گاز ترکمن ها به جاى ايران به چين مى رود

از روز یکشنبه 27 ژانویه سال 2008 میلادی صادرات گاز ایران به ترکیه از سر گرفته شد. این درحالیست که ترکمنستان همچنان بر موضع قبلی خود پافشاری می کند و صادرات خود به ایران را آغاز نکرده است.

 

ایران به دلیل قطع گاز ترکمنستان و کاهش شدید دمای هوا در روز هفتم ژانویه اقدام به توقف صادرات گاز به تنها بازار خارجی خود کرد و این توقف صادراتی حدود 20 روز به طول انجامید.

 

این در حالیست که شش روز قبل از آن یعنی در روز اول ژانویه سال 2008 میلادی صادرات گاز ایران به ترکیه به 5 میلیون متر مکعب کاهش یافته بود.اما در روز گذشته به دلیل افزایش دمای هوا در ایران و کاهش 5 میلیون متر مکعبی مصرف گاز در هر روز صادرات گاز به ترکیه از سر گرفته شد.

 

سید رضا کسایی زاده ، رییس شرکت ملی گاز ایران، در یک مصاحبه اعلام کرد :" از نیمه شب  روز بیست و هفتم ژانویه سال 2008 میلادی ایران صادرا ت گاز خود به ترکیه را آغاز کرده است. قرار بر این است که روزانه 3 میلیون متر مکعب گاز به ترکیه صادر شود و بدون شک در طی روزهای آتی به تدریج صادرات گاز به ترکیه افزایش می یابد تا به سطح قرار دادی قبلی یعنی 30 میلیون متر مکعب در روز برسد."

 

ترکیه از دسامبر سال 2001 میلادی و بعد از ساخت خط لوله گاز اقدام به واردات حدود 30 میلیون متر مکعب گاز طبیعی ایران (20 درصد نیاز مصرفی)  از طریق تبریز کرد. این در حالیست که امریکا بارها نسبت به این قرار داد انتقاد کرد و از ترکیه خواست تا با لغو قرارداد دو جانبه با ایران  واردات این گاز را متوقف کند.

 

اما ترکها که خود را از دوستان ایران می دانند از این کار اجتناب کردند و همچنان متقاضی گاز صادراتی ایران هستند. این تمایل برای ایران نیز بسیار خوشایند است . زیرا ترکیه تنها بازار خارجی برای گاز تولیدی ایران است و ایران در نظر دارد  از طریق ترکیه گاز خود را به بازار اروپا صادر کند.

 

 از طرف دیگر مذاکرات پی در پی در مورد ساخت خط لوله صلح نیز میان ایران و پاکستان و هند ادامه  دارد اما به دلیل مشکلات متعدد موجود هنوز این قرار داد نهایی نشده است . پیش از این قرار بود تا انتهای ماه ژانویه این قرار داد نهایی شود ولی آخرین اخبار حاکی این مطلب است که نهایی شدن این قرار داد به تعویق افتاده است.

 

ایران و ترکمنستان

اصلی ترین عامل قطع صادرات گاز ایران به ترکیه ، بهانه جویی ترکمنستان برای افزایش قیمت گاز بود. در اواخر دسامبر سال 2007 میلادی و در شرایطی که تغییرات جوی سبب شد تا سخت ترین زمستان چند دهه اخیر در منطقه و به خصوص ایران وجود داشته باشد ترکمنستان به بهانه مشکلات فنی صادرات گاز خود به ایران را متوقف کرد.

 

این کشور که روزانه 23 میلیون متر مکعب گاز طبیعی مایع به ایران صادر می کرد در سال 2006 میلادی نیز با قطع صادرات ایران را مجبور به پذیرش قیمت بالاتر کرد.

 

اما در سال گذشته ایران و ترکمنستان قرار دادی امضا کردند که در آن به شرط عدم تغییر قیمت تا سه سال و افزایش حجم صادرات گاز ترکمنستان به ایران قیمت تازه از طرف ایرانیان مورد قبول قرار گرفته بود. اما پیش از اینکه یک سال از زمان انعقاد قرار داد بگذرد ترکمنستان بازی روسها را تکرار کرد.

 

در قواعد این بازی مالک منبع انرژی در سخت ترین شرایط عرضه این منبع را به مصرف کنندگان متوقف می کند و تقاضای قیمت بالاتری را می نماید.

 

در چنین موقعیتی  اغلب کشورها مجبور به پذیرش قیمت پیشنهادی می شوند و در صورتیکه آن کشور قیمت جدید را نپذیرد از فهرست شرکای تجاری مالک منبع نرژی خارج می شود.

 

این کاری است که روسیه در سالهای گذشته با اوکراین و بلاروس کرد و در سال گذشته ترکمنستان با انجام آن ایران را مجبور به پذیرش قیمت بالاتر نمود.

 

ولی به نظر می رسد این بازی برای ایران تکراری شده و ترکمنستان با اجری آن یکی از بازارهای مهم خود را از دست داد. در جریان قطع صادرات گاز ترکمنها به ایران سران ایران بارها اذعان داشتند که دلیل این بهانه جویی برای قطع صادرات را می دانند و با استناد به قرار داد سال قبل آن را بی اساس دانستند.

 

در همین زمان منوچهر نوزری ویزر نفت ایران تاکید کرد بحث پیرامون قیمت گاز صادراتی ترکمنستان به ایران تنها در صورتی آغاز می شود که ترکمنستان صادرات را از سر گیرد. با گذشت چندین روز از این پیشنهاد و عدم دریافت پاسخ مناسب نوزری  توقف خرید گاز از ترکمنستان را محتمل دانست.

 

به هر حال در شرایطی که این در گیریها بین ایران و ترکمنستان وجود داشت اخبار جدیدی منتشر شد مبنی بر اینکه ترکمنستان گاز خود را به چین صادر می کند.

 

قرار بر این است که ترکمنستان سالانه 30 میلیارد متر مکعب گاز طبیعی را برای مدت سی سال و به قیمت 195دلار به ازای هر هزار متر مکعب به چین صادر کند. در این قرارداد عظیم دو مساله با اهمیت وجود دارد :

اول اینکه ظرفیت تولید گاز در ترکمنستان 3/1 هزار میلیارد متر مکعب است و با صادر کردن 30 میلیارد متر مکعب در سال سهم زیادی از توان صادراتی این کشور وارد بازار چین می شود و دوم اینکه قیمت اعلام شده حتی از دو برابر قیمت گاز صادراتی ترکمنستان به ایران هم بیشتر است که این تاییدی دیگر بر بازی روسی ترکمنها است.

 

طبق قرار داد قبلی ایران و ترکمنستان ،این کشور سالانه حدود5/8 میلیارد متر مکعب گاز به ایران صادرمی کرد.