسکونى نيمه ويرانه را زير آتش اسلحه هاى سبک و سنگين قرار دارند و هوا را از آتش و دود و گچ و خاکى که از ساختمان فرو مى ريخت، آکنده کردند. اما شبه نظاميان سرسختانه مقاومت مى کردند و تا اوايل شب طول کشيد که سربازان لبنانى موفق به کشتن آخرين نفر از نيروهاى فتح الاسلام شوند.

هر چند گروهى از مردم پس از پيروزى سربازان ارتش لبنان برايشان هلهله کردند، اما به گفته يکى از سربازان هنگامى که نيروهاى ارتش به صحنه حادثه رسيدند، بسيارى از ساکنان محلى تلاش مى کردند تا اعضاى فتح الاسلام را در خانه هاى خود مخفى کنند. اين سرباز با دلخورى مى گويد «آنها هواداران زيادى در طرابلس دارند.» دولت لبنان قول داده است تا فتح الاسلام را يک بار و براى هميشه از صحنه سياسى ـ نظامى لبنان محو کند، اما مبارزه با گروه هاى افراطى سنى که محبوبيت شان در لبنان روزبه روز در حال افزايش است، مطمئناً نبردى سخت و طولانى خواهد بود.

سوريه تمامى اتهامات را در اين زمينه تکذيب مى کند و مى گويد که نقشى در بحران هاى اخير لبنان ندارد.