خانه تکانی در خانه دیپلماسی ایران

وزارت امور خارجه با انتصاب منوچهر متکی به عنوان وزیر این وزارت خانه، شاهد تغییرات بی سابقه ای در این وزارت خانه بوده است. عزل و نصب های پی در پی در این وزارت خانه و خالی بودن کرسی بسیاری از معاونین، قابل مقایسه با هیچ دوره ای پس از پیروزی انقلاب نیست. حتی در زمان هشت سال جنگ ایران و عراق، وزارت امور خارجه، چنین تغییرات گسترده را به خود ندیده بود.

 

جابه جایی های اخیر را می توان به دو دسته تقسیم کرد. دسته اول که با تغییر کابینه و انتصاب منوچهر متکی، به عنوان وزیر امور خارجه اتفاق افتاد. کناره گیری و برکناری معاونان اصلاح طلب از پست های اجرایی و جایگزینی آنها با مهره های دولت جدید اجتناب ناپذیر بود. اما دسته دوم از تغییرات به ناهمگونی چیدمان جدید با حضور مهره های پیشین ارتباط دارد. در جابه جایی های اخیر در وزارت امور خارجه ما شاهد هر دو طیف از جابه جایی ها بودیم.

 

کناره گیری ها و جابه جایی ها در وزارت امور خارجه با برکناری حمید رضا آصفی، سخنگوی اسبق وزارت امور خارجه، آغاز شد و همچنان ادامه دارد.

 

آقای آصفی در 28 تیرماه سال 1385 اعلام کرد که از سمت خود کناره گیری می کند. وی گفت که هشت سال سخنگوی وزارت امور خارجه بوده ام و این امر در هیچ جای جهان معمول نیست و از این رو جای خود را به فرد دیگری می دهم. وی در همان زمان اعلام کرده بود از آنجا که بسیار جوان است قصد بازنشستگی ندارد در انتظار سمت جدید خود ماند.

 

یک ماه پس از اعلام این خبر، وی به عنوان سفیر جدید ایران در امارات متحده عربی راهی این کشور شد. حمید رضا آصفی در حالی از سمت خود کناره گیری کرد که تمامی دوستان وی در دوره هشت ساله وزارت کمال خرازی به جز علی آهنی، سفیر ایران در پاریس، یا از سمت خود استعفا داده اند یا بازنشسته شده اند و یا اینکه پست اجرایی ندارند.

 

پس از آن در مهر ماه سال 86 با استعفای دکتر علی لاریجانی، سعید جلیلی، معاون اروپا و آمریکایی وزارت امور خارجه به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی جایگزین وی شد. علی لاریجانی پس از ریاست سازمان صدا و سیما و ناکامی در انتخابات ریاست جمهوری با تایید مقامات عالی و با حکم ریاست جمهوری به این سمت منصوب شده بود، سیاست ایستادگی منطقی در برابر غرب را اتخاذ کرد.

 

پس از آن عباس عراقچی، معاون حقوقی و امور بین الملل وزارت امور خارجه، به عنوان سفیر ایران در توکیو روانه ژاپن شد. آقای عراقچی در آغاز نشست مهم امنیتی بغداد که در اسفند ماه سال گذشته با حضور همسایگان عراق، آمریکا و بریتانیا برگزار شده بود، به عنوان سرپرست هیات ایرانی شرکت داشت. در حالیکه بحث برای انتخاب جانشین برای آقای عراقچی در وزارت امور خارجه بالا گرفته بود، برخی از اعضای کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی نیز از احتمال استعفای منوچهر متکی، وزیر امور خارجه، و نیز تغییرات جدید در ترکیب کابینه خبر دادند.

 

در راستای تغییرات گسترده در وزارت امور خارجه، مهدی مصطفوی، قائم مقام وزیر امور خارجه، کنار رفت و به ریاست سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی منصوب شد.

 

خبر احتمال استعفای علیرضا شیخ عطار به دلیل عدم توافق با منوچهر متکی از جمله شایعاتی بود که در شهریور 1385به گوش رسید. وی که در آن زمان در پست معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه فعالیت می کرد قرار بود به عنوان سفیر ایران در بروکسل برگزیده شود، اما ناگهان به عنوان جانشین مهدی مصطفوی به عنوان قائم مقام وزارت امور خارجه انتخاب شد.

 

جابه جایی ها و عزل و نصب ها در وزارت امور خارجه به داستان هزار و یک شب می ماند که به نظر نمی رسد به زودی پایانی داشته باشد.

 

روز گذشته، مهدی صفری که پیش از این معاونت آسیا و اقیانوسیه وزارت امور خارجه را بر عهده داشت طی حکمی به سمت معاونت اروپا منصوب شد. سید محمد علی حسینی، سخنگوی وزارت امور خارجه، با حفظ سمت به سرپرستی معاونت آسیا منصوب شد و پست معاونت اقتصادی وزارت امور خارجه که مدت ها خالی مانده بود توسط محسن طلایی پر شد. محسن طلایی پیش از این سفیر ایران در توکیو و دبیر شورای راهبردی وزارت امور خارجه بود و از آنجا که در امور اقتصادی سابقه دار بود بهترین گزینه برای پرکردن این صندلی خالی به شمار می رفت.

 

آیا جابه جایی های اخیر وزارت امور خارجه تاثیری در روند بهبود سیاست های خارجی دارد یا تنها برای یکدست و یکرنگ کردن این وزارت خانه با سیاست های حاکم است؟

 

آیا در شرایطی که مسائلی همچون دریای خزر، نقش ایران در منطقه، تروریسم، امنیت کشورهای همسایه همچون عراق و افغانستان و ... از جمله مسائلی هستند که باید به آن پرداخته شود، این نوع جابه جایی ها نشان از نوعی عدم تعادل  در وزارت امور خارجه نیست؟