اتحادیه اروپا در خلیج فارس به دنبال چیست؟

در هفته‌های گذشته شاهد گسترش روابط اتحادیه اروپا با شورای همکاری خلیج فارس بودیم. سفر خانم اشتون به این کشورها و بیانیه مشترک اتحادیه اروپا با این شورا در مورد اختلافات میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از این نمونه اند. این رایزنی‌های اتحادیه اروپا با چه هدفی صورت گرفته است؟

اتحادیه اروپا در چند سال اخیر روابط گسترده ای با کشورهای عربی خلیج فارس و عمدتا بر سه محور برقرار کرده است: ایجاد ثبات در ساختار سیاسی کشورهای عربی، اطمینان از صدور نفت و نیز حفظ موضع یکپارچه و هماهنگ کشورهای این منطقه با اروپا به ویژه در برابر برنامه هسته ای ایران. در این راستا اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس بر تشویق ایران از راه گفتگو برای رسیدن به حل مسالمت آمیز هسته ای توافق کرده اند و از ایران خواسته اند به قطعنامه‌های شورای امنیت سازمان ملل و آژانس انرژی اتمی‌عمل کند. علاوه بر این در موضع گیری مشترکی اتحادیه اروپا و شورای همکاری خلیج فارس از ایران خواسته اند در امور کشورهای منطقه دخالت نکند و بر اساس حقوق بین الملل از نمایندگی‌های کشورهای خارجی در ایران حفاظت نماید.

  یکی از اهداف مهم سفرخانم اشتون به کشورهای عربی حوزه خلیج فارس آگاهی از میزان ثبات و زمینه حرکت‌‌های اعتراضی در این کشورها به ویژه بررسی مسئله بحرین و دادن راهکارهای لازم برای نوع برخورد با آنها بوده است. در بیانیه پایانی اتحادیه اروپا و شورای خلیج فارس گفته شده که انجام گفتگوها در شرایطی که شمال آفریقا و شبه جزیر عرب دستخوش تحولات است، بسیار ضرورری و با اهمیت می‌باشد.

نکته دیگر اعلام مواضع اتحادیه اروپا در مورد تحولات جهان عرب و تلاش برای جلب حمایت اعراب از قطعنامه‌های 1970 و 1973 شورای امنیت در مورد لیبی است. در خصوص یمن نیز اتحادیه اروپا از طرح شورای همکاری خلیج فارس در خصوص یمن حمایت کرده و خواهان ایجاد مصالحه سیاسی بین شورای انتقالی با دولت یمن است.

در این سفر خانم اشتون موضع اتحادیه اروپا برای انجام گفتگو به جای استفاده از زور و خشنوت در برابر مخالفتهای احتمالی و بویژه در مورد اوضاع بحرین تاکید کرده است. همه این تلاشها برای آن است که هرگونه تغییر احتمالی می‌بایست در پروسه آرام انجام شود.

تا چه حد اتحادیه اروپا با موضع کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس در مورد ایران همراهی دارد؟

اتحادیه اروپا نقش هدایتی و راهبردی برای ایجاد توازن در سیاستهای آنها و نیز کاهش تنشها میان اعضای این شورا دارد. در واقع امر، اتحادیه اروپا می‌تواند در جهت دهی به مواضع این شورا نسبت به ایران نقش بازی کند. اتحادیه اروپا خواهان همکاری با این کشورها در رابطه با موضوع فلسطین هست و بر جلب نظر آنان برای ایجاد دو دولت واحد در فلسطین تلاش کرده است. علاوه بر این، اتحادیه اروپا خواهان آشتی ملی درعراق و تحکیم دولت این کشور و نیز حل و فصل روابط مرزی بین عراق با کویت شده است.  

آیا اتحادیه اروپا شورای همکاری خلیج فارس را به عنوان یک قدرت منطقه ای در منطقه خاورمیانه در سیاست‌های خود در نظر می‌گیرد؟

بینید، اتحادیه اروپا خود یک سازمان منطقه ای در قاره اروپاست. لذا این که اتحادیه اروپا را همچون یک واحد، همانند یک کشور فرض کنیم، چندان مطابق با واقع نخواهد بود. اتحادیه ارپا هنوز با آن وضعیت فاصله دارد. بنابراین اگرچه اکنون اتحادیه اروپا دارای ساختاری شبیه یک کشور (البته منهای ارتش یکپارچه) است اما پروسه تصمیم گیری بسیار طولانی و رسیدن به اجماعی میان اعضای آن مشکل است.

از سوی دیگر، اگرچه شورای همکاری خلیج فارس با اتحادیه اروپا از نظر ساختاری تفاوت زیادی دارد، اما همین شورا می‌بایست برای رسیدن به تصمیمی‌واحد به اجماعی میان اعضای خود برسد که معمولا این کار روند آسان تری نسبت به اتحادیه اروپا را طی می‌کند.

نکته دیگر آنکه اصولا شورا همکاری خلیج فارس دارای چنان وزن و اثرگذاری در معادلات و مناسبات جهانی نیست. اما اتحادیه اروپا می‌تواند با روابط سیاسی و اقتصادی و امنیتی که با آنها دارد بر آنها تاثیرگذار باشد. از جمله تلاشهای اتحادیه اروپا بستن قراردای آزاد تجاری با این شورا از این دست است.

 تشدید اختلافات و منازعات میان ایران و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس تا چه حد با منافع اتحادیه اروپا همخوانی دارد؟ آیا به خطر افتادن امنیت صادرات نفت برای این کشورها نگرانی به همراه ندارد؟

سوال خوبی است. اتحادیه اروپا همان طور که مطرح کردم از وضع موجود در خلیج فارس حمایت می‌کند، البته تا جایی که در منافع اروپا به ویژه در مورد انتقال نفت خلل و بی ثباتی ایجاد نشود. اتحادیه اروپا همچنین می‌تواند نسبت به سیاست این شورا در برابر ایران نقش هدایتی و توصیه ای نیز داشته باشد. البته همه کشورهای عرب این منطقه به یکسان از اتحادیه اروپا تاثیر نمی‌گیرند. میزان اثرگذاری بر شورای عربی کشورهای خلیج فارس بر اساس این که تا چه حد اعضای اتحادیه اروپا در موضوعی تصمیم یکپارچه و واحدی داشته باشند، متفاوت است. زیرا همانطور که مطرح کردم میان خود اعضای اتحادیه اروپا در برخی موارد هماهنگی و موضع واحدی وجود ندارد؛ مانند موضع این اتحادیه در جنگ عراق و یا حمله به لیبی.