نسخه ایرانی - ترکی برای ثبات در سوریه

به نظر می رسد روی سفر داوداوغلو به ریاض و تهران باید حساب ویژه ای باز کرد. وزیر خارجه ترکیه بعد از مشاهده سیل مهاجران سوری و فراریان از رژیم بشار اسد به مرزهای ترکیه تصمیم گرفت محوریت گفتگوها و رایزنی هایی را در منطقه به دست بگیرد تا آرامش به هر شکل ممکن به سوریه بازگردد.

اغلب کارشناسان و تحلیلگران سیاست خارجی بر این اعتقادند که سرنگونی و سقوط بشار اسد به نفع هیچ کس نیست؛ حتی "غرب" که رسانه های ایران و سوریه آن را متهم به دخالت در امور داخلی این کشور می کنند. درواقع معترضان سوری برخلاف آنچه برخی مقام های رسمی در ایران و سوریه می گویند، از پشتوانه و دلگرمی خارجی بی نصیب هستند و بی نصیب خواهند بود. اگرچه نفع عربستان در تضعیف و تخفیف اسد و نیازمندی سوریه به این کشور است اما عقلا و زعمای ریاض به این حد از تحقیر و خوارشدگی اسد قانع اند و سقوط و فروپاشی رژیم او را سبب برهم خوردن نظم و امنیت منطقه می دانند. برای عربستان آنچه کافی و لازم به نظر می رسد تضعیف محور مقاومت و در نتیجه تضعیف ایران است.

از سوی دیگر ترکیه نیز هم‌مرز با سوریه است و گسترش خشونت ها و اعتراضات را برنمی تابد و اگرچه خود را حامی حقوق معترضان و مردم عادی نشان می دهد ولی می داند که افزایش اعتراض ها و گسترش دامنه آن تا مرز – بالاخص در مناطق کردنشین – می تواند ثبات و آرامش را در این کشور مختل کند و از سوی دیگر منطقه را بواسطه پیوستگی اندام وار ایران و سوریه و حزب الله به یکدیگر دستخوش حوادث و خشونت های تازه ای کند.

دیروز علی اکبر صالحی پیش از ورود داوداوغلو به تهران گفت: "دو کشور ایران و ترکیه علاقه دارند که در این کشور (سوریه) ضمن اینکه مطالبات‌ مشروع مردم مورد توجه قرار می‌گیرد، از سوءاستفاده از این حوادث نیز جلوگیری شود." از دمشق هم خبر رسیده است که دولت سوریه می خواهد مخالفین این کشور را پای میز مذاکره بکشاند. اما مخالفان با شناختی که از دولت فعلی دارند و از تجربه کشورهای حامی سوریه و سرنوشت تحزب و گفتگو و مخالفان در جایی مثل ایران مطلع اند، گفته اند حاضر به شرکت در مذاکرات دولتی نیستند.

قرار است این گردهمایی دو روزه که از آن به عنوان "گفتمان ملی" یاد شده، در دمشق برگزار شود. مخالفان اسد می گویند این گردهمایی مختص حزب بحث و نزدیکان دولت و آن دسته از روشنفکران و منتقدانی است که اصطلاحا خودی و معتمد دولت محسوب می شوند و بنابراین وجاهت موردنظر آنها را ندارد.

اما دولت سوریه گفته است نشست دمشق می تواند موجب اصلاحاتی شامل انتخابات چند حزبی شود و قرار است مقام های حزب بعث، مخالفان، دانشگاهیان، افراد مستقل و فعالان جوان در این "گفتمان ملی" شرکت کنند. همچنین گفته شده در این گردهمایی روی قانونی که به ایجاد سیستم چند حزبی بینجامد و نیز پایان دادن به وضعیت اضطراری در این کشور بحث و گفتگو شود. اما مخالفان و معترضانی که این نشست را دسیسه تازه اسد برای رهایی از فشار تظاهرات و اعتراضات می دانند، آن را طرحی ایرانی و ترکیه ای قلمداد می کنند که منافعش تنها عاید کشورهای منطقه و دولت سوریه خواهد شد.

معترضان سوری سفر وزیر خارجه ترکیه را به تهران چندان مطلوب خواسته ها و آرمان های خود نمی دانند و نگران اند که راهکارها و ابتکار عمل های همسایه ها بیش از آنکه در راستای تغییر و تحولات مورد نظر آنها باشد در خدمت ثبات و بازگرداندن آرامش به دولت سوریه باشد.

بنابراین مذاکرات داود اوغلو در تهران درباره تحولات اخیر منطقه و به ویژه در مورد سوریه و رابطه ایران و عربستان، از هر حیث مهم و قابل تامل است. تهران پس از ماه های سختی که از سر گذراند و حالا با فشارهای هسته ای و حقوق بشری و کلکسیونی از مشکلات داخلی دست و پنجه نرم می کند، با اتفاقاتی که برای سوریه رخ داده و شدت گرفته، نگرانی هایی بیش از پیش دارد. جبهه مقاومت برای ایران همه چیز است. این جبهه که در ایران و لبنان و سوریه به حیات بابرکت خود ادامه می دهد حکم اکسیژن را برای تهران دارد. وقتی نجیب میقاتی در پیوند حزب الله و سوسیالیست های لبنان به قدرت رسید، خیال ایران از جهاتی آسوده شد ولی حکم دادگاه رفیق حریری و نیز گسترش شعله های خشم در سوریه اوضاع را هر روز بدتر از دیروز کرده است. روز گذشته علی اکبر صالحی وزیر خارجه گفت: "سوریه برای ما و منطقه کشور بسیار مهمی است. معتقدم نزدیکی افکار سیاسی بین ایران، سوریه و ترکیه می‌تواند زمینه‌ساز صلح و امنیت در منطقه باشد... یقینا رایزنی‌های ما با ترکیه برای منطقه بسیار مهم است."

باید ببینیم نسخه ایرانی و ترکی می تواند دردهای دولت سوریه را التیام بخشد و به ایران اطمینان خاطر بدهد؟ اگر جنس اصلاحات و گفتگوهایی که بشار اسد قولش را به مخالفان داده، از جنس اصلاح و گفتگو و تحزب در ایران باشد، مخالفان اسد چه واکنشی نشان خواهند داد؟ راهبردهای ایران و ترکیه تا چه اندازه بلندمدت است و تا چه اندازه می تواند پایه های خیس و نم کشیده حکومت بشار اسد را ترمیم کند؟ نشست تهران و میزبانی از داوداوغلو پیام هایی در خود دارد که طی روزها و هفته های آینده مشخص می شود.