اوپک در راه بدست آوردن قدرت رنگ باخته خود

افزایش قیمت نفت در بازارهای جهانی بزرگترین مساله اقتصادی روزهای اخیر است که دلایل مختلفی برای آن ذکر شده است. این رشد در شرایطی بالا گرفت که اوپک در جلسه گذشته خود از افزودن 500 هزار بشکه نفت درروز به ظرفیت تولید خود از اول ماه نوامبر خبر داده بود.

اما ازهمان زمان زمزمه هایی در مورد ناکافی بودن این رشد به گوش می رسید. سیر افزایش قیمت نفت به حدی بالا گرفت که تمامی محافل مصرف کننده جهان خواستار مداخله اوپک در بازار نفت و تعدیل آن شدند.

در این شرایط عربستان که نزدیکترین دوست آمریکا در اوپک و تاثیر گذارترین کشور در بازار نفت محسوب می شود اعلام کرد برای تعدیل قیمت نفت و ممانعت از افزایش آن در اجلاس اخیر طرح افزایش سطح تولید اوپک رابه بحث می گذارد.

بدون شک فشار آمریکا روی عربستان بیشتر از دیگر کشورهای اوپک می تواند سودمند باشد زیرا عربستان بیشترین حجم از ذخایر تایید شده نفتی و توان افزایش تولید را دارد. عربستان با داشتن ذخیره ای بیشتر از 264 میلیارد بشکه نفت روزانه بیشتر از 72/8 میلیون بشکه نفت تولید می کند .شایان ذکر است ایران دومین تولید کننده اوپک  در ماه گذشته روزانه 82/3 بشکه نفت تولید کرد.

عربستان که 70 درصد از درآمدش را از صنعت نفت و گاز بدست می آورد اعلام کرد  در صورت لزوم برای پاسخگویی به رشد تقاضای جهان تا سال آینده میلادی تولید نفت خودرا دوبرابر خواهد کرد. این رشد در شرایطی که عربستان خبراز کشف ذخیره ای به حجم 200 میلیارد بشکه داد می تواند عملی شود.

البته عربستان اعلام کرد ذخایر نفتی بزرگی  در کشورش وجود دارد که هنوز فرایند اکتشاف و استخراج آنها به نتیجه نرسیده است. پژوهشگران صنعت نفت عربستان معتقدند حجم این ذخایر تایید نشده نفتی بیشتر از 3هزار میلیارد بشکه است که کشف آنها  سبب می شود عربستان همچنان شاه بازار نفت باقی بماند.

عربستان میزبان سومن اجلاس سران

در روزهای 17 و 18 نوامبر سال جاری سومین اجلاس سران کشورهای عضو اوپک  در ریاض برگزار می شود. دربرنامه های پیشنهاد شده توسط سران عربستان مذاکره اوپک با کشورهای مصرف کننده یا وارد کننده نفت نیز وجود دارد تا علاوه بر رشد تولید و تاثیر از سمت عرضه، سیاستهایی برای تعدیل تقاضا وتثبیت بازار ارزهای خارجی به منظور کمرنگ کردن عوامل غیر بازاری تاثیر گذار روی قیمت نفت  نیز وضع شود.

رشد قیمت نفت روی اقتصاد کشورهای مصرف کننده تاثیر مخربی به جای می گذارد. گزارشها از احتمال رکود اقتصاد آمریکا و به دنبال آن جهان  خبر می دهد. رکودی که در صورت بروز نه تنها بازار نفت بلکه تمام بازارهای صنعتی  رابا بحران مواجه می کند.

اما در حالی که عربستان – میزبان اجلاس سران اوپک در سال جاری – قصد دارد موضوع افزایش تولید اوپک برای تعدیل قیمت در بازار را به بحث بگذارد ،برخی ازسران اوپک از جمله کشور قطر و ایران با نظریه افزایش تولید مخالف هستند.

