ترکیه در برابر ایران هسته ای

ترکیه اکنون بیش از هر زمان دیگری به دنبال ثبات در منطقه است و بهترین راه حل برای پایان دادن به بن بست هسته ای ایران را مذاکره و راهکار‌های دیپلماتیک می داند که پیامد‌های مخرب مداخله هسته ای را به همراه ندارند. اما آمریکا و متحدان اروپایی اش روز به روز بر حجم فشار‌ها برای کنترل فعالیت‌های هسته ای ایران می افزایند که تازه ترین نتیجه آن اقدامات یکجانبه ای است که دسترسی ایران به سیستم مالی بین المللی را محدود و در برخی موارد غیر ممکن می‌کند.

با این حال ترکیه همچنان در تلاش است تا این مساله را از طریق اقداماتی که به اعتمادسازی منجر می شود، حل کند. هنری برکی از موسسه کارنگی بر این باور است که ترک‌ها می کوشند از طریق تقویت مناسبات اقتصادی، اختلاف نظر‌های سیاسی را حل کنند. ترکیه در سال‌های اخیر به طور محسوسی روابط اقتصادی خود را با جمهوری اسلامی تقویت کرده است. این در حالی است که اخیرا علی باباجان معون نخست وزیر ترکیه از استقلال کشورش در مورد تحریم‌های یکجانبه ای که آمریکا و متحدانش علیه ایران اعمال می کنند، سخن گفته است.

روزنامه لس آنجلس تایمز به نقل از وی گزارش داده است که ترکیه در پیروی یا عدم پیروی از این تحریم‌ها آزاد است. گفتنی است در حال حاضر شماری از شرکت‌های پوششی ایرانی در ترکیه فعالیت دارند و مقامات در مورد تلاش این شرکت‌ها برای صادرات کالاهایی با کاربرد دوگانه به ایران هشدار داده اند. پنل کارشناسی سازمان ملل در تازه ترین گزارش خود در مورد تاثیر تحریم‌ها بر ایران مدعی شده بود که جمهوری اسلامی از طریق تاسیس شرکت‌های پوششی در کشور‌های دیگر تحریم‌ها را دور می‌زند.

فیلیپ بلیک از موسسه مالی بین المللی بر این باور است که ترک‌ها به اندازه آمریکا و متحدان اروپایی اش به تهدید آمیز بودن فعالیت‌های هسته ای ایران اعتقاد ندارند. به بیان بهتر ترکیه هنوز باور ندارد که جمهوری اسلامی به دنبال سلاح هسته ای باشد و این همان موضوعی است که تهران نیز در مقابل ادعا‌های غرب بر ان تاکید دارد. مقامات ترکیه همواره این نکته را یادآور می شوند که ایران و ترکیه در چند صد سال اخیر روابط خوبی داشته اند و به خصوص پس از جنگ سرد پدید آمدن نگرانی مشترک در مورد کرد‌ها و همچنین وابستگی ترکیه به گاز زمینه‌های همکاری تهران و آنکارا را دو چندان کرده است.

با این حال استیون کوک از شورای روابط خارجی آمریکا به اختلاف نظر ترکیه و آمریکا در مورد برخورد با ایران اشاره می کند. به گفته وی در حالی که ترکیه به دنبال مذاکره با ایران است، آمریکا رفته رفته از روند تعامل با ایران فاصله گرفته و به سیاست تشدید فشار‌ها روی می آورد. بخش کلیدی استراتژی غرب بر مبنای ایزوله سیاسی ایران به امید مهار فعالیت‌های هسته ای ساماندهی شده است و این در شرایطی است که سیاست تعاملی ترکیه تا جایی که تا زمانی نامعلوم ادامه نداشته باشد، تهدید جدی برای واشینگتن تلقی نمی‌شود.

به بیان بهتر تا جایی که ترکیه پایانی برای تعامل با ایران در صورت دست نکشیدن جمهوری اسلامی از فعالیت‌های هسته ای مخاطره آمیز متصور باشد، غرب در صدد مقابله با این استراتژی بر نمی آید. البته هم بلیک و هم کوک بر این باورند که استراتژی ترکیه که تنها بر مبنای مذاکره و دیپلماسی شکل گرفته برای خاتمه بخشیدن به بن بست هسته ای کنونی ایران کافی نیست. به هر ترتیب به نظر نمی رسد ترکیه دست کم تا آینده ای نزدیک به دنبال کنار گذاشتن دیپلماسی در قبال ایران باشد.

تلاش ترکیه برای ایفای نقش میانجی در مجادله هسته ای ایران با غرب و میزبانی مذاکرات هسته ای در این زمینه اعتباری جهانی برای آنکارا به دنبال داشته است که کنار گذاشتن این نقش برای ترکیه عقلانی به نظر نمی رسد. ترکیه در استانه ورود به دروازه اتحادیه اروپا قرار دارد و برای عبور از آن نیازمند کسب اعتبار‌های جهانی متعدد است. تلاش آنکارا برای ایفای نقش موثر در منطقه به خصوص پس از بهار عرب که از زمستان گذشته آغاز شدن نیز گواهی بر این مدعاست.

Eurasia Review