انقلابی که به اصلاحات محدود شد

بازی از تونس آغاز شد و سپس توپ در زمین مصری ها قرار گرفت. پیش از آنکه حسنی مبارک رئیس جمهوری مخلوع فرصت کند توپ های شوت شده به دروازه را مهارکند،سوت پایان به صدا درآمد و نتیجه غیرقابل باورترین تحولی بود که مصر در این سه دهه به خود دیده بود: وقت رفتن دیکتاتور فرا رسید.

 اکنون دیگر میدان تحریر تنها میدانی ساده در قاهره پایتخت مصر باستانی نیست. تحریر با اعتکاف سیاسی جوانان خسته از دیکتاتوری رسم و نشانی برای خود دست و پا کرد. اکنون همان جوانان معترض باز به تحریر بازگشته اند تا به تکیه زنندگان بر قدرت هشدار دهند که ما انقلاب را به دست شما نمی سپاریم تا با عنوان پرطمطراق اصلاحات که به طبلی توخالی می ماند، آن را در نطفه خفه کنید. محمد علی مهتدی، تحلیل گر و کارشناس مسائل خاورمیانه در گفتگو با دیپلماسی ایرانی چرایی این بازگشت جوانان مصری را تبیین کرد:

آیا تجمع میلیونی مردم معترض مصر در میدان التحیریر قاهره منجر به برآورده شدن درخواست‌های مردم خواهد شد؟

آنچه مسلم است با وجود گذشتن حدود پنج ماه از انقلاب مصر هنوز درخواست‌های مردم به طور کامل برآورده نشده و همین امر موجب اعتراض بیشتر مردم شده است. البته باید گفت درخواست‌ها به‌طور کامل برآورده نشده، بدین معناکه تا اندازه‌ای تقاضای مردم را شورای عالی نظامی و دولتی که تشکیل شده، براورده کرده‌اند. از جمله می‌توان گفت که بسیاری از مسولان رژیم سابق را زندانی کرده، برخی از مواد قانون اساسی را تغییر دادند،اما اصلاحات صورت گرفته مردم را قانع نکرده و به‌نظر می‌رسد که همچنان نظام سابق پابرجاست و آنچه که روی‌داده را نمی‌توان انقلاب نامید، بلکه بیشتر یک سری اصلاحات ظاهری است. همین امر باعث نارضایتی شده، به طوریکه مردم روز جمعه در میدان التحریر قاهره تجمع میلیونی داشتند و حتی تصمیم گرفته شده که این تجمع ادامه پیدا کند، چراکه دیروز و امروز همچنان میدان التحریر قاهره شاهد تجمع مردم بوده است.

مسلما این تجمع باعث فشار بیشتر بر شورای عالی نظامی مصر خواهد شد و به احتمال زیاد آنها با برخی از درخواست‌های مردم موافقت خواهند کرد، چراکه تجربه نشان داده هرزمان که چنین گردهمایی در این میدان برگزار شده، شورای عالی نظامی امتیازی داده و تاحدی برای آرام کردن مردم عقب‌نشینی کرده است. هم اکنون نیز این احتمال است که امتیازاتی داده شود، اما تصور نمی‌کنم امتیازاتی که به مردم داده خواهد شد شامل تمامی درخواست‌های مردمی باشد.

مردم تهدید کردندکه اگر به شورای عالی نظامی به درخواست‌های آنها پاسخ ندهند، گام‌های جدی‌تری برمی‌دارند، به عقیده شما مرحله بعد در به ثمر رسیدن تغییر اساسی در مصر چه خواهد بود؟

به نظر می‌رسد در حال حاضر تنها گامی که می‌توانند بردارند همین تجمع میلیونی در میدان التحریر و نمازهای جمعه‌ای است که در روزهای جمعه برگزار و شعارهایی که داده می‌شود. البته میان انقلابیون و احزاب اختلاف‌نظر هم وجود دارد،برخی معتقدند که باید حضور در این میدان را ادامه دادو برخی نیز معتقدند که تجمع فقط در همان روز جمعه کافی است و نباید آن را ادامه داد. ضمن آنکه درباره درخواست‌های مردم نیز میان گروه‌های سیاسی اختلاف نظر است. به عبارت دیگر به عنوان مثال اخوان‌المسلمین و گروه‌های اسلام‌گرا معتقدند که بایستی به همان اصلاحاتی که در قانون اساسی صورت گرفته و رفراندومی که در مورد این اصلاحات صورت گرفته، اکتفا کرد و انتخابات پارلمانی را در ماه سپتامبر برگزار کرد. در حالیکه بقیه و بیشتر گروه‌های سکولار و لاییک نگران هستند که اگر انتخابات برگزار شود، اکثریت پارلمان را اخوان‌المسلین خواهد گرفت و دولت را در اختیار خود خواهد داشت. بنابراین آنها معتقدند که بایستی انتخابات به تعویق افتد و پیش از آن باید قانون اساسی جدیدی تدوین شود ومورد تصویب مردم قرار گیرد. این اختلافات میان گروه‌های اسلام‌گرا و سکولار عمیق است،‌به ویژه جوانان فیس‌بوک و به طور خاص جوانانی که این حرکت را در چند ماه گذشته آغاز کردند. اما در تجمع روز جمعه میدان التحریر همه از جمله اخوان‌المسلین و بقیه گروه‌ها جمع بودند، البته شرط اخوانی‌ها این بود که باید شعار انقلاب داده شود و شعارهای دیگری از جمله مربوط به انتخابات و قانون اساسی داده نشود. به هرحال آنچه که در روز جمعه مشاهده شد، به نوعی نشان‌دهنده وحدت ملی بود، در عین حال اینکه این اختلاف‌ها نیز وجود دارد و همین اختلاف‌ها یکی از موانع حل مشکلات کنونی در مصر است.

وضعیت اقتصاد مصر پس از دگرگونی‌های اخیر در چه مرحله‌ای است؟

نکته مهمی که می‌توان به آن اشاره کرد همین وضعیت اقتصاد مصر است که بسیار وخیم است. به دلیل توقف جهانگردی که مهمترین منبع درآمداین کشور  و‌توقف سرمایه‌گذاری خارجی، اقتصاد مصر به شدت آسیب دیده و سیلوهای مربوط به مواد غذایی و حبوبات و برنج روبه اتمام است و این نگرانی وجود دارد که به زودی این مشکلات اقتصادی خود را در سطح مردم نشان دهد، به اضافه اینکه گروه‌های ضدانقلاب و سلفی‌ها و عوامل وابسته به عربستان سعودی و امریکا واسراییل از موقعیت کنونی سوء‌استفاده می‌کنندو نوعی ناامنی درمصر ایجاد کردند. در نتیجه ناامنی از یک سو، حضور بازماندگان رژیم سابق از سوی دیگر به همراه مشکلات اقتصادی به‌نظر می‌رسد که در آینده نزدیک وضعیت بسیار وخیمی برای مصر بوجود بیاورد و قاعدتا باید احزاب و گروه‌های سیاسی متوجه این مشکلات بوده و در فکر راه‌حل برای آنها باشند.