لزوم مذاکره در موازنه جدید منطقه

روسیه و چین در مقابل گزینه تشدید تحریم‌ها علیه ایران سکوت کرده‌اند. امریکا خواستار مذاکره با تهران است، ایران با ارائه بسته دوم پیشنهادی خود از آمادگی کامل برای مذاکرات سخن می‌گوید و در این میان اسرائیل همچنان به تلاش‌هایش در راستای کسب چراغ سبز از قدرت‌های جهان برای فشاری قابل توجه به ایران و حتی انتخاب گزینه نظامی ادامه می‌دهد، این سوال مطرح است که وضعیت فعلی ایران تا چه اندازه تل آویو را در تحقق اهدافش کمک یا محدود می‌کند؟

گفتاری از اسد الله اطهری، کارشناس مسائل استراتژیک:

اسرائیل صرف نظر از مسائل ایدئولوژیک می‌داند که ایران دولتی طبیعی و قدرتمند است و اگر غلظت ایدئولوژی را هم به این مساله بیفزاییم متوجه حساسیت تل آویو نسبت ایران می‌شویم. در واقع علاوه بر موضوع رقابت مربوط به قدرت، مسائل ایدئولوژیکی برای برتری یکی بر دیگری افزایش پیدا می‌کند.

از سوی دیگر ایران دولت طبیعی قدرتمند است اما اسرائیل دولت مصنوعی قدرتمند هسته‌ای است. ایران همه ابزارهای قدرت منطقه‌ای همچون مساحت، جمعیت کیفی، قدرت صنعتی و امثال این را در اختیار دارد که اسرائیل بسیاری از این ابزارها را در اختیار ندارد.

با در نظر گرفتن این تفاوت‌ها نگرانی ایدئولوژیک میان ایران و اسرائیل قوت بیشتری دارد. تل اویو نگران است که با افزایش قدرت ایران هم در سطح منطقه قدرت خود را از دست دهد و هم بعد ایدئولوژیکی این کشور کمرنگ ‌شود. به این ترتیب در تلاش است از ابزارهای متقابل به تهران فشار آورد؛ در رابطه با جناح‌های مقاومت سعی کرد صدور قطع نامه‌هایی برای خلع سلاح این جناح‌ها را مطرح کند، در مورد حماس تلاش کرد با حمله به غزه فشار وارد کند، در مورد مسائل هسته‌ای ایران درصدد است با فشار بر کشورهای 1+5 زمینه تحدید ایران را فراهم سازد.

به نظر می‌رسد که اسرائیل برای در تنگنا گذاشتن ایران بسیار تلاش دارد، وزیر خارجه و دیگر مقامات این کشور سفرهای متعددی به امریکا، روسیه، آمریکای لاتین و مناطق دیگر انجام دادند تا در قالب دیپلماسی ایران را منزوی کنند، زمینه صدور قطع نامه‌های جدید علیه این کشور را فراهم سازند و ضرب الاجلی برای انتخاب گزنیه نهایی در مورد ایران تعیین کنند اما شاهد بودیم که بسیاری از کشورهای منطقه و جهان برای شکل‌گیری فضای مورد نظر تل آویو اقدامی انجام ندادند.

برای نمونه ترکیه از کشورهای منطقه و همسایه ایران، اعلام کرد که نه تنها از تحریم‌های جدید علیه ایران پشتیبانی نمی‌کند بلکه خواستار لغو تحریم‌های گذشته است. روسیه و چین نیز همراهی لازم را در مسیر مورد نظر اسرائیل انجام نمی‌دهند. بحران اقتصاد جهانی نیز مزید بر علت است اما اسرائیلی‌ها دوست دارند که بیشتر از مسیر امریکا، فرانسه، آلمان و بریتانیا اهداف خود را در مورد ایران پیگیری کنند.

بسته پیشنهادی ایران، اسرائیل و تصمیم نهایی

در شرایطی که ایران با آن روبروست پیش بینی گزینه نهایی جامعه بین المللی در مورد این شکور دشوار است. اقدام مثبتی که تهران انجام داد ارائه بسته دوم پیشنهادی بود. در این بسته از مذاکره سخن گفته شده اما تاکید شده که مذاکره بر سر برنامه هسته‌ای خاتمه یافته است. این سوال مطرح می‌شود که چه مسائلی برای مذاکره غیر از موضوع هسته ای باقی می‌ماند؟ یکی از موضوعات می‌تواند مسائل منطقه‌ای باشد که امریکاییان با توجه به مشکلاتی که در سطح منطقه دارند خواستار مذاکره در این موضوعات هستند وایران نیز ابزارها و قدرت منطقه ای را داراست.

روسیه و چین نیز نشان داده‌اند که چندان مایل به همکاری نیستند. بنابراین چنین به نظر می‌رسد که در شرایط جدید اسرائیل خواهان کسب تضمین امنیتی از امریکا در برابر پرونده هسته‌ای ایران است و مذاکراتی که ایران برای آن اعلام آمادگی کرده و امریکا نیز خواهان آغاز آن است می‌تواند در تلطیف فضای موجود درسطح بین‌المللی و منطقه‌ای علیه ایران موثر باشد. مذاکره و دیپلماسی همواره مانع نبرد و حرکت‌های خشونت بار بعدی را می‌گیرد.

اکنون به نحوی قرار است با توجه به قدرت ایران، موازنه جدیدی در سطح منطقه شکل گیرد، در این فضا امریکا چتر دفاعی را در مورد کشورهای خلیج فارس مطرح کرد، پس از آن اعلام شد که عربستان و امارات قرار است با فرانسه نیروگاه هسته‌ای تاسیس کنند. ترکیه از برگزاری مناقصه برای ساخت نیروگاه هسته‌ای سخن گفت و فضای روانی علیه برنامه هسته ای ایران تشدید شد با این محتوا که ممکن است این برنامه به آغاز رقابت تسلیحاتی در منطقه منجر شود، بعد از آن هم اعلام شد که عربستان قرار است چندین میلیارد دلار از روسیه سلاح خریداری کنند.

اما ایران به هیچ وجه به سوی تسلیحات هسته‌ای حرکت نمی‌کند، با این همه تاکید بر مذاکره به این علت است که فضای روانی حاکم در سطح منطقه و جهان در مورد ایران تلطیف شود.