برخی دیگر بر این باورند که اجلاس سران جایی برای بحث پیرامون سطح تولید نیست. اینان معتقدند مساله سطح تولید در کنفرانس وزاری انرژی اوپک در سوم دسامبر سال جاری مورد بحث قرار خواهد گرفت.

نقش اوپک در تحولات اخیر

از آغاز نیمه دوم سال 2007 میلادی سیر صعودی قیمت نفت شروع شد اما علیرغم خواست جهانی برای مداخله اوپک در بازار سیاست خاصی از طرف سران اوپک اعلام نشد.این در حالی بود که قیمت نفت  اوپک با 30 دلار افزایش نسبت به سال قبل به 90 دلار رسید.

بسیاری از سران کشورهای عضو اوپک برای خالی کردن شانه از بار مسیولیت بحران نفت اعلام کردند بازار از کنترل اوپک خارج شده است و برای این تزلزل بازار و صعود بی سابقه قیمت عوامل دیگر را مقصر دانستند.

در این دوران مهمترین عوامل افزایش قیمت نفت به آمریکا مرتبط بود. تنزل بیش از اندازه ارزش دلار آمریکا در برابر دیگر واحدهای پول، سیاستهای صندوق ذخایر ارزی آمریکا برای کنترل تورم به خصوص کاهش مداوم نرخ بهره بانکی و تبعات اقتصادی آن، کاهش تولید نفت در آمریکا به دلیل ناآرامی های جوی  خلیج مکزیک و تعمیر برخی از بخشهای پالایشگاهی و غیره درآمریکا از دلایلی بود که برای افزایش قیمت نفت ذکر شد.

به نظر می رسید اوپک از وضعیت ایجاد شده چندان ناراضی نیست. رشد قیمت نفت سبب شد تا درآمدی بالغ بر 658 میلیارد دلار به کشورهای اوپک درون ریز شود که حداقل 10 درصد بیشتر از سال قبل است. مرکز بین المللی مطالعات انرژی  پیش بینی می کند تا انتهای سال 2007 میلادی درآمد نفتی عربستان 19 درصد، درآمد نفتی ایران 16 درصد و درآمد نفتی ونزوئلا 8 درصد نسبت به برآوردهای آغاز سال رشد خواهد کرد.

این سازمان در گزارشی اعلام کرد در سال 2008 میلادی درآمد کشورهای عضو اوپک از فروش نفت به 762 میلیارد دلار می رسد که نسبت به سال جاری 16 درصد افزایش خواهد داشت.

این مرکز در روزهای پایانی دهه اول ماه نوامبر سال جاری اعلام کرد درآمدی که اوپک در سال 2007 میلادی بدست می آورد پنج برابر درآمدی است که در سالهای پایانی قرن گذشته بدست آورد و در صورت ادامه این روند درآمد این کشورها در پایان دهه حاضر به 7 برابر سال پایانی قرن گذشته می رسد.

رسیدن قیمت نفت به مرز 90 دلار و فراتر رفتن آن از این سطح به کشورهای عضو اوپک کمک کرد تا فعالیتهای اکتشافی جدیدی انجام دهند و پروژه های اکتشافی و استخراجی تازه ای را شروع کنند. بدون شک ادامه این روند تا یک سال آینده سبب قدرتمند تر شدن اقتصاد کشورهای اوپک می شود اما بعد از این  اقتصاد کشورهای اوپک همچون دیگر کشورهای جهان با بحران مواجه خواهد شد.

رشد درآمد نفتی به عربستان بزرگترین تولید کننده اوپکی کمک کرد تا علاوه بر بازپرداخت تمام بدهی های خود حجم پولهایی که در بخشهای امنیت اجتماعی سرمایه گذاری می شود را افزایش دهد و به دولت برای مقابله با القاعده و گروهکهای تروریستی بودجه بیشتری تخصیص دهد.

علاوه بر آن سرمایه گذاری درآمدهای نفتی در توسعه زیر ساختهای اجتماعی و ساخت چهار شهر صنعتی در ساحل غربی کشور به منظور کاهش وابستگی به درآمد نفتی از دیگر فعالیتهایی بود که عربستان با کمک درآمد نفتی انجام داد.

اما به نظر می رسد عربستان یکی از کشورهای ناراضی ازوضعیت کنونی بازار و ادامه روند افزیش قیمت آن است. زیرا این رشد بی سابقه ثبات بازار نفت را از بین برده است. علاوه برآن عربستان نگرن این مساله است که ادامه روند افزایش قیمت نفت خام سبب رکود اقتصادی کشورهای مصرف کننده شود و تقاضای نفت تنزل یابد.

برد بورلند مسوول پژوهشی مرکز سرمایه گذاری Jadwa در ریاض می گوید:" عربستان سعوی خواستار تثبیت قیمت نفت در سطحی است که به اقتصاد جهانی آسیبی نرسد و یا انگیزه ای برای جذب حجم زیادی از سرمایه های خارجی در ساخت منابع جایگزین انرژی را ایجاد نکند."

وی افزود:" بدون شک هیچ یک از کشورهای عضو اوپک خواستار این نیستند که قیمت نفت به حدی افزایش یابد که موجب فروپاشی بازار نفت شود و اقتصاد کشورهای نفت خیز و سپس اقتصاد  جهان را ویران کند."

پژوهشگران بازار نفت در کشور عربستان عقیده دارند افزایش قیمت نفت بیشتر از 80 دلار به معنای قدم گذاشتن در بحرانی است که دیر یا زود تاثیرات آن را می توان دید.سران عربستان خواستار تنزل قیمت نفت به کمتر از 80 دلار هستند تا علاوه بر سودآوری تولید کنندگان هیچ بخشی از اقتصاد و صنعت جهان ویران نشود.

از طرف دیگر فشارهای واشنگتن به عربستان که یکی از نزدیکترین کشورهای دوست آمریکا در اوپک است و البته تاثیر گذارترین عضو اوپک نیز محسوب می شود یکی دیگر از مسایلی است که عربستان را به مخالفت با ادامه روند افزایش قیمت نفت وا می دارد.

واشنگتن نگران این  است که افزایش قیمت نفت و درآمد نفتی تاثیر فشارهای اقتصادی سازمان ملل و ایالات متحده آمریکا روی ایران را کمرنگ کند. این فشارها که برای ممانعت ایران از ادامه برنامه های هسته ای است از طرف سازمان ملل متحد و سپس از طرف آمریکا و متحدانش به صورت تحریم بانکی و تحریم سپاه پاسدارن انقلاب اسلامی وضع شده است.

در این شرایط آمریکا مکررا از عربستان خواست تا با مداخله در بازار مانع از افزایش قیمت نفت شود.همین مساله سبب شد تا سران عربستانی اعلام کنند در اجلاس پیش روی سران اوپک طرح افزایش 500 هزار بشکه نفت به تولید روزانه این سازمان را مطرح کنند.برخی حتی از دوبرابر شدن تولید نفت عربستان خبر می دهند که در صورت اجرا شدن قیمت نفت کاهش می یابد.

 این طرح در اجلاس مطرح خواهد شد و لی بسیاری از سران کشورهای نفت خیز اوپک کاملا با نظریه افزایش تولید نفت مخالف هستند. اما با توجه به میزبانی ریاض در این اجلاس و طرحی که عربستان برای این رشد تولید به منظور ایجاد تعدیل در قیمت نفت دارد می توان منتظرقرار گرفتن این طرح در برنامه کاری اجلاس سران اوپک بود.

مساله مهم این است که حتی اعلام این پیشنهاد توسط سران عربستان نیز سبب شد تا قیمت نفت اندکی تنزل یابد. آمارها نشان می دهد قیمت نفت که درروزهای گذشته به مرز 100 دلارنزدیک شده بود پس از اینکه عربستان از احتمال افزایش تولید اوپک و بررسی این طرح در اجلاس سران خبر داد به کمتر از 94 دلاررسید و نشان داد که هنوز اوپک و تصمیم گیریهای آن عاملی تاثیر گذاردر بازار نفت است.