خزر و تمامیت ارضی

 

 

 

سهم ایران از دریای خزر چه مقدار است؟ این موضوع بعد از سخنان اخیر منوچهر متکی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران اهمیت بیشتری پیدا کرده است.

 

آقای متکی چند روز پیش گفت : " سهم ایران از این دریا هیچ گاه 50 درصد نبوده است و این رقم نه منطقی است و نه قراردادی درباره آن وجود داشته است"( ایرنا 11 دی )

 

نظر آقای متکی مبنی بر این که در هیچ قرار دادی صحبت از درصد سهم ایران در دریای خزر نشده است کاملا صحیح است.

 

البته فقط دشمنان ایران نبودند که از سهم 50 درصدی ایران در دریای خزر دفاع می کردند بلکه بسیاری از دوستان نیز با صداقت کامل از این نظریه دفاع می کردند.

 

شاید موضوع سهم 50 درصدی برگرفته از این قسمت از قرارداد 1940 بین ایران و اتحاد شوروی باشد که دریای خزر را دریای ایران-شوروی قلمداد کرده است.

 

دقیقا به همین دلیل است که در حالی که در هیچ قراردادی به موضوع مشاع بودن دریای خزر اشاره ای نشده است، ایده مشاع موضع رسمی دولت ایران در خصوص استفاده از زیربستر، بستر و سطح دریای خزر بود.

 

کما اینکه چنین موضعی رسماً طی نامه ای بعنوان دبیرکل بعنوان سند شورای امنیت نیز توزیع شده است.

 

بعد از فروپاشی شوروی سابق، جمهوری اسلامی ایران همواره بر این نکته تاکید داشت که با توجه به این که دریای خزر بر اساس قراردادهای موجود دریای ایران- شوروی است، لذا اولا تا زمانی که قرارداد جدیدی بین کشورهای ساحلی منعقد نشود قراردادهای 1921 و 1940 بین ایران و شوروی معتبر است و ثانیا" کشورهای ساحلی باید سهم برابر از دریای خزر داشته باشند.

 

این موضع در نامه های دولت جمهوری اسلامی ایران به دبیرکل سازمان ملل متحد که به عنوان اسناد آن سازمان منتشر شده است نیز منعکس است.

 

اجلاس سران خزر که چند ماه پیش در تهران برگزار شد در خصوص دو قرارداد 1921 و 1940 ساکت است و این برای اولین بار بود که ایران به عدم ذکر این دو قرارداد در یک سند رسمی رضایت داد.

درواقع بیانیه تهران نقطه پایانی بود بر ایده مشاع بودن دریای خزر و زیر سؤال بردن بیانیه های قبلی.

 

سند اجلاس سران خزر در تهران نه تنها بی توجهی های فراوان حقوقی و سیاسی را در برداشته است و متأسفانه وقعی به نظرات صادقانه و مشفقانه دوستداران منافع ملی ایران نگذاشته است بلکه در این سند آشکار سیاست رسمی جمهوری اسلامی که در آن بین نهضت های و مجاهدت های آشکار آزادی طلبانه و تروریزیم تفکیک قائل می شد و همواره به آن بصورت جدی در مجامع ونهادهای بین المللی پافشاری می شد نادیده گرفته و قربانی شد.

 

آقای متکی در بخش دیگری از صحبت های خود گفت:" بهره برداری ایران از دریای خزر هرگز از 3/11 درصد فراتر نرفته است"(ایرنا 11 دی)

 

اکنون سوال این است که لزوم طرح چنین مطلبی در حال حاضر چیست؟

 

آیا طرح این موضوع که قبل از انقلاب اسلامی، ایران در خزر آزادانه فعالیت نمی کرد نفعی برای کشورمان دارد؟ آیا این شبیه فراهم کردن تیر برای دشمن نیست؟! آیا طرح این موضوع به مواضع کشورمان در مذاکرات بسیار پیچیده فعلی با کشورهای ساحلی در زمینه تعیین رژیم حقوقی دریای خزر کمک خواهد کرد یا مذاکره کنندگان ایرانی را با مشکل مواجه خواهد ساخت؟ آیا صحبت های آقای متکی پیش درآمد اعلام موافقت جمهوری اسلامی ایران با ترکمنستان و آذربایجان در تعیین سهم کشورمان در خزر است؟   

 

جناب وزیر خارجه می دانند که موضع ایشان مبنایی برای ادعاهای آینده دیگران می شود و موضوع تصمیم در مورد تمامیت ارضی امری است که در حیطه مجلس شورای اسلامی است ونه دولت.

 

این قبیل سخنان با اصول ارائه شده از سوی رهبر فرزانه انقلاب مبنی بر عزت، حکمت و مصلحت تفاوت دارد.