ترکمنستان مى خواهد آمريکا را به خزر شرقى بياورد؟
طى يک سال اخير نمايندگان ايالات متحده از اين کشور ديدارهاى زيادى کرده‌اند. واشنگتن مايل است عشق‌آباد را متقاعد کند که خط لوله زيردريايى خزر را بسازد که اين کار سودمند و تحقق‌پذير اعلام مى‌شود.
در سال 2007 ترکمنستان از انزوا خارج شده و اکنون سياست چند محورى را دنبال مى‌کند. در سال جارى رئيس جمهور ترکمنستان به عربستان سعودى، روسيه، قزاقستان، ايران، چين و آمريکا سفر کرده و از بعضى از اين کشورها چند بار بازديد کرده است.
قربان‌قلى بردى‌محمدوف به همه کشورهاى آسياى مرکزى غير از ازبکستان سفر داشته است (البته اسلام کريموف رئيس جمهور ازبکستان خود از عشق‌آباد بازديد کرده است) و حتى در ماه اوت در اجلاس سران سازمان همکارى شانگهاى در بيشکک به عنوان مهمان حضور داشت.
و بالاخره بايد به ديدارهاى ششم و هفتم نوامبر وى از بروکسل، پايتخت اتحاديه اروپا اشاره کرد که نشانه جديد فعاليت گسترده خارجى جانشين صفرمراد نيازوف است. ترکمن‌باشى در پايان حکومت خود فقط سالى يکى دو بار به خارج مى‌رفت در حالى که وزير امور خارجه او از ترکمنستان خارج نمى‌شد.
ولى دورنماى سياست چند محورى رهبر جديد ترکمنستان مانند سابق روشن نيست. در حال حاضر مسکو، پکن، واشنگتن و بروکسل برنامه‌هاى خاصى در زمينه روابط با عشق‌آباد دارند. همه به منابع انرژی اين کشور علاقه‌مندند.
اول از همه روسيه به موفقيت رسيد. اين کشور در ماه مى سال 2007 با ترکمنستان موافقتنامه مقدماتى درباره ساخت خط لوله انتقال گاز ساحلى خزر را امضا کرد که قزاقستان نيز در اين توافقات شرکت مى کند. البته تا اول سپتامبر که تاريخ از قبل تعيين شده هماهنگى همه پارامترهاى فنى بود، اين کار انجام نگرفته و مذاکرات همچنان ادامه دارد.
ولى در ماه جولاى قربان‌قلى بردى‌محمدوف در جريان سفر به پکن موافقتنامه درباره ساخت خط لوله انتقال گاز از ترکمنستان به چين را تجديد کرد. در حال حاضر تدارکات براى آغاز عمليات ساختمانى در جريان است.
طى يک سال اخير نمايندگان ايالات متحده از اين کشور ديدارهاى زيادى کرده‌اند. واشنگتن مايل است عشق‌آباد را متقاعد کند که خط لوله زيردريايى خزر را بسازد که اين کار سودمند و تحقق‌پذير اعلام مى‌شود. بسيارى از ناظران معتقدند که در گفتگوى ترکمنى-آمريکايى همچنين مسأله حضور نظامى آمريکا در خزر مطرح مى‌شود.
اتحاديه اروپا به نوبه خود ترکمنستان را به عنوان منبع گاز براى خط لوله "نابوکو" تلقى مى‌کند که اين پروژه با پروژه خط لوله زيردريايى خزر ارتباط ناگسستنى دارد.
همه مى خواهند با ترکمنستان دوستى کنند و قراردادهاى حاوى تعهدات مشخص را منعقد کنند. روسيه ساده‌ترين راه فنى را پيشنهاد مى‌کند که در دوران شوروى برنامه‌ريزى شده بود. ساخت خط لوله به چين مى تواند با بعضى مشکلات سياسى روبرو شود ولى امکان‌پذير است. پيشنهادهاى روسيه و چين مى توانند در شرايط معينى هماهنگ شوند.
ولى پروژه زيردريايى خزر که توسط ايالات متحده و اتحاديه اروپا پيشنهاد مى‌شود، نمى تواند به سرعت پروژه‌هاى روسى و چينى اجرا شود چرا که ابهامات سياسى، فنى و اقتصادى در اين زمينه فراوان است. ولى انديشه دسترسى به مصرف کنندگان اروپايى از مسير غير روسى براى ترکمنستان جذابيت زيادى دارد.
روسيه، ايالات متحده، اتحاديه اروپا و چين ضمن پيشبرد پروژه‌هاى خود بر اين عقيده هستند که همه اين پروژه‌ها اجرا نخواهند شد چرا که آنها با هم رقابت مى‌کنند. وجود پيشنهادهاى مختلف به عنوان پديده‌اى موقت براى مرحله انتخاب يکى از آنها در نظر گرفته مى‌شود.
عشق‌آباد احتمالاً از" آستانه" الگو مى‌گيرد. ولى قزاقستان که با شرکاى مختلف روابط برقرار مى‌کند و بين روسيه، چين و آمريکا و منافع و شبهات آنها تعادل حفظ مى‌کند، رفتار شفافى از خود نشان نمى‌دهد. بالاخره قزاقستان عضو سازمان پيمان امنيت دسته‌جمعى، جامعه اقتصادى اورآسيايى و سازمان همکارى شانگهاى است.
ولى به نظر مى‌آيد که ترکمنستان از سياست چند محورى برداشت ابتدايى دارد: در مجموع، با همه سر و کار دارد ولى در هر مورد مشخص با کسى معامله مى‌کند که به نفع خود مى داند. اين يک نوع حسابگرى است.
تصادفى نيست که قربان‌قلى بردى‌محمدوف در فرصت‌هاى مختلف اظهار نظر کرده است که مسايل اقتصادى را نبايد سياسى کرد. ولى اين امر نشان مى‌دهد که رئيس جمهور اهميت مسايل ژئوپلتيکى را دست کم مى‌گيرد.
در رفتار ترکمنستان سياست چند محورى عامل ابهام است. ولى دير يا زود رئيس جمهور ترکمنستان بايد گام‌هاى واقعى بر دارد تا کارهاى او باعث سئوال و سوءتفاهم نشوند.
نظر شما :