این حکومت تمایل به آشتی ندارد
البته حکومت بحرین تمایل بسیار دارد که مذاکرات صورت نگیرد و همچنان مشت آهنین به مخالفان نشان دهد. برقراری فضای به شدت پلیسی که بیش از یک‌صدوبیست روز در بحرین حاکم بوده و عربستانی‌ها و متحدانشان در شورای همکاری خلیج فارس نیز نقشی به سزا در برقراری و تداوم آن داشته‌اند، ظاهرا نتوانسته آن طور که حکومت بحرین انتظارش را داشت، مثمر ثمر باشد.
حکومت بحرین به دو دلیل عمده مجبور شد که تن به مذاکره با مخالفان دهد. اولا، فشار خارجی که پس از اظهارات باراک اوباما، رئیس جمهوری امریکا علیه بحرین تشدید شد؛ ثانیا، به بن‌بست رسیدن فضای موجود در بحرین و تعطیلی نیم‌بند کل کشور که به گفته مقام‌های سازمان صندوق بین‌المللی پول خسارت‌های سنگینی را متوجه حکومت بحرین کرده است. به گونه‌ای که کمک‌های سه میلیارد دلاری دولت عربستان و وعده‌های مالی حکومت امارات نیز نتوانسته از نگرانی‌های هیئت حاکمه بحرین بکاهد.
در بحث فشار خارجی باید گفت، به رغم بیم و امیدهایی که غربی‌ها به ویژه ایالات متحده امریکا و بریتانیا از تغییرات شگرف سیاسی در بحرین ابراز می‌دارند، پر واضح است که آنها نیز از شیوه‌ای که حکومت بحرین علیه مخالفان اتخاذ کرده به هیچ وجه خشنود نیستند. مقامات امریکایی به روشنی در مصاحبه‌های مختلف و اظهار نظرهای رسمی از این که نظامیان عربستان وارد بحرین شده و از ترس قدرت گرفتن شیعیان در این کشور که اکثریت را تشکیل می‌دهند، خاک آن را به توبره کشیده‌اند به شدت ناخرسندند. بسیاری از مقام‌های امریکایی بر این باورند که اگر عربستان نیروی نظامی به بحرین گسیل نمی‌داشت و از مذاکره حکومت با مخالفان حمایت می‌کرد، احتمال نفوذ ایران در بحرین که عربستانی‌ها از آن به شدت نگرانند بسیار کمتر از وضعیت فعلی می‌بود که عربستان نیروی نظامی وارد بحرین کرده و در مقابل اکثریت شیعه بحرین لباس اشغالگر به تن دارد. دنیس راس در دیدار با ترکی فیصل، دیپلمات کهنه‌کار عربستانی که گفته می‌شود به زودی جانشین سعود الفیصل، وزیر امور خارجه بیمار عربستان خواهد شد، گفته است که حالا در بحرین نیرو پیاده کردید، بعد از آن چه می‌خواهید بکنید؟ ترکی فیصل به او پاسخ داده است، وقتی شما کاری نمی‌کنید و ما را تنها می‌گذارید، مجبوریم خودمان دست به کار شویم حتی اگر بدین ترتیب هزینه‌های سنگینی متحمل شویم. مثل این که شما متوجه نیستید که امنیت ملی ما توسط ایران و متحدان شیعه آن در معرض تهدید است. (1)
با گذشت زمان که در حال حاضر نزدیک به چهار ماه می‌شود، به نظر می‌رسد که عربستانی‌ها تسلیم فشار امریکایی‌ها شده‌اند. امریکایی‌ها به هیچ وجه مایل نیستند در حالی که برای جهانیان این گونه وانمود می‌کنند که دنبال دموکراسی در کشورهای عربی و خاورمیانه هستند در بحرین متهم به سازش با دیکتاتوری به بهانه منافع شخصی‌شان شوند.
در بعد داخلی، حکومت بحرین به این نتیجه رسیده است که تداوم وضعیت جاری دیگر امکان‌پذیر نیست. مشت آهنین آن انتظاراتی که توقع آن می‌رفت را برآورده نکرده است.جواد فیروز، یکی از نمایندگان پارلمان بحرین از فراکسیون وفاق که اکنون در بند است، در مصاحبه‌ای که در گذشته با دیپلماسی ایرانی داشت، تاکید می‌کند، حکومت بحرین نمی‌تواند آن قوه زوری که در دیگر کشورهای عربی وجود دارد در بحرین پیاده کند. به اعتقاد او بحرین و کویت دو کشوری هستند که در شورای همکاری خلیج فارس و اتحادیه عرب در مقایسه با بسیاری از کشورهای دیکتاتوری این منطقه از دموکراسی و آزادی بیان بیشتری برخوردارند و حکومت نمی‌تواند به راحتی این فضا را ببندد. حرف او بی‌راه نیست. تعطیلی روزنامه الوسط، وابسته به ارگان مخالفان حکومت بحرین تنها یک هفته دوام آورد و سرکوب شدید شیعیان و به زندان افتادن آنها چنان سروصدایی به پا کرد که اگر چه قابل مقایسه با بوغ و کرنای رسانه‌ها نسبت به دیگر جنایت‌ها در دیگر کشورهای عربی نیست ولی همین مقدار نیز به حکومت بحرین فشارهای بسیاری آورده است.
از سوی دیگر خسارت‌های اقتصادی که به بحرین در پی سرکوب‌های اخیر وارد شده فراتر از حد انتظار بوده است. از زمانی که نیروهای سپر جزیره قدم به خاک بحرین گذاشته‌اند، کشور تقریبا به حالت نیمه فلج در آمده است. سرمایه‌گذاری‌های خارجی متوقف شده، صنعت توریسم که در چند سال اخیر به بخشی از کسب درآمد دولت بحرین تبدیل شده بود، کاملا فلج شده، هواپیمایی گلف‌ایر به دلیل توقف بسیاری از پروازهایش مجددا تا مرز ورشکستگی رسیده، اداره‌های دولتی تقریبا به حالت نیمه تعطیل در آمده و بسیاری از لوایح و قوانین اداری کشور به دلیل تعطیلی پارلمان نیمه کاره مانده است. برخی منابع خبری گزارش داده‌اند که روند خروج سرمایه از بحرین از ابتدای ماه مارس تا کنون در حدود 750/2 میلیارد دلار بوده و میزان خسارت‌های اقتصادی حکومت نیز به مرز 11 میلیارد دلار رسیده است. (2)
این در حالی است که به رغم تمامی فشارهایی که به جامعه مدنی بحرین وارد آمده، هنگامی که تصمیم گرفته شد تا در پی فشارهای خارجی تا اندازه‌ای از قوه سرکوب کاسته شود، تظاهرات دوباره به خیابان‌ها بازگشت و حکومت بحرین در کمال شگفتی دید که نه تنها از حجم اعتراض‌ها کاسته نشده بلکه گویی جنبشی تازه نزد مردم بحرین در حال فعال شدن است.
اختلاف در خاندان خلیفه
قصد تطهیر شیخ حمد بن عیسی آل خلیفه، پادشاه بحرین نیست ولی بسیار روشن است که اختلاف‌های سنگینی میان پادشاه و خلیفه بن سلمان آل خلیفه، نخست‌وزیر که عموی شیخ حمد است، وجود دارد. به گونه‌ای که گفته می‌شود شیخ عیسی نزد امریکایی‌ها از تندروی‌های عمویش گلایه کرده و از آنها خواسته است که در برابر فشارهای عمویش که مورد حمایت بسیار عربستان سعودی است، از او حمایت کنند.
اختلاف‌های سلمان بن حمد، فرزند پادشاه و ولیعهد بحرین که مورد وثوق مخالفان بحرینی است با شیخ خلیفه بن سلمان را نیز کسی نیست که نداند. وی به دلیل این که با اصلاحات مورد تقاضای مخالفان بحرینی موافق است و اعتقاد دارد که باید به نفع شیعیان اصلاحات جدی در ساختار حکومت صورت بگیرد، مورد غضب شدید شیخ خلیفه است.
یکی از رهبران مخالف وابسته به جریان الوافق که نخواست نامش فاش شود، در گفتگوی اختصاصی با دیپلماسی ایرانی، تاکید می‌کند که مخالفان به شیخ سلمان بن حمد همچنان چشم امید دارند. او می‌گوید: «قبل از آن که نیروهای سپر جزیره وارد بحرین شوند، ما به دعوت شیخ سلمان نزد پادشاه رفتیم و خواسته‌هایمان را که شامل حقوق اولیه یک شهروند عادی بحرینی است به اطلاع پادشاه و ولیعهد رساندیم. رفتار هر دوی آنها با ما بسیار خوب بود. حتی هنگامی که از رفتار تبعیض‌آمیز شیخ خلیفه بن سلمان عموی پادشاه نزد او شکایت کردیم، پادشاه از ما عذرخواهی کرد و گفت که می‌داند تا چه اندازه رفتارهای تبعیض‌آمیز وجود دارد و تا چه اندازه به ناحق شیعیان تحت فشارند. او حتی گفت که خودش و فرزندش از رفتارهای عمویشان گلایه دارند. پادشاه به ما وعده داد که در سریع‌ترین زمان ممکن به خواسته‌های ما عمل خواهد کرد به شرطی که ما نیز تظاهرات خیابانی را متوقف کنیم. ما به او قول دادیم در صورت تحقق خواسته‌هایمان تظاهرات را فورا پایان دهیم. اما نمی‌دانیم چه شد که روز بعد لشکر عربستان وارد منامه شد و همه چیز به هم ریخت و ورق ناگهان برگشت. تنها شیخ سلمان به ما تلفنی گفت، نخست‌وزیر کارها را به دست گرفته و حتی او را نیز تحت فشار قرار داده است.»
حرف شیخ سلمان صحیح بود، به دستور نخست‌وزیر پخش تصاویر و اخبار مرتبط با شیخ سلمان از رسانه‌های عمومی بحرین ممنوع شد و حتی صحبت از جانشینی برادر کوچک 19 ساله‌اش به جای او به میان آمد. حتی پایگاه خبری ایلاف خبر از تبعید شیخ سلمان به بریتانیا داد.
اما تنبیه شیخ سلمان مدت زیادی دوام نیاورد. وی که به دلیل نزدیکی با بسیاری از مدیران شرکت‌های بزرگ خارجی توانسته بود، اطمینان آنان را برای سرمایه‌گذاری در بحرین جلب کند، غضب عموی پدرش باعث شد تا خسارت‌های سنگین اقتصادی به ویژه در بخش سرمایه‌گذاری خارجی متحمل حکومت بحرین شود. به گزارش میدل‌ایست آنلاین، روسای شرکت‌های بزرگ حمل و نقل، بازرگانی و نفت به دولت بحرین هشدار می‌دادند که به دلیل اطمینان به شیخ سلمان در بحرین سرمایه‌گذاری کرده‌اند و اگر بنا باشد او در بحرین نباشد آنها نمی‌توانند به سرمایه‌گذاری در بحرین ادامه دهند.
با سخنرانی باراک اوباما در واشنگتن و اعلام استراتژی جدید امریکا در برابر بهار عربی، شیخ سلمان دوباره فعال شد. هنگامی که شیخ سلمان با باراک اوباما در واشنگتن دیدار کرد و در آن دیدار اوباما حمایتش را از طرح‌های اصلاحی وی اعلام کرد، نخست‌وزیر و عربستان سعودی نیز دریافتند که چاره‌ای جز تن دادن به اصلاحات ندارند.
فضای سلبی مذاکرات
شیخ خلیفه بن سلمان آل خلیفه با اکراه تن به مذاکره با مخالفان داده است. او نفس مذاکره و فراهم آوردن زمینه‌های آن را امتیازی بزرگ به مخالفان می‌داند. از این رو است که می‌بینیم هنگامی که پادشاه دستور به لغو وضعیت فوق العاده داد و نیروهای خارجی به طور نیم‌بند از بحرین خارج شدند تا زمینه‌های گفتگو با دولت مرکزی فراهم شود، دعوت از مخالفان برای مذاکره بسیار محدود بوده است. اگر چه در لحظات آخر حکومت تن می‌دهد که نمایندگان جنبش الوفاق، بزرگترین تشکل سیاسی مخالف حکومت که نزدیک به 80 هزار نفر از جمعیت 700 هزار نفری بحرین در آن عضویت دارند، نیز در مذاکرات شرکت کنند.
نمی‌توان پیش‌بینی کرد که آیا این مذاکرات موفقیت‌آمیز خواهد بود یا خیر. در حال حاضر حکومت تصمیم گرفته هفته‌ای سه روز با مخالفان به طور نامحدود و بدون هیچ گونه دستورالعملی مذاکره داشته باشد. شیوه مذاکرات بیش از آن که جنبه مذاکره داشته باشد بیشتر به یک جشنواره یا کنفرانس بزرگ شبیه است. به جای آن که درباره مشکلات و معضلات کشور صحبت شود، درباره نظریه‌های سیاسی و لزوم جدا شدن فعالیت‌های دینی از حرکت‌های سیاسی و مسائلی از این دست صحبت شده است. حتی طرفداران حکومت با لحنی تهدیدآمیز خواستار انحلال تمامی تشکل‌های سیاسی که فعالیت‌های دینی دارند، شده‌اند.
در عین حال، زندانیان سیاسی که در میان آنها نمایندگان پارلمان جنبش الوفاق نیز مشاهده می‌شوند، همچنان در بندند. زنان معترض شیعی بحرینی هنوز زندانی هستند و این در حالی است که در نشست گفتگوهای آشتی ملی صحبت از لزوم رعایت حقوق زنان و کودکان می‌شود.
هم‌زمان با آغاز گفتگوها، دادگاه عالی بحرین حکم حبس 10 تن از دستگیرشدگان اعتراض‌های اخیر را به اتهام همکاری با کشوری خارجی برای تامین منافع آن کشور و دادن اطلاعات مهم نظامی و سیاسی کشور به بیگانگان (منظور ایران) صادر کرده است.
هم‌زمان وزارت کشور بحرین سندی را منتشر می‌کند که در آن مدعی می‌شود بر اساس دموگرافیک جدید بحرین جمعیت سنی‌ها بیش از جمعیت شیعیان است. همچنین سر شناسنامه‌دار کردن اتباع خارجی یا "تجنیس" نیز مدعی می‌شود که شیعیان بیشترین سود را از این بابت برده‌اند.
این موارد نشان می‌دهد که دولت بحرین بیش از مذاکره به فکر مجبور کردن مخالفان به خواسته‌های حکومت برای تمکین کردن به وضعیت فعلی تحت پوشش مذاکرات گفتگوی ملی است تا قبل از همه بتواند خود را از وضعیت فعلی نجات دهد و چندان تمایلی به پاسخ دادن به خواسته‌های مخالفان ندارد.
به همین دلیل است که روز پنج‌شنبه جنبش الوفاق اعلام کرد به جز در مذاکرات سیاسی و حقوقی در دیگر مذاکرات گفتگوهای ملی شرکت نمی‌کند و احساس می‌کند نیازی به حضور در این گونه جلسات نیست. خلیل مرزوق، سخنگوی این جنبش در این باره گفت: «نشست عجیبی است. عده‌ای در آن شرکت کرده‌اند که هیچ ربطی به مذاکرات ندارند. نمی‌دانم برای چه باید در چنین نشستی شرکت کنیم در حالی که قرار نیست درباره حداقل خواسته‌های ما صحبت شود.» (3)
با این توصیفات و با توجه به سیاستی که دولت بحرین دنبال کرده آیا واقعا می‌توان امیدوار بود که این مذاکرات به نتیجه برسد؟
1- میدل‌ایست آنلاین – سوم ژوئیه
2- ایلاف – بیست و سوم ژوئن
3- روزنامه الوسط، چاپ بحرین – 7 ژوئیه
نظر شما :