آ ک پ پای خود را از گلیمش درازتر کرده است

استعفای مقامات نظامی ‌ترکیه به چه دلیل صورت گرفته و آیا قبلا هم در ترکیه سابقه داشته است؟

در حال حاضر خبرهای روشنی از این که این افراد استعفا داده اند یا بازنشسته شده اند منتشر نشده است. یعنی یک طرف قضیه این است که ممکن است زمان خدمت این افراد به سر آمده باشد و در طرف دیگر استعفای آن‌ها مطرح است.

من فکر می‌کنم که تحولاتی که در فضای سیاسی ترکیه در حال شکل گیری است، ممکن است به کاهش قدرت نظامیان منجر شود و از طرف دیگر با اصلاحات قانون اساسی این مسئله مطرح است که بتوانند نظامیان را در دادگاه‌های عمومی‌محاکمه کنند. این یک مسئله دامنه دار است. حدود دویست و پنجاه نفر از نظامیان هم به اتهام اقدام علیه حزب حاکم بازداشت شده اند. از این منظر فضای سیاسی ترکیه تا حدی ملتهب شده است.

چرا چنین اتفاقی افتاده است؟

طبیعی است که نظامیان ترکیه با قدرت بسیار زیادی که در طول تاریخ ترکیه داشته اند توانسته بودند طی دهه‌های گذشته به بهانه ناامنی و آشوب دست به کودتا بزنند. تقریبا هر ده سال یک بار در ترکیه یک کودتا به وقوع پیوسته است. در شرایط کنونی اگر یک کشور بخواهد راه توسعه و ترقی را طی کند، جایی برای نظامیان نیست. اصلا در استراتژی ملی یک کشور که خواهان توسعه است، استراتژی نظامی ‌باید در سطح پایینی قرار گیرد و نباید در اولویت باشد.

از این منظر در خاورمیانه دولت‌هایی که به سمت نظامی ‌گری پیش می‌روند دولت‌های پیش رفته و توسعه یافته ای نیستند که به قدرت نظامی ‌خود می‌بالند. از این جا است که من فکر می‌کنم ترکیه برای این که بتواند در ساختار‌های اروپایی مشارکت داشته باشد و به عنوان عضوی از مجموعه اروپا کار کند، ناگزیر است که نقش نظامیان را کمرنگ کند. در سیاست گفته می‌شود که حتی جنگ هم نباید به دست نظامیان سپرد. به این معنی که جنگ‌ آن چنان مهم است که ادامه سیاست به حساب می‌آید.

به همین سبب من فکر می‌کنم که ترکیه ای که به سمت کاهش قدرت نظامیان گام بر می‌دارد ترکیه ای خواهد بود که می‌خواهد در چارچوب اتحادیه اروپا و ساختارهای یک کشور مترقی اروپایی ظاهر شود. از این دیدگاه به نظر می‌رسد که دولت ترکیه با چالش‌های زیادی رو به رو خواهد بود. به این دلیل که آقای اردوغان در حال حاضر روی نقطه حساس ترکیه دست گذاشته و ممکن است تبعات زیادی داشته باشد.

کاهش نقش نظامیان در سیاست در ترکیه چه تبعاتی خواهد داشت؟

همان طور که می‌دانید، ارتش در ترکیه قدرت بسیار زیادی دارد. احتمال این که این ارتش در اثر نارضایتی بتواند در چارچوب ساختار سازمان ناتو دوباره قدرت را به دست بگیرد وجود دارد که این برای آینده سیاسی ترکیه مناسب نخواهد بود.

آیا این استعفا ممکن است باعث بی ثباتی در دولت ترکیه شود؟

بله. ممکن است. به این دلیل که وقتی تمام فرماندهان نظامی ‌ارشد استعفا می‌دهند به معنی این است که در ارتش تنشی ایجاد شده است و بعد طبیعی است که افسران دیگری که زیر دست این‌ها کار می‌کرده اند و کل مجموعه ارتش که هم از لحاظ اقتصادی و هم از لحاظ سیاسی و مهم تر از همه در شورای امنیت ملی ترکیه تاثیر گذار هستند، نیز ناراضی هستند.

بنابراین به نظر می‌رسد این بازی خطرناکی است که آقای اردوغان پیش گرفته است. آقای اردوغان بیشتر به فکر حزب عدالت و توسعه است و حزبی فکر می‌کند. در چارچوب حزب ممکن است مشکلاتی ایجاد شود. کشوری که قدرتمند است و نظامیان قدرتمندی دارد، این قدرتمندی به معنای این نیست که نظامیان یا سیاستمداران قدرتمندی داشته باشد. بلکه این ساختار نظام است که قدرتمند است. به نظر می‌رسد که ترکیه هنوز مانند کشورهای غربی که در آن‌ها قدرت ساختار و نظام مطرح است و نه فرد نیست. در ترکیه هنوز فرد مطرح است و آن فرماندهان هستند که تاثیرگذارند. ممکن است این مسئله در آینده مشکلاتی ایجاد کند.

اما شاید آقای اردوغان در موقع مناسبی دست به انجام این کار نزده است. به نظر می‌رسد حزب عدالت و توسعه زیادتر از پتانسیل و توان خود در ترکیه ایفای نقش می‌کند و ترکیه ای که با آرامش می‌تواند به سمت توسعه گام بردارد، با این اقدامات حزب عدالت و توسعه با حرکت‌های سینوسی مواجه شده است که برای ترکیه مناسب نیست.

به نظر شما این اختلافات داخلی ممکن است در جایگاه بین المللی ترکیه تاثیر داشته باشد؟

طبیعی است که اگر در داخل کشور تنشی ایجاد شود ناگزیر در سیاست‌های خارجی و دیدگاه کشورهای دیگر به آن کشور تاثیر خواهد گذاشت. مهم ترین اثربخشی مستقیم این مسئله می‌تواند کاهش نرخ سرمایه گذاری خارجی باشد. چون وقتی فضا ناامن شود به دلیل این که آینده قابل پیش بینی نیست، بر فضای بین المللی برای سرمایه گذاری در ترکیه تاثیرگذار است.

بنابراین تمام اتفاقات پیرامونی که در حال حاضر در پیرامون ترکیه در جریان است، شرایط نا آرامی‌را برای ترکیه فراهم کرده که اگر این فضا با تنش‌هایی از داخل ترکیه همراه شود، ممکن است برآوردهایی که برای رشد اقتصادی ترکیه در نظر گرفته شده است را تحت الشعاع قرار می‌دهد